Res Rustica

Et quoniam de oviarico satis dictum est, ad caprinum pecus nunc revertar. Id autem genus dumeta potius, quam campestrem 6 situm desiderat: asperisque etiam locis ac silvestribus optime pascitur. Nam nec rubos aversatur, nec vepribus offenditur, et arbusculis frutectisque maxime gaudet. Ea sunt arbutus, atque alaternus 7 cytisusque agrestis, nec minus ilignei querneique frutices, qui in altitudinem non prosilierunt.

Caper, cui sub maxillis binae verruculae collo dependent, optimus habetur, amplissimi corporis, cruribus crassis,[*]()plena et brevi cervice, flaccidis [*]()et praegravantibus auribus, exiguo capite, nigro densoque et nitido atque longissimo pilo. Nam et ipse tondetur Usum in castrorum ac miseris velamina nautis. [*](id factum S2: infactum S1ac. ) [*](obsident SAR. ) [*](lingua S2A1: longua S1: Unquam AR. ) [*](tertia SA1. ) [*](cupressi trita S: cum pressurita AR. ) [*](campestre R: campreste S1A. ) [*](alaternus S: alternus Aac. ) [*](crassis S: erasis AR. ) [*]( flaccidis ac: placcidis S1A1. )

Est autem mensum [*]()septem satis habilis ad progenerandum:[*]()quoniam immodicus libidinis, dum adhuc uberibus [*]()alitur, matrem stupro supervenit, et ideo ante sex annos celeriter consenescit, quod immatura veneris cupidine primis pueritiae temporibus exhaustus est. Itaque quinquennis parum idoneus habetur feminis implendis.

Capella praecipue probatur simillima hirco, quem descripsi-mus, si etiam est uberis maximi et lactis abundantissimi. Hanc pecudem mutilam [*]()parabimus quieto caeli statu: nam procelloso atque imbrifero cornuta. Semper autem et omni regione maritos gregum mutilos esse oportebit: quia cornuti fere perniciosi sunt propter petulantiam.

Sed numerum huius generis maiorem, quam centum capitum sub uno clauso non expedit habere, cum lanigerae mille pariter commode stabulentur.[*]()Atque ubi caprae primum comparantur, melius est unum gregem totum, quam ex pluribus particulatim mercari, ut nec in pastione separatim laciniae diducantur, et in caprili maiore concordia quietae consistant. Huic pecudi nocet aestus, sed magis frigus, et praecipue fetae, quia gelicidiosior [*]()heims conceptum vitiat.[*]()Nec tamenn [*]()ea sola creat [*]()abortus,[*]()sed etiam glans cum citra satietatem data est. Itaque nisi potest affatim praeberi, non est gregi permittenda. [*](mensum S2: mensuum S1A: mensium R. ) [*](progenerandum S: procerandum A1: procreandum R. ) [*](uberius SAR. ) [*](mutilam ed. pr.: milã S: mila A. ) [*](stabuleanter S1A1: stabulantur S2. ) [*](gelicidiosior Lundström: geliciorior S1: geliciodior S2: gelicior Aac. ) [*](vitiat S: fecit AR. ) [*](tamen S: tantum AB. ) [*](creat Aac.: creant Ald. ) [*](abortu S: abortat AR. )

Tempus admissurae per autumnum fere ante mensem Decembrem praecipimus, ut iam propinquam vere, gemmantibus frutectis, eum primum silvae nova germinant fronde, partus edatur. Ipsum vero caprile vel naturali saxo, vel manu constratum [*]()eligi debet, quoniam huic pecori nihil substernitur. Diligensque pastor quotidie stabulum converrit, nec patitur stercus aut humorem consistere lutumve fieri,

quae cuncta sunt capris inimica. Parit autem, si est generosa proles, frequenter duos, nonnunquam trigeminos. Pessima est fetura cum matres binae ternos haedos efficiunt. Qui ubi editi sunt, eodem modo, quo [*]()agni educantur, nisi quod magis haedorum [*]()lascivia compescenda, et arctius cohibenda est. Tum super lactis abundantiam samera, vel cytisus, aut hedera praebenda, vel etiam cacumina lentisci, aliaeque tenues [*]()frondes obiciendae sunt. Sed ex geminis singula capita, quae videntur esse robustiora, in supplementum gregis reservantur,

cetera mercantibus traduntur. Anniculae vel bimae capellae (nam utraque aetas partum edit) submitti haedum non oportet. Neque enim educare nisi trima debet. Sed anniculae confestim depellenda suboles. Bimae [*]()tamdiu admittenda, dum possit esse vendibilis. Nec ultra octo annos matres servandac sunt, quod assiduo partu fatigatae steriles [*]()

existant. Magister autem pecoris acer, durus, [*](constratu SAR. ) [*](qui SAR. ) [*](edorum SAc: odorum a. ) [*](tenue SAR. ) [*](bimae SA: bime ac. ) [*](fatigatae steriles S2: fatigata steriles S1: fatigata est exsteriles A. a Recently the reading bimae, instead of binae has been strongly urged on the basis of palaeography and the sense of the passage (Richter, Hermes LXXX. 215). )