De Helia et Ieiunio

Ambrose, Saint, Bishop of Milan

Ambrose. Sanctii Ambrosii Opera, Pars Altera, (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 32.2). Schenkl, Karl, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1897.

Quis tale miscuit furoris poculum, quis tantum infudit [*]( B ) mentibus uenenum ? periclitatur homo lutum esse de corpore [*]( 10 Bas. 460 C (129 B) 17 Bas. 457 C (128 C) ) [*]( 1 uerecondior (v s. o) P fuerit et H erubescat (e alt. ex i m2) P urgnere G (s. m3 t surgere) II immoderatos (v 8. o alt.) P immoderatus H\'DP\' 2 teneri H\' non possit teneri lJP anhelare (a pr. ex i m3) G 3 suadare P suadere GH pudet G et (d ex t vi2) H 4 ennarrat PG ubi G sua om. GH praedicat GH 5 trophca P (h s. «) HH\'DP throphea G 6 profecerapt P potat HH\' puta P putet D et (om. et) P\' portat G dormit (t s. u.) P dormiat (om. et) H\'P 7 consurrecturi H (ri ex r\') surrectum DP\' fuerint H 8 gressu GH 9 oppropria (b s. p pr. et tert.) P obprobria GDP\' 10 itaque atque (atque eras.) P huc atque illuc GH nauis H\' gobernatore (v 8. o pr.) P 11 uulneri icti G et (uulnerati m2) II 12 referuntur (er 8. u. m2) P 13 dilubrii P et (s. ludibrii) D expectaueras H\'DP\' uultum in acies G (in mg. 1113 minaces) uultu in acies H 14 uespere DP\' puerilis (in mg. vx3 pueris) G inpugne (m,2 in pugna) H 16 iuuentaiis (v s. a.) P iuuentutis cet. marcentes G m3 Hm2 arcentes mlGH nascente cet. 17 tale G et (-le corr.) H infundit P 18 mentibus GD mentis H (s del. m2) cet. uenenum (e alt. ex i m2) P pocinum D et (n in ras.) P\' pereclitatur P (corr. mf) H (corr. m2) D )

442
et ipse sibi reus est insaniae uoluntariae, corruptelae spontaneae. tamen nec uos excusamini, qui uocatis ut amicos et emittitis ut inimicos. quanto melius in terram tua uina fudisses! sed et terra inebriat et asperiores etiam ipsas feras reddit, si uini contigerit odor. denique uindemiae tempore si uineam intrauerint, solent ebrietate succendi. quid te delectant damna sine gratia ? rogas ad iocunditatem, cogis ad mortem: [*]( C ) inuitas ad prandium, ecferre uis ad sepulchrum: cibos promittis, tormenta inrogas: uina praetendis, uenena suffundis. omne enim quidquid nocet uenenum est. tollit sensus, uiscera exurit, somnum infestat, caput uexat.

etiam maior uis uini quam ueneni est. denique uenenum uino excluditur, non ninum ueneno. mento deus per Moysen non solum ueneno sed etiam draconum ueneno uinum conparauit dicens: furor [*]( D ) draconum uinum ill orum et ira aspidum insanabilis. et pulcre addidit insanabilis; multi enim a reliquo serpentium ueneno curantur, nemo ab ebrietate. certe ueneno caro uulneratur, mens sine noxa est: ebrietas ad corporis mortem mentis etiam crimen adiungit. aduerte autem et perfidiae uenenum uini declaratum nomine. ait enim supra [*]( 14 Deut. 32, 33 ) [*]( 1 insania uoluntaria H\' uoluptariae H corruptulae (e s. y) P corruptela spontanea G (corr. m3) H 2 et tamen GH 3 emittitis (tit 8. u. m4, is ex es m2) P tua PDP1 4 inebriata asperior est H inebriatur H\' 5 reddit (s. m2 asperiorea) H uindimiae P 6 ebrietates (s eras.) G 7 iucunditatem G 8 ecferre scripai efferre GH nec ferre cet. sepulcrhum P 9 totamenta (corr. m3) G inrogas ... uenena om. H uinam G uenina soffundis 8. u. m.2 (corr. m4) P uenena (ne 8. u.) G infundis DP\' 11 infert GH uis ow. P et (spaiio sex fere litt. relicto) D uis uini quam om. spatio 13 fere liit. relicio P1, uis est H\' 12 ueneni (ne ex ni m2) P est om. H\' uenenum (ne ex ni m2) P uino ex nom m4 P 15 eorum GHH\' 16 pulcrhe (h 8. u. tn2) P pulchre cet. reliquorum (om. a) GH 17 ab om. G certe om. H\'DP\' 18 uino mens (om. sine) noxia est GH est om. H\'DP 19 mortem menti G mentem menti H autem] etiam GH 20 perfidae (corr. 1112) H uintl (corr. m2) H )

443
de alienigenis, qui nescirent deum: de uinea enim Sodomae uinum eorum est et uitis eorum uitis Gomorrae: uua eorum uua fellis, botrys amaritudinis in [*]( E ) ipsis.

Putatis me tamquam uino crapulatum intemperantius ieiunii praedicationi hunc miscuisse sermonem: et adhuc propter hos fortissimos uiros quanta praeterii, quanto minora [*]( F ) dixi quam dominus locutus est! audistis quid per Moysen dixerit, audite quid in libro sermonum Esaiae scriptum est. inuehitur enim dominus in huiusmodi uersus et ait: u ae his qui surgunt mane et sectantur sicera, qui ebrii sunt uesperi; nam uinum eos comburet. cum cithara enim et psalterio et tympanis uinum bibunt, opera autem dei non respiciunt et opera [*]( 552 A ) manuum eius non considerant. cui uae inquit, cui iudicia, cui tumultus? diuersa singulis, temulentis omnia. uae enim his qui ebrii sunt uesperi! quid igitur illis qui et ante uesperam et frequenter in lucem madent? ergo uae sibi debitum habent concertationes. conserunt lites, in caedem prosiliunt, ueniunt ad iudicia uel uocantur. habent ergo et iudicia tamquam rei. fit nonnumquam grauior tumultus, [*]( 1 Deut. 32, 32 10 Eaai. 5, 11 sq. Bas. 456 A (127 B) 15 Prouerb. 23, 29 ) [*]( 1 alienigenis (e alt. ex i wi2) P nescirent (e alt. ex i m2) P nesciunt DP\' sodomorum G 2 uinum Pml GH uinea Pm4 cet. est PDP\', om. cet. 3 uue P fellęs (i 8. e) G fellis et HP et (& s. it. postea add.) D botrus P (u ex y) cet. 6 praedicatione G praedicationS H mississe G misisse H 7 propter (ex pp) G hos om. H uiros quanta om. H quanto Pml HDP\' quanta P m2 GH\' 8 quid (d s. u. m3) G 9 esaiae (a pro ex e) P scriptum sit G 10 inuenitur H uisus H 11 consurgunt GH\' sicera sectantur H\' siceram GDP\' 12 uespere DP\' uespertina (om. nam) GH comburit H\'DP\' cflburet G 13 timpanis PH\'D 14 autem] enim G dni GH d! cet. (\'tOD xtjptou LXX) 18 luce DP4 lucem habent H 19 concertationes (cer s. u.) G in lites DP\' in cedem GH incident P incidenti H\' incidunt uel DP\' 20 et ueniunt G 21 reij reges P\' )

444
quia uino mens peruertitur ebriosi: et non meminit regis nec magistratus, ut scriptum est, et omnia per [*]( B ) talenta facit loqui. et non meminerunt, cum biberint, amicitiae nec fraternae necessitudinis. sed post tumultum sumunt gladios et cum a uino mersi fuerint et surrexerint, non meminerunt ipsi quae gesserint. habent ergo etiam dignam mercedem tumultus.

praeterieram certe ego citharam psalteria tympana, quae cognouimus conuiuiis huiuscemodi frequenter adhiberi, ut uino et cantu excitentur libidines. plerique etiam Persico more mulieres[*]( C ) dignas temulentorum consortio induci iubent et ab his fialas accipiunt atque illis se substernunt sedentibus. et hunc ritum sacratae habent obseruationis, ebrietatis ministerium. habent ergo uinum et barbari: libenter his Romani indulgent, ut et ipsi soluantur in potus et eneruati ebrietate uincantur. nec solum uinum ebrietatem facit, sed et sicera. denique Hebraei omnem potum qui inebriat sicerae nomine uocant. [*]( D )

Non inmerito ergo uae illis qui mane ebrietatis potum requirunt, quos conueniebat deo laudes referre, praeuenire lucem et occurrere oratione soli iustitiae, qui suos uisitat et [*]( 1 Hesdrae III 3, 21 sq. 16 Bas. 456 B (127 B) 18 Bas. 460 B (129 A) 20 Halach. 4, 2 ) [*]( 1 quia] cui a H ebriosis H ebrii D (ex ebriosi) P 2 nec] uel P* per talenta] aperta GH 4 biberent GH 5 sed non post multum GII sunt gladiis H a om. HH\' 6 surrexerint P (n s. u.) GH\' resurrexerint D et (re exp.) 1x exsurrexerunt et II gesserint (i ex u nt2) H 7 ergo om. H mercedem (e alt. ex i) P praeteriti H 8 ergo HH\' et (r s. u.) D chitaram P cithara H cythara G timpana P11\' tymphana (na 8. u.) G 9 huiuscemodi (ce eras.) P huiusmodi eet. 10 libidinis P libidine H etiam om. H 11 filialas (li eras.) P 12 ritum GH metum cet. 13 obseruationis (is ex es m3) G ebrietatis (is ex es m3) G 14 romanus indulget GH ut om. G 15 uincantur (n pr. s. u. m4) P uincamur (-antur m3) G 16 uino ebrietatis (om. facit) DP\' et om. G 17 sicera DP\' 18 potum ebrietatis DIx 19 quos] quibus DP\' 20 orationi G (-ne m3) H et iustitiae soli H qui uos G (nos m3) 11 quis nos DP\' uisitabit DP\' )

445
exurgit nobis, si nos Christo, non uino et sicerae surgamus. piis hymni dicuntur, et tu citharam tenes? psalmi canuntur. et tu psalterium sumis aut tympanum? merito uae, quia salutem relinquis, mortem eligis. uix diluculum, et iam cursatur per tabernas. uinum quaeritur, excutiuntur tapetes. [*]( E ) accubitum festinant sternere, lagynas argenteas, auratos calices exponunt.