De Joseph

Ambrose, Saint, Bishop of Milan

Ambrose. Sanctii Ambrosii Opera, Pars Altera, (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 32.2). Schenkl, Karl, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1897.

habent igitur unde glorientur originis seruuli; seruiuit et Ioseph. habent unde se consolentur qui ex libertate in seruitutem aliqua necessitate uenerunt. habent quod imitentur, ut discant condicionem se mutare posse, non mores, esse et in uernaculis libertatem et in seruitute constantiam. habent etiam domini quod per seruulos bonos sperent. Abraham filio per uernaculum inuenit uxorem. benedixit [*]( C ) dominus domum Aegyptii propter Ioseph, et facta benedictio domini in toto censu eius et in domo et in agris. et conuertit inquit [ei] omnia quaecumque erant illi in manus Ioseph. aduertimus quod ea quae domini gubernare non poterant seruuli gubernauerunt.

Sed quid de priuata domo dispositiones eius seruuli adstruam, [*](D )25 qui rexit imperium ? plus tamen est quod ipse ante se rexit [*]( 11 Gen. 41, 55 sq. 18 Gen. 24, 4 sqq. 19 Gen. 39, 5 20 Gen. 39, 5 ) [*]( 2 ac NV hanc BPP\'DO per hanc Px 6 mundi amore ed. Rom.. inlucido post amore add. 0 m2, transeuntium Px 7 expectat BP\'PxO expectant P (n eras.) 12 origine seruili P1 originales seruuli N (serui E) V 13 se om. DOT, ante unde ponit V, post consolentur Ux consalentur B 14 seruitutS B (6 m3 ex e) seruitute PilE 16 uernulis N 19 facta BPx facta est cet. 20 agris B (s s. u.) agro 0 21 ei eras. U\', om. VWE omnia B u s. u.) 23 gubernarunt NV 24 dispositiones N\' et (es ex is) 0 dispositionis cet. )

et, cura esset decorus aspectu et speciosus facie ualde, [*]( EI ) uenustatem sui uultus non ad alienam diriuauit iniuriam, sed ad suam seruauit gratiam, hoc se pulchriorem ratus, si non dispendio castitatis, sed cultu pudoris speciosior probaretur. illum esse uerum decorem, qui non alienos oculos caperet nec fragiles mentes uulneraret, sed iudicia adquireret uniuersorum fraudi nullis futurus, laudi sibi. iam si qua petulantibus aspexit oculis, crimen est solius quae male uidit, non huius qui male nollet uideri, nec in eo quod uisus est culpa [*]( F ) est. non erat in potestate seruuli ut non uideretur: maritus debuit cauere uxoris oculos. si ille nihil timebat de coniuge, arbitrabatur iste testimonium esse castimoniae, non remissionem incuriae. discant tamen etiam uiri cauere oculos feminarum; adamantur et qui nolunt amari. denique adamatus est Ioseph, qui amantem contemneret. et bene excusauit eum scriptura dicens: inmisit oculos uxor domini eius in Ioseph, hoc est: non ipse se ostentauit nec cepit incautam, [*]( 492 A ) sed illa retia sua misit et indagine sui capta est, laqueos suos sparsit et suis haesit uinculis.

dixit autem illi: dormi mecum. prima adulterae oculorum tela sunt, secunda, sed qui non capitur oculis potest uerbo resistere. suppetit defensio, ubi adhuc liber affectus est. ideo scriptum est quia ille noluit. primum igitur mentis congressione superauit tamquam scuto animi inruentem repellens, deinde sermonem tamquam hastam uibrauit, ut se illa reuocaret. et dixit [*]( B ) [*]( 1 Gen. 39, 6 16 Gen. 39, 7 19 Gen. 39, 7 22 Gen. 39, 8 25 Gen. 39, 8 ) [*]( 1 decorus esset P speciosa N\'V 2 ad 8. u. P deriuauit V 3 pulchriorem P (m 8. u.) 7 nulli NP1 nullus 0 8 illine crimen solius (ex solus 21\' m2, solum UxE) est NY 9 male se U\'Ux se male ET nollit B et (corr. ml) P nolit V 11 oculos uxoris UxE 13 uiri cauere etiam NV 14 adamantur enim et 91x 16 eius dni Wx 17 iste NV cepit VEO cepit W/\'DP coepit cet. 18 indagine P 20 secunda P (a m2 ex um) 21 uerbo P\' (o in ras.) uerbis NV 23 congressione mentis WE 25 astam P hastam (h 0. ft.) Px )

uxori domini sui. recte uxor domini, non ipsa domina dicitur, quae non potuit extorquere quod uoluit impetrare. nam quomodo domina, quae dominandi non habebat effectum, quae disciplinam dominae non tenebat, quae seruulis libidinis incentiua praestabat ? ille dominus, qui amantis non excepit faces, qui lenocinantis uincula non sensit, quem nulla mortis formido perterruit, qui maluit liber criminis mori quam potentiae [*]( C ) criminosae eligere consortium. ille liber qui turpe credidit uicem gratiae non referre. denique non ut meticulosus excusat nec tamquam periculi timidus cauet, sed tamquam beneficii erilis et innocentiae suae debitor fugit crimen ingrati peccatique labem et culpae contagium quasi iustus horrescit. tertium spiculum adultera interpellandi adsiduitate uibrabat. sed Ioseph non audiebat eam. habes post prima uerba quid caueas. non solum lubrica, sed etiam procax inportuna petulans est [*]( D ) libido, nec habet quod uereatur adultera. quae dispendia pudoris prima non doluit insidiatur, ut capiat.

Denique officii sui et commissi muneris ingressum gratia remotis arbitris ac domesticis adprehendit eum dicens: dormi mecum. excusatur Ioseph scripturae testimonio, quia commissum a domino deserere nequibat obsequium. non enim satis est quod securus sui domus interiora quasi qui capi non posset ingressus est: iustus debuit prouidere, ne furenti copiam [*]( E ) daret et eius illa peccato periret. sed qui aduersari sibi domini sui uidebat uxorem neclecti officii etiam a domino cauere debebat offensam. simul adhuc sermonis, non conprehensionis putabat audaciam.

excusatur quod ingressus est, praedicatur [*]( 13 Gen. 39, 10 18 Gen. 39, 11 sq. ) [*]( 1 Mori (i eras.) P uxor D 2 impetrare Px imperare cet. 3 affectum 91\' (corr. m2) WET 6 lenocenantis B uincla PVUxD 10 cauit B et (corr. m2) P 12 horescit B 13 interpellandi B (i alt. s. u.) P (a ex e m2) adsiduitate P (id ex ua) 15 petulans B (n 8. u.) 18 sui om. P muneris m2 ex numeris P ingressum B (s s. ṃ) ingressus PPxD et (Q corr. m2) P 21 nequibat deserere WET 24 et om. P (nc 8. u. m2), ne D 25 neglecti B (g ex c) cet. 26 sermonis B (i ex e) 27 praedicatur B (r pr. 8. tc.) )

quod elapsus est nec pluris fecit uestimenta corporis quam animi castimoniam. reliquit tamquam non sua quae adultera suis manibus detinebat et aliena iudicauit quae tactu inpudicae potuerant conprehendi. magnus tamen uir, qui uenditus seruile [*]( F ) nesciuit ingenium, adamatus non redamauit, rogatus non adquieuit, conprehensus aufugit, qui cum ab uxore domini conueniretur, teneri ueste potuit, non potuit animo capi ac ne ipsa uerba diu quidem passus contagium iudicauit, si diutius moraretur, ne per manus adulterae libidinis incentiua transirent. itaque uestem exuit, crimen excussit et relictis quibus tenebatur exuuiis spoliatus quidem, sed non nudus aufugit, quia erat tectior indumento pudoris; non est enim [*]( 493 A ) nudus nisi quem culpa nudauerit. denique in superioribus habemus quod Adam, posteaquam dei mandata praeuaricatione deseruit et peccati grauis aera contracxit, nudus erat. unde et ipse ait: uocem tuam audiui in paradiso et timui, quia nudus sum, et abscondi me. intellexit enim esse se nudum, qui infulas diuinae protectionis amiserat. et ideo latebat, quia uestem fidei non habebat, quam utique praeuaricando deposuit. magnam rem uides. ille nudus erat, qui[*]( B ) tunicam non amisit: iste nudus non erat, qui uestimentis se exuit, quae in manibus adulterae dereliquit. eadem scriptura illum nudum adseruit, hunc abnuit. et ideo expoliauit iste se potius quam nudauit, qui incorrupta uirtutum uestimenta seruabat, expolians se ueterem hominem cum actibus eius, ut indueret nouum. qui secundum imaginem creatoris in agnitione renouatur: ille autem nudus remansit, qui se iterum uestire non potuit [*]( 10 Gon. 39, 12 15 Gen. 3, 7 16 Gen. 3, 10 25 Coloss. 3, 9 sq. ) [*]( 1 plures B et (corr. m2) P 4 tamen II DO quippe N\' plane T (a ex e) V seruile tamen NV 7 animo capi non potuit UxE ac ne ipsa ... p. 91 u. 3 nudauit om. V 8 quidem uerba diu N\' uerba quidem diu T 10 ex.uit 1\' (i eras.) 11 exubiis B 12 qui N 14 mandatil N 15 contracxit B contraxit cet. 18 se om. U\', se esse WE, esse om. T 20 uides B (es ex is) 23 hunc (n s. u.) B m3 P m2 25 eius UIJOT suis N\' )

singulari spolio uirtutis exutus. unde pelliciam accepit tunicam, [*]( c ) quia peccator habere non poterat spiritalem. reliquit igitur uestimenta Ioseph et nudauit adulterae inuerecundiam, quae postea latere non potuit.

Denique exiuit foras et ipsa adulterii sui temptamenta uulgauit exaltans uocem suam, eo quod relictis uestibus Hebraeus aufugerat. ipsa igitur quod debuerat celare prodebat, ut conposito crimine laederet innocentem. iustus autem accusare [*]( D ) non nouit et ideo inpune hoc inpudica faciebat. illam igitur uere exutam dixerim, etiam aliena uestimenta seruantem. quae omnia amiserat uelamina castitatis, illum satis ornatum. satis defensum, cuius uox non audiebatur et innocentia loquebatur. sic Susanna postea, dum tacet in iudicio, melius est locuta oraculo et ideo prophetae meruit defensionem, quae propriae uocis non quaesiuit auxilium. illum ergo beatiorem dixerim, cum in carcerem mitteretur, quia subibat pro castitate [*]( E ) martyrium. bonum enim munus pudicitia, sed minoris meriti, cum periculum non habet; ubi uero etiam salutis periculo defenditur, ibi plenius coronatur. inaudita causa, inexplorata fide ueri tamquam reus criminis in carcerem Ioseph mittitur, sed eum dominus nec in carcere deserebat. non turbentur innocentes, cum falsis criminibus adpetuntur, cum oppressa iustitia truduntur in carcerem.

uisitat deus et in carcere suos, et ideo [*]( F ) 5 ibi plus est auxilii, ubi plus periculi. sed quid mirum si uisitat Christus in carcere positos, qui ipsum se in suis in [*]( 1 Gen. 3, 21 5 Gen. 39, 12 sqq. 13 Sus. 35 (Dan. 13, 3bf 19 Gen. 39, 20 ) [*]( 5 ipsa P (a ex e) adulterii P (i alt. postea add.) 7 haebraeus BP celare debuerat WE 9 no*uit B 13 locuta est Ux E ęşţ locuta est T 15 auxilium non quaesiuit X\' 16 carcerem B (c pr. ex i) caBtitateip B 18 non habet 11DO abest XV 19 uere B (e alt. ex i) 21 carcerem B (m exp.) PVplDT 23 truduntur P (ru in ras.) traduntur VUxE carcere (pr.) BPx carcerem (alt.) P\' V et (ra exp.) BP 24 est plus X\' ubi plus IIDO ubi plus est U\'T ubi est b a plus UxE 25 ipsum se 9T (b a mS) se ipsum UxE )

carcere clausum esse memorauit, sicut habes scriptum: in carcere eram, et non uenistis ad me? quo non penetrat diuina misericordia ? inuenit Ioseph huiusmodi gratiam, ut qui fuerat clausus m carcere ipse potius carceris claustra seruaret, [*]( 494 A ) cederet munere clauicularius, inclusos omnes potestati eius committeret. itaque non solum Ioseph carcerem non sentiebat, sed etiam alios quoque carceris leuabat aerumna.

Huius igitur iniuriae auctor mulier et spadones sunt: sed [*]( B ) mulier est Aegyptiarum, quae procaces cum uiris solent miscere [*]( c ) sermones, lacessere uerecundos, refugientes insequi, pudentes perurguere. cum uitia sua non posset defendere, innoxios criminabatur perfidiam admiscens perfidiae, aliena tenens, alios ipsa condemnans, modum nullum ponens furori. quae enim causa crudelitatis nisi quod cupiditatibus suis obsisti uidebat et desideria sua uetita adsensione fraudari ? en propter quod aperiatur carcer, ut suscipiat innocentes, soluantur catenae reis, ut inponantur fidelibus, dimittantur ueritatis adulteri, [*]( D ) ut includatur qui adulterium fidei recusauit.

de istis uero spadonibus quid dicam ? qui exemplo debent esse spadonibus ceteris quod status eorum fragilis et tenuis et in uoluntate regia spes omnis quibus leuis offensa summum periculum [*]( 1 Matth. 25, 43 8 Gen. 40, 1 sqq. ) [*]( 1 inclusum 91x hoc loco B in mg. m3 habet sequitur, quod post memorauit praebent Px et (del. ml) PO 3 inuenit P (ex inuenti) gratia B ut s. u. P 5 cederet NV concederet B (con in mg. * m2) cet. munere St\' munera P1 in potestatem N 6 ioseph non solum UxE 7 carceris (is ex e) P 8 mulier spadonis fuit T et liber Clarae vallis, sed id quod adparet ex eis quae sequuntur u. 14 sqq. praepositi uini et pistorum significantur 9 mulier est scripsi mulieres II mulier NV Aegyptiarum scripsi aegyptiorum libri solent IIDO spoliata U\'T solita UxEV 11 perurgere PVPplDT cum 0 m2 con 0 ml P ne P (ex non) D possit BPO et (corr. ml) P innoxios BVE et 0 m2 innoxifl P1 innoxius 0 ml cet. 12 miscens N 13 et alios NY 14 crudelitatis s. u. M2 P 16 aperiatur P (a alt. eras.) aperitur DO soluuntur P (ex -antur) D 18 fidei adulterinni UxE 19 exeinpla N debent P (n a. u.) 20 ac tenuis 21x )

sit, secundae autem res uile ministerium. gloriabatur alter quod esset uini praepositus, alter quod pistorum. uterque offendit missique in carcerem et conmendati sancto Ioseph [*]( E ) ab ipso carceris clauiculario, cum essent illic dies complures, uiderunt somnium. et cum reuiseret eos Ioseph, tristes turbatosque animi offendit, quia turbabantur somnio, cuius interpretem non inuenirent. nonne per deum inquit interpretatio somnii est? narrate ergo mihi. et narrauit praepositus uini somnium suum: erat uitis in conspectu meo, in uite autem tres radices et ipsa florens, ferens germina, maturi etbutrones uuarum et calix Pharao in manu mea. et sumpsi eam et [*]( F ) expressi eam in calicem et dedi calicem in manus Pharao. et dixit illi Ioseph: tres radices tres dies sunt. adhuc triduum, et in mentem habebit Pharao principatum tuum et restituet te super officium tuum pristinum et dabis calicem in manus Pharao. sed memor esto per temet ipsum, cum tibi bene erit, et facies in me misericordiam et memor eris [*]( 495 A ) mei ad Pharao et educes me de carcere isto, quia [*]( 2 Gen. 40, 3 sqq., cf. 39, 22 7 Gen. 40, 9 sqq. ) [*]( 1 uili Px0 ministerio P (corr. m2) Px0 gloriabatur BSV gloriabantur cet. 3 miseique P (s pr. 8. u.) 4 carceris B (i ex e) 5 turbatosque B (o ex u) 6 animo PV animis 31\' (s s. u. m2) PxT cuius P (ua add. m2 in mg.) 10 conspetu B radices B (e ex i m3) 11 Burens scripsi flores cet. germina B m1 ̄ΝV germinauit B m2 (uit 8. u.) cet. maturos P (os ex i) matura WE matur*: 0 et maturi P\' bytrones B et ml P botrionis V botriones P m2 cet. 12 pharao DO farao BPV faraonia WT pharaonis cet. et sumpsi... Pharao om. Px fort. sumpsi uuam 13 eam om. WE calice NV et dedi calicem NV, om. BP, et dedi P (in mg. m2) D dedique O in manu N\'V, om. T 14 pharao PDO farao BV faraonis ill pharaonis cet. 15 triduo PPP\'D in mentem (mente P\'V, fort. recte) habebit ilVDO memorabitur N farao BVWI 17 tuum om. O manu N pharao PPDO farao BV faraonis 21\' pharaonis cet. 18 bene tibi fuerit N 19 facias P 20 pharao 0 farao B V faraouem cet. )

furto inuolatus sum de terra Hebraeorum et hic nihil mali feci, sed miserunt me in lacum carceris huius.

alterius somnium non libet dicere. meministis certe uerborum meorum, quod etiam tunc refugerim eius interpretationem in eo, cuius exitum refugio, mortem horresco. de isto prius dicamus, qui sibi beatus uidebatur, cum esset uini praepositus, et hunc summum credebat apicem omnis potentiae, [*]( B ) quod regi calicem dabat. haec gloria illius, haec magnificentia in hoc saeculo: hac defraudatus dolebat, huic redditus gratulabatur. sed hoc somnium est et omnis potentia saeculi somnium, non ueritas est. denique per somnium uidit reddi sibi principatum suum. et Esaias dicit ita esse huiusmodi homines, qui in hoc saeculo delectantur rebus secundis. sicut qui in somnis manducat et bibit uidetur sibi cibo aut potu, dum dormit, repleri, sed cum uigilauerit, incipit esurire[*]( C ) amplius — tunc intellegit quam inanis ille cibus et potus fuerit somniantis —: sic qui in hoc dormit saeculo nec oculos aperit ad mysteria diuina, quamdiu somno grauatur corporis, putat alicuius momenti esse hanc saecularem potentiam — quasi in somnis eam uidet — ubi euigilauerit, deprehendit quam inanis huius uoluptas saeculi sit. [*]( 3 Gen. 40, 16 aqq., cf. 19 et 22 5 Calligonum Ualentiniani iunioris eunuchum significat; cf. Augustinus contra Iul. Pelag. VI 14. 41 et Ambrosii epistula ad Marcellinam sororem (XX), in qua (sect. 28) Calligoni mentionem facit 12 Esai. 29. 8 ) [*]( 1 furto sublatus P\' furtiue captus N 2 mali in ras. 2 litt. VIx male PDO sed ̇ΙΙVDO et N miserunt B (nt m2 8. u.) lacum P (a ex o) WEDO locum cet. 5 horresco P (h s. u. m2) perhorresco WE 8 haec (alt.) B (c 8. u.) 10 omnis B (i ex e) 12 suum B (u alt. 8. u.) eseias B (a 8. e alt. m3) . dicit BPVFxDO, post homines huiusmodi transponit T, ait P\', om. 9t\' (in quo 8. u. m2 add. -astruit) %xE 13 secundis rebus N\' 14 bibit (i pr. ex e) B aut] et N\' potu B (u ex o m3) 15 nigilauerit BPx et ml P euigilauerit P m2 cet. 16 et tunc U\' (et s. u. m2) WE inanis B (is ex es) 17 in hoc dormit BVP\'PxDOT hoc indonnit P indonnit hoc 9T indormit in hoc E dormit in hoc W., 20 eam B m3 NVPx ea B ml cet. 21 saeculi uoluptas P\'Ux )

Considera nunc illum uerum Hebraeum, illum non somnii, sed ueritatis et praeclarae uisionis interpretem, qui de illa [*]( D ) diuinitatis plenitudine ac libertate caelestis gratiae in hunc corporeum carcerem uenerit, quem non potuit saeculi huius inlecebra mutare, non ulla corruptela mundanae uoluptatis euertere, qui temptatus non decidit, adpetitus non adpetiuit, postremo adulterina quadam synagogae manu ueste corporis adprehensus carnem exuit, liber mortis ascendit. calumniata est meretrix, ubi eum tenere non potuit, quem non carcer terruit. non inferna tenuerunt. quin etiam quo ueluti puniendus [*]( E ) descenderat, inde alios liberauit:

ubi ipsi stringebantur mortis uincula, ibi laxauit ipse uincula mortuorum. considera ergo istum Hebraeum dicentem illi praeposito spadonum, qui contraxerat offensam regiam, quem restituerat muneri suo: memor esto per temet ipsum. cum tibi bene erit, et facies in me misericordiam et memor eris mei. ideo secundo repetiuit, quia sciebat non recordaturum quid [*]( F ) euasisset iniuriae, cum potentiam recepisset. ideo secundo admonuit, quia secundo liberauit, ut si prioris beneficii eum memoria non teneret, uel posterioris subiret, non despiceret auctorem salutis suae, non perfida praeuaricatione uiolaret. sed quod peius est, cito beneficii inrepit obliuio rebus secundis. redditus officio suo non est memor factus interpretis, sed [*](496 A ) [*]( 1 Philo de Iosepho 6 (II 46, 7) 3 Coloss. 2, 9 15 Gen. 40, 14 23 Gen. 40, 23 ) [*](b a 1 uerum NV uirum ILD uimm illum 0 2 illa diuinitatis 91x (b a add. m2) 3 pulchritudine PD ac libertate NV ad libertatem (tem m2 ex te P) cet. 6 euertere ND euertere* (t eras.) 0 euertens eet. 7 sinagogae PP\'Px 8 adpraehensus B (us ex is m2) 9 carcer non N 10 quod B (d exp.) P (d eras.) Px 11 discenderat B et (corr. m2) P 12 uinculo DO uinculis 91\' (is ex a m2) UxEP ̇Τ considera P (o ex u) 15 fuerit UxET 16 facias P 18 recipisset B et (corr. m2) P 20 dispiceret (corr. ml) B (corr. m2) PtV 21 auctorem B (c 8. It.) perflda NVD et (a ex ia) PO perfidia cet. praeuaricationis P Px 22 secundis rebus UxE in secundis rebus V )

oblitus est eum. sed etsi ille obliuiscebatur, Christus non obliuiscebatur, sed loquebatur ei et per seruulum loquebatur dicens ad eum: memor esto per temet ipsum, hoc est uel officii tui contemplatione quid audieris recordare. sed etsi nunc oblitus es, memor eris mei, ut euadas periculum, qui oblitus es beneficium. tamen elatus potentia non recordabatur. et quanta haec potentia, ubi uini ministerium? en unde [*]( B ) omnis iactantia! quia erat spadonum praepositus, qui uinum poculis regiis ministrabant.

Et factum est inquit post biennium. mentior de hoc nostri spadonis tempore, nisi et dies conuenit, quia post biennium recepit officium nec recordatus est, sed admonitus. cognouit enim quod etiam regnum ipsum in hoc saeculo esset somnium qui suo somnio non credidit. didicit etiam regum .... esse somnia nec ipsorum potestates esse perpetuas. sed cito[*]( C ) hunc locum praetereat dolor. ne ipsa commemoratione crudescat; ne ipsius quidem sermonis mei meminisse delectat, quem tunc temporis uel effuderit dolor uel extorserit ecclesiae contumelia.

admonitus ergo sui per somnium regis ait: peccatum meum recordor. sera quidem ista est, sed[*]( D ) utinam uera confessio. post peccatum fateris quod ante peccatum cauere debueras. quam cito oblitus fueras memor esto mei. scis nempe tunc temporis hunc fuisse sermonem, sed obtunsas aures habebas fastu potentiae et uini ebrius non audiebas uerba sobrietatis. uel nunc memor esto mei, qui [*]( 10 Gen. 41, 1 11 cf. p. 94 u. 5 19 Gen. 41, 9 22 Gen. 40, 14 ) [*]( 2 obliuiscibatur B loquebatur B (bis e ex i) 7 enunde T (n pr. ex m) PxV inundet 91\' (I ex n m2) UxE et unde cet. 8 praepositus P (si s. tł.) 12 recipit B 14 somnium B (u s. u.) didicit lVVet 1112 0 discit P (s s. u. m2) D dicit 0 ml cet. regnum P (n in ras. ut uidetur ex i) 0 (n exp.) 1łVD 15 lacunam significaui; excidisse uidetur dona uel beneficia perpetuas P (er in ras.) 17 mei rpei B 18 temporis uel N temporis ut B et ml PO temporis aut PO m2 D temporis ui P\' temporis Px 19 contumilia B 22 ∗∗∗memor P (mei erasum esse uidetur) 24 obtunsas 21\' (n del. m2) obtusas U xET 25 memor esto UVDOT memento N\' )

peccatum sero fateris. qui rogas seruulum cur dominum negas? inebriare iam non uino, sed sancto spiritu. recordare quid passus sit, cum quo dormisti somnum tuum et somniasti somnium. et ipse praepositus erat et praepositus epularum regis, quae ad opus pistorium pertinebant. sublimem se esse credebat, quia in potestate habebat panem regium: nesciebat [*]( E ) multos anfractus esse huius potentiae. minabatur aliis ipse mox supplicio dedendus extremo nec audiuit eum, qui licet seruulus domini tamen loquebatur oraculum, quod ipsius iussu regis, de quo sibi plurimum blandiebatur, caput amissurus esset,. esca auibus derelinquendus. uel hoc te exemplum reuocare debebat, ut perfidiae non crederes.

sunt et alia exempla de fastu et fragilitate ministrorum regalium, quae posterioris [*]( F ) temporis historia habet. et Doec praepositus erat et praepositus regis animalium ad disciplinam mulorum, hoc est spadonum animalium. hic quoque sacerdotem domini detulit et regem fraude conmouit in sacerdotis periculum et hic Syrus erat. [*]( 497 A ) num mentior, quando et patria et facta conueniunt? Aman quoque a cubiculo regis et ipse praepositus, dum inuadere ecclesias domini inproba temeritate contendit populumque fidelem spoliare ac persequi, grauibus sacrilegia suppliciis expendit.

Sed reuertamur ad istum uini praepositum, qui quasi multo [*](B ) ebrius mero beneficii auctorem oblitus est diu, aliquando [*]( 3 Psalm. LXXV 6 4 Gen. 40, 16, cf. 19 et 22 14 Reg. I 21, 7: 22, 18 17 cf. p. 94 u. 5 18 Esth. 8, 1. 8 et 9; 7, 10 23 Gen. 41, 9 eqq. ) [*]( 1 seruulum xpi cur NV dih N4 2 spu sco PET 3 somnium BU\' 5 relgis B (re m3) ex his 0 sublimen Px se m2 ex esse P 7 amfractus DT 9 ipsius P (i alt. m2 ex u) 10 caput (t ex d) BO 12 crederis BY et (corr. m2) P2V 13 posterior hystoria (om. temporis) P4 14 temporis in mg. m2 P historiam B et (m exp.) P doec T doet (c 8. t) B docet PD donec 9T doech cet. 15 ad disci- U plinam on adicinam 0 adde si placet NY m. lorum P (u m2, a eras.) multorum P\' 16 fraude regem W 18 num NV non IIDO 19 a om. PPPIID, exp. m2 0 inuaderet BPx 21 spoliare B (s 8. u.) 24 aliquando P (d ex t) ) [*]( XXXII. Ambr. pars S. ) [*]( 7 )

tamen, ut regi prouideret interpretem, non quasi gratus, sed quasi callidus intimauit seriem rei gestae. quo cognito rex quoque eum iussit arcessiri erutumque de carcere interrogauit, si posset interpretari sibi somnium. cuius explanatione delectatus remouit iniuriam, honorem detulit. itaque uidete si non praesentibus et ista conueniunt. iniuria inlata est prius quam cognosceretur a rege, gratia relata, ubi regi est cognitus. ita rex uacat culpa, quia et id quod excepit uir sanctus iniuriae alienum fuit et id quod recepit gratiae regis est proprium.

somnium autem et eius interpretatio huiusmodi est: [*]( D ) quaecumque inquit facit deus ostendit Pharao. septem uaccae bonae septem anni sunt, et septem spicae bonae septem anni sunt. somnium Pharao unum est. et septem uaccae macrae, quae ascendebant post illas, septem anni sunt, et septem spicae macrae et a uento corruptae septem anni sunt. erit septem annis famis. uerbum autem quod dixi \'quaecumque deus facit ostendit Pharao\', ecce septem anni ueniunt ubertatis magnae in totam terram Aegypti; uenient autem septem anni famis post haec et[*]( E ) obliuiscentur ubertatem in tota Aegypto. et [*]( 2 Gen. 41, 14 sq. 10 Gen. 41, 25-82 ) [*]( 2 regi P (g del. m2) 3 arcessiri BO arcessi V arcersiri P ml accersiri P tn2 cet. erutii tumque B (t pr. eras.), erutumque om. N 4 possit P (corr. m2) N\'VO 7 itaque N\' 8 excepit NPx excipitur V excipit cet. 9 id NVP1 ideo cet. recepit NPx requirit V recipit cet. regis gratiae est N\' regis est gratiae T . 10 eius ex ius P autem eius et W 11 faciet P (e s. «. in2) D pharao P DO farao BV faraoni U\' pharaoni cet. 13 pharao PPxDO farao BV faraonis 31\' pharaonis cet. 16 erit enim P4 17 famis B fames Px (e ex i) cet. dixi ed. Rom. dixit UxE dixit farao BU\'V dixit pharao cet. 18 deus faciet P (e s. u. m2) D fecit deus N\' facit deus T pharao PDO farao BV faraoni 21\' pharaoni cet. 20 uenient BU\'VEOT ueniunt 2(x ueniet cet. anni NV annis B (s eras.) cet. famis BU\'\'ET et U\'m2 fames 21\' 1111 Px (es ex is) cet. 21 Csumet P (5 s. M.) )

consumet famis totam terram et non agnoscetur ubertas terrae a fame, quae futura est post haec; ualida enim nimium. quod autem iterauit somnium Pharao bis, quia uerum erit uerbum a deo et festinabit deus facere illud.

Uetus somnium, res recentes. posterioribus priora consumpta sunt et ubi erat ante ubertatis copia, ibi rerum omnium facta est indigentia. quod si quis huiusmodi consilium regi dedisset, ut aliquid de superiori ubertate posteriori principatus sui [*]( F ) seruaret aetati, reliquo quoque tempori larga donandi affluentia redundasset. sed inmodica aeui superioris effusio etiam posteriora destituit et homines diripientes uniuersa aliquem loseph adhibere nolebant. etsi non ego Ioseph — quis enim istud ? —, clamabam tamen uaccas illas pinguis non solum lasciuiam, sed etiam incuriam diuinae significare reuerentiae — de perfidis enim dictum est: tauri pingues obsederunt me et de Iudaeorum populo scriptum est: inpinguatus et obesus [*]( 498 A ) factus est et dilatatus est et dereliquit deum, qui fecit eum — et ideo somnium illud redundantiae saecularis perpetuum esse non posse: fore tempus, quo his famis dura succederet.

nec tamen hoc somnium uni aut duobus [*]( 6 cf. Symmachus epist. X 3, 15 sqq. Ambrosii epist. XVIII 18 sqq. 16 Psalm. XXI 13 17 Dent. 32, 15 ) [*]( 1 famis B fames Px (es ex is) cet. non s. u. P cognoscetur N\' et (a 8. co) T 2 quae om. N futura. post U\' (p m2 in ras.) est om. WET aalida est enim 0 nimium ualida (om. enim) P\' 3 pharao somnium P4 farao Bsk\'V 4 a om. V festinauit BN et (corr. m2) P 5 deus om. P4 ut faceret N 6 recentes B (es ex is) priora P (a ex is) 7 antea %\'ET abunde V 8 regi consilium N\' 10 tempore PP afluentia B 12 distituit B et (corr. m2) P ioseph ei N 13 etsi (si 8. u. m2) P quis (m2 quiuis) enim (sim 8. u. add. m2) P quiuis enim sum D istut B 14 pingues B (es ex is) cet. 16 pingues B (es ex is) 17 obesus factus (factus factus B) est n VDO incrassatus N 18 dilatatus B (di ex de) deumjV euim IIVDO qui fecit eum XIVDO qui fecit illum 21\'T factcrem suum UxE 20 perpetutl P (Q ex e m2) sed fore 2T (sed s. u. m. ant., fore vi2 ex foret) UxE famis B fames P (es ex is w2) cet. ) [*]( 7* )

100

demonstratum arbitror, sed omnibus propositum, eo quod septem anni istius mundi pingues et saeculari ubertate opimi absorbeantur ab illis saeculis, quae futura sunt, in quibus perpetua quies et legis obseruantia spiritalis, quam Ephraem illa tribus [*]( B ) patrum deo fructuosa custodiat, bona uacca, non illa corporeo distenta ubere, sed abundans spiritalis lactis et gratiae, super cuius decorem ceruicis deus sedere se dicit, ut scriptum est: Ephraem uacca docta diligere uictoriam. ego autem transiui super decorem ceruicis eius. non ergo inpinguet caput nostrum oleum peccatoris nec falsi fructus delectare nos debent, ne dicatur et de nobis: seminastis inpietatem et iniquitates eius uindemiastis. manducasti fructum falsum, quia sperasti in curribus tuis. nec me mouet [*]( C ) quod habet spicas macras et uento corruptas, quia et Dauid tum melior erat, quando sicut aranea tabescebat, et spiritus contribulatus sacrificium dei est et illi praestantiores euadunt quos in hoc saeculo grauibus iniuriis spiritus malignus exercuit.

unde magis mystica meruisse praemia Ioseph arbitror, quia de mysticis est locutus. quid enim sibi uult anulus digito eius insertus nisi ut intellegamus pontificatum ei fidei esse [*]( D ) delatum, ut alios ipse signaret? quid stola, quae amictus est sapientiae, nisi tributum ei ab illo rege caelesti prudentiae principatum? torques aureus intellectum bonum uidetur [*]( 6 Uerg. Ecl. IITI 21 8 Hoa. 10, 11 10 Psaltn. XXII 5 11 Hos. 10, 13 15 Psalm. XXXVIII 12 L 19 19 Gen. 41. 42 21 Gen. 41, 42 23 Gen. 41, 42 ) [*]( 2 istius B (i pr. 8. u.) pingues (es ex is) BPx 3 perpetua P (pe alt. 8. u. m2) 4 et 8 efrem BV effrem cet. 5 custodit NV 8 trituram E in ras. m2 (in mg. m2 uictoriam) ego enim N 10 capud P et (corr. ml) RPx falsi P (fal 8. 11. m2) 11 semenastis B 12 iniquitates B (es ex is m2) uindemiastis B (e ex i) manducastis P (s alt. exp.) V 13 sperastis P (s tert. 8. u. m2) 31x (s tert. exp.) V curribus eius V 14 habebat PDO spicat P (s m2 8 t) 15 tunc NY 16 praestantiores (es ex is) B m2 Px ml 17 iniuriis V (i quart. s. u.) B 18 meruisse B (i 8. u.) 19 analus P 21 quid e.c quod P, quid (id in ras. m2) 91\' 22 prodentiae B (v 8. 0) )

101

exprimere; currus quoque significat fastigium sublime meritorum. quis autem est qui ex gentibus accepit uxorem nisi qui ecclesiam sibi ex nationibus congregauit et suscepit ex ea filium Manassem, per quem oblitus est omnes dolores suos, quos habuit de sacrilegiis Iudaeorum? suscepit alium quoque [*]( E ) filium Ephraem, per cuius profectum claruit quod suscepta in carne humilitas et diuinitatem non humiliauit et cumulauit gloriam.