De Fuga Saeculi

Ambrose, Saint, Bishop of Milan

Ambrose. Sanctii Ambrosii Opera, Pars Altera, (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 32.2). Schenkl, Karl, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1897.

Quartum superest quod de morte summi sacerdotis ait: quia usque ad illud tempus erit in ciuitate refugii 1. [*]( E ) homicida ille, donec moriatur sacerdos magnus, in quo secundum litteram haeret interpretatio. primum ipsa fuga sorte magis quam aequitate alicuius examinis definita, dein in causis paribus inpar euentus; poterat enim fieri ut post homicidae illius refugium sequenti die obiret magnus sacerdos. quae autem sub incerto sententia? ergo quia haeret [*]( 1 Philo Legg. alleg. II 22 (I 82, 46) 15 Philo de profugis 20 (561. 48) 16 Iosue 20, 6 22 Philo 1. c. 20 (562, 11) ) [*]( 1 iordanes 21 et (-is corr. m2) 31\' df ex dS P 3 habet A habent (ent ex et) Vm2 Um3 %\'ml 4 propriora A (s. m2 i propria) et (r alt. del.) PVWL\' propriora T (or s. u., r alt. exp.) Cx propria CSMx 6 reconciliare C et (i s. e alt.) AC se posse A (se s. u. m2) T posse se VN 7 sequuntur A sequantur P (q ex c, a s. u. m. ant.) secantur CxD 8 ad culpft A (& ex a m.. ant., s. m2 i a culpa) ad (d eras.) culpa U\', lort. ab culpa haec A hae ctt. 9 iordanem VOT 10 sit ex sint uel scit P 12 cautio. P 13 ut (s. u. m2) et A nomotheticen A (1:0 ex ne) 31 («. m3 legislationem) nomothedicen 2P 14 instauratorum A (s. m2 i institutorum) C (s. i institutorum) PCCx 20 dein scripsi de PC\'Cx deinde A (inde s. u. m2) cet. 21 cohiberet (s. in2 obiret) A 22 sacerdos P (0 ex u) quia (a s. u.) adhaeret A non adhaerentes T )

173
littera, quaeramus spiritalia. quis est iste magnus sacerdos nisi dei filius, uerbum dei, cuius aduocationem pro nobis habemus apud patrem, qui exors omnium est uoluntariorum [*]( F ) et accidentium delictorum, in quo consistunt omnia quae in terra sunt et quae in caelo ? uinculo enim uerbi constricta omnia sunt et eius continentur potentia et in ipso constant, quoniam in ipso creata sunt et in ipso inhabitat omnis plenitudo. et ideo omnia manent, quia dissolui illa non sinit quae ipse constrinxit, quoniam in eius uoluntate consistunt; omnia enim quoad uult suo imperio cohercet et regit et naturali concordia ligat. uiuit igitur dei uerbum et maxime in animis uiuit piorum nec umquam moritur plenitudo diuinitatis. numquam enim moritur sempiterna diuinitas et aeterna dei uirtus. sane moritur nobis, si a nostra anima separetur, [*]( 423 A ) non quo morte corrumpatur, sed quo dissoluatur atque exuatur mens nostra ab eius coniunctione; mors enim uera est uerbi et animae separatio. denique statim incipit anima peccatis patere uoluntariis.

Habemus haec genera non adumbrata, sed expressa uirtutum [*]( B ) in apostolo dicente eo: ita quod in me est, promptus sum et uobis, qui Romae estis, euangelizare. non enim erubesco euangelium; uirtus enim dei est in salutem omni credenti, Iudaeo primum et Graeco. [*]( 6 Coloss. 1, 16 sqq. 11 Philo 1. c. 21 (568, 27) 16 Philo 1. c. 21 (568, 31) 20 Rom. 1, 15 sq. ) [*]( 1 litterae A (e alt. add. m2) T littera S !t (8 s. u. m3, om. haeret) 2 dei pr. s. u. m2 A 3 est omnium WE et (eat s. u.) T 5 terris ℋxE 6 omnia sunt A (/• m2) sunt omnia T 7 sunt PCC\'Cx sunt omnia A (omnia s. u. m2) V (sunt eras.) NT inhabitat AนCCx et (in 8. u.) C\' inhabitabat P habitat cet. 10 omne PCC omnia (8. omne) T quoad A m2 (a 8. u.) quod AmlPCCC quoad T cohercet A (m2 ex coheret) coercet น\' 11 uerbum dei N 12 plenitudo ... enim moritnr om. PCx 14 separetur A (i a m2 8. e alt.) PC separatur cet. 15 exuratur A (8. m2 t exuatur) n et (r pr. eras.) P1 20 est om. CP1 promtua A 21 jl) uobis A uobis C )

174
iustitia enim dei in eo reuelatur, id est in eo qui credidit. denique addidit: ex fide in fidem, sicut scriptum est; iustus autem ex fide uiuit. in quo igitur iustitia dei reuelatur nisi in eo qui conformis est imaginis [*]( C ) filii dei? habes primum praeceptum ad imaginem dei. secundum quia inuisibilia dei per ea quae facta sunt intelleguntur, id est sempiterna uirtus eius et diuinitas operibus eius cognoscitur. haec est operatoria uirtus. tertium de imperiali potestate, quia uerbum dei regale est et iudiciale et plenum iustitiae sacerdotalis, remunerationem bonorum actuum et retributionem malorum uenturis in iudicium suum seruans, de quibus dicit apostolus: scimus autem quoniam iudicium dei est [*]( D ) secundum ueritatem in eos qui talia agunt. itaque qui ueritatem et iustitiam dei cognouit non debet ea agere quae morte digna sint. sequitur bonitas dei propitiatoria utique, de qua dicit: an diuitias bonitatis eius et patientiae et longanimitatis contemnis ignorans quoniam bonitas dei ad paenitentiam te adducit? id est: debet te adducere. prouocat te quia bonus est deus, ut sperare possis tuorum peccatorum indulgentiam; non uult enim uindicare [*]( E ) qui est paratus ignoscere. subtexuit etiam legislationem, id est nomotheticen, ut si quis contemplatione diuinae bonitatis resoluitur et magis ad neglegentiam quam ad paenitentiam [*]( 2 Rom. 1, 17 6 Rom. 1, 20 12 Roni. 2, 2 16 Rom. 2, 4 ) [*]( 1 qui A (s: m2 l quod) T (ex quod) 2 credit C\'P\' ex fide in fidem A (s. m2 X in fide ex fide) in fide (fidem VT) ei fide Vนน\'T ex fide in fide E 4 conformis A (i ex e m2) 5 primum del. m2 A dei del. m2 A, om. VN, add. 8. u. T 6 quia(s. m2 quam) A 7 et s. w. m2 A 10 remunerationS et A m2 et (nS ex nis) 21 et remunerationg T 11 uenturi A et 21\' (-ris m2) P (s postea add.) uenturi นE dicit] ait VNT 12 est et A (et exp. m2) C (et eras.) P 15 sunt Px"น"DET 17 ignorans A (n alto eras.) T ignoras cet. 19 ante quia add. ut YN ut A («. «. m2) PCT, om. cet. 20 none A (e eras.) 22 nomotheticen C (0 pr. in ras.) nemotheticen Cx (corr. m2) nomothedicen N\' )
175
prouocatur, legem sequatur, quoniam et quicumque inquit sine lege peccauerunt sine lege et peribunt et quicumque in lege peccauerunt per legem iudicabuntur..

Lex autem gemina est, naturalis et scripta: naturalis in corde, scripta in tabulis. omnes ergo sub lege, sed naturali, [*]( F ) sed non est omnium, ut unusquisque sibi lex sit. ille autem sibi lex est qui facit sponte quae legis sunt et in corde suo scriptum opus legis ostendit. habes quae bona legis sint, quae tamen non solum scire uel audire perfunctorie, sed etiam facere debemus; non enim auditores legis iusti sunt apud deum, sed factores legis iustifica buntur; cognouisti etiam quae mala. primum natura ipsa boni operis [*]( 424A ) magistra est. scis non furandum et seruum tuum, si furtum tibi fecerit, uerberas et si quis ad uxorem tuam affectauerit, persequendum putas. quod ergo in aliis reprehendis ipse committis: qui praedicas non furandum furaris, qui dicis non adulterandum adulteras. secuta est etiam lex, quae data est per Moysen, per legem autem agnitio peccati. accepisti etiam quid declinares et ea agis quae prohibita cognoscis. lex autem quid operatur nisi ut omnis mundus subditus fieret [*]( B ) deo, quia non solum Hebraeo lata est, uerum etiam aduenam uocauit, quae non exclusit proselytum. sed quia lex os omnium [*]( . 1 Rom. 2, 12 6 II Cor. 3, 3 11 Rom. 2, 13 23 Augustinus contra duas epist. Pelag. IIII 11, 30 (lex os ... conuertere) ) [*]( 1 et om. PC\'CxT,fort. recte quicamque ... peribunt in mg. m2 T 2 et pro om. PCC", 8. u. W 5 est PCC\'C", 8. u. m2 V, postea add. T+ om. AN 6 omnes ergo A (/■ m2) ergo omnes T omnes... naturali om. PCx naturalis 21 et (s eras.) A%1\' 7 lex sit sibi 81\' sibi sit lei V%"CxET autem 8. u. m2 A 9 sint A (sunt m2) sunt CCEPT 14 ..est น\' (ad eras.) 15 tibi del. m2 A, 8. u. WT, om. C uerberas A (8 ex t) ad om. PC", exp. T 20 quid A (s. m2 i quod) quod (i 8. o) T ea A (a 8. u.) eaip T cognoscis A (osc s. v.} b. 21 subditus fieret W 22 data P lata T (d 8. 1) 23 excludit 91 proselitum libri et lex A (et 8. u. m2) VCCN et (et del.) T )

176
potuit obstruere et non potuit mentem conuertere, ideo ultimum remedium postremae illius ciuitatis debebatur, in quo esset refugium salutare, ut mors principis sacerdotum ab omni nos mortis liberaret formidine atque exueret metu.

Qui est ille nisi de quo lectum est: ecce agnus dei,[*]( C ) ecce qui tollit peccatum mundi? quem proposuit deus propitiatorem per fidem in sanguine ipsius ad ostensionem iustitiae suae. accipe autem quia ipse est princeps sacerdotum magnus. pater iurauit de eo dicens: tu es sacerdos in aeternum. recte in aeternum, quia alii temporales omnes sub peccato, hic autem inpraeuaricabile habet sacerdotium. omnes sub morte, hic autem semper uiuens, quoniam qui saluare alios potest ipse perire quemadmodum posset? talis enim inquit nobis decebat. recta [*]( D ) est elocutio, siquidem apud eos qui uerborum et elocutionum dilectum habuerunt, huiusmodi inuenitur dicente aliquo: locum editiorem quam uictoribus decebat. quod ideo non praeterii, ut sciamus quia apostolus naturalibus magis quam uulgatis aut secundum artem utitur uerbis. talis ergo inquit nobis decebat princeps, sacerdos, iustus, sanctus, innocens, inmaculatus, [*]( 5 Ioh. 1, 29 6 Rom. 3, 25 10 Psalm. CVIIII 4 14 Hebr. 7, 26 17 Sallust. Hiat. I 98 D. (I 140 M.) apud Arusianum Mesaium Gramm. Lat. VII 465 K. (adde Sern. ad Uerg. Aen. VIII 127); cf. Bue.. cheler Mus. Rhen. XXXXIII 293 19 Hebr. 7, 26 ) [*]( 1 obstruere et PCx et (et s. u.) T obstrueret A (t eras., restituit t m2 et 8. scripsit t re) obstruere cet. 4 mortes 91\' (corr. m2) morte D et (mortis corr.) T liberaret et A (et 8. u. m2) D (et exp.) T exureret A (r pr. s. u. m. ant., 8. m2 X erueret) 5 qui n m1 i(\' ml C\' quis (s 8. u.) AV et 9T m2 91 m3 quis cet. dictum V 6 peccatum APVWCT peccata cet.. preposuit P 9 princeps est 91 xC sacerdotum ... recte om. VN, in mg. m2 T deo (om. de) APC, de eo om. D 14 decebat nobis T post decebat add..A 8. u. m2 ut esset pontifex 15 et apud A (et s. u. m2) VNT 16 delictum A (8. m2 t dilectum) PCCx dilectum D et ml นน\' studium T in ras. delectum 91 m3 91\' m2 cet. a quo V quodam T alio N 17 loco Ax )

177
segregatus a peccatoribus et excelsior caelis factus. hoc est igitur uerbum, quod supra caelos habitans inluminat omnia. unde [*]( E ) et unctus naturaliter legitur a deo patre, quia lumen est uerbum, quod inluminauit omnem hominem uenientem in hunc mundum. hoc est uerbum dei, in quo est magnum sacerdotium, cuius Moyses in illo uestimento principis sacerdotum indumenta describit intellegibilia, quod uirtute sua induit mundum et tamquam eo amictus fulget in omnibus. induit etiam cognationem generis humani per huius corporis susceptionem ad dominum dicens .... et inenarrabilem caritatem infundens se omnibus spiritu et plenitudine diuinitatis suae, [*]( F ) de cuius plenitudine omnes accepimus, ut sciamus supereminentem scientiae caritatem Christi et inpleamur in omnem plenitudinem dei. caput est enim omnium Christus, ex quo totum corpus producitur et mutua sibi conexione coniungitur incrementum sui aedificatione caritatis accipiens. hoc est igitur uerbum. quod supereminet, quod Moysi in illius arcae [*]( 425 A ) testimonii aedificatione dicit: et inmittes in arcam testimonia quaecumque dabo tibi et facies inpositionem propitiatorii et infra: inpones propitiatorium super arcam desuper et inmittes testimonia quae dabo, et [*]( 3 Act. 4, 27 Ioh. 1, 9 6 Exod. 29, 5 sqq. 11 Coloss. 2, 9 12 Ioh. 1. 16 Ephes. 3. 19 14 Ephes. 4, 15 sq. 17 Exod. 25, 15 sq. 20 Exod. 25, 20 sq. ) [*]( 4 uerbum A (s. m2 i uerum) PCCx uerum cet inluminauit A (s.. m2 inluminat) PV% inluminat cct., recte puto ueniens VP\'E et (uenientem m2) Pน\'C (uenientem tn3) 9t 9 etiam] enim VC\' cognitionem NxCxE cogitationem (cognationem m2) V per] pro P susceptioneip P 10 ad dum dicens A (del. m2) P (exp.) C\'Cx, om. cet. lacunam post dicens significaui; excidit fort. corpus aptasti mihi (Psalm. XXXVIIII 7 Hebr. 10, 5); de ceteris quae sine dubio interciderunt coniecturam facere non audeo 16 aedificationfi A (S ex e m2) PSIT . in aedificationem ?l\' (in s. u. m. ant) 18 aedificatione A (s. m2 i n§) aedificationeip T dicit A (s, m2 J dicitur) dicitur CCT et scripsi ei A%C, exp. V, del. a m3, om. cet. inmittis 9{ et (corr. m2) AW (corr. ml) V 20 archam AW, 21 dabo tibi et T ) [*]( XXXII. Ambr. para 2. ) [*]( 12 )
178
innotescam tibi inde et loquar tibi desuper, hoc est: inde ubi supra caelos est, ubi apud patrem est, inde tibi loquar.