Res Rustica

Redeo nunc ad eam partem disputationis, qua sum professus vitium inserendarum tuendarumque insitionum praecepta. Tempus inserendi Iulius Atticus tradidit ex Kalendis Novembribus in Kalendas Iunias, quoad posse custodiri surculum sine germine adfirmat. Eoque debemus intellegere nullam partem anni excipi, si sit sarmenti silentis facultas. Id porro in aliis stirpium generibus, quae firmioris et sucosioris libri sunt, posse fieri sane concesserim.

In vitibus nimis temere tot mensium [*]()rusticis insitionem permissam dissimulare non est fidei meae: nec quia ignorem [*]()brumae temporibus aliquando insitam vitem comprehendere. Sed non quid in uno vel altero experimento casu fiat, verum quid certa ratione plerumque proveniat, discentibus praecipere debemus.[*]()Etenim si exiguo numero periclitandum sit, in quo maior cura temeritati [*](confloreat SA. ) [*](laborem SA. ) [*](mensum SA. ) [*](nec quia ignorem o: nec qui nigriorem SAc: licet quidem ignorem (ex igriorem ut vid. ) M: non quod ignorem vulgo. ) [*](permiscere (permittere a) debeamus SAac, Sobel. Cf. Pliny, N.H. XVII. 188-189. )

medetur, possum aliquatenus conivere;[*]()cum vero vastitas operis etiam diligentissimi agricolae curam distendit,[*]()omnem scrupulum summovere debemus. Est enim contrarium, quod Atticus praecipit. Nam idem per brumam negat recte putari vineam; quae res quamvis minus laedat vitem, merito tamen fieri prohibetur, quod frigoribus omnis surculus rigore torpet, nec propter gelicidia corticem movet, ut cicatricem consanet.

Atque idem Atticus non prohibet eodem ipso tempore inserere, quod tum et totius obtruncatione vitis et cum eiusdem resectionis fissura praecipit fieri. Verior itaque ratio est inserendi tepentibus iam diebus post hiemem, cum et gemma se et [*]()cortex naturaliter movet, nec frigus ingruit, quod possit aut surculum insitum aut fissurae plagam inurere.

Permiserim [*]()tamen festinantibus autumno vitem inserere, quia non dissimilis est eius aeris qualitas vernae. Sed quocumque quis tempore destinaverit inserere, non aliam sciat esse curam surculis explorandis, quam quae tradita est priore libro, cum de malleolis eligendis praecepimus. Quos ubi generosos et fecundos et quam maturissimos viti detraxerit, diem quoque tepidum silentemque a ventis eligat.

Tum consideret surculum teretem solidique corporis, nec fungosae medullae, crebris etiam gemmis et brevibus internodiis. Nam pluri- [*](conivere c: convenire a, et vulgo ante Schn.: meri con-tueri SA: om. M: connivere Schn. ) [*](distendit (discendit a, discendi c) atque impedit (impendit c) acM. ) [*](gemmas et AacM, et vulgo ante Schn.; et deinde corticem M, ante Schn. ) [*](permiserit SA: permisceri cM. a III. 6. b cambium-layer. )

Inseritur autem vitis vel recisa vel integra perforata terebra; sed illa frequentior et paene omnibus agricolis cognita insitio; haec rarior et paucis usurpata.De ea igitur prius disseram, quae magis in consuetudine est.

Reciditur vitis plerumque supra terram, nonnumquam tamen et infra, quo loco maxime [*]()solida est atque enodis. Cum iuxta[*]()terram insita est, surculus adobruitur cacumine tenus; at cum editior a terra est, fissura diligenter subacto luto finitur et [*]()superposito musco ligatur, quod et calores et pluvias arceat. Temperatur ita surculus, ut calamo non absimilis sit. Purgamentum habeas ad fissuram,[*]()sub qua nodus in vite desideratur, qui quasi alliget eam fissuram, nec rimam patiatur ultra procedere.

Is nodus etiam si quattuor digitis a resectione abfuerit, [*]()inligari tamen eum, priusquam vitis findatur, conveniet, ne, cum scalpro factum [*](erit SAa: esse c: est M, edd. ) [*](ne quam om. SA. ) [*](et om. SAa. ) [*](et imbres om. SA. ) [*](maxime SAac, vett. edd.: magis M, et vulgo. ) [*](iuxta codd., et plerique: supra Schn. ) [*](et codd.: atque vulgo. ) [*](u. c. n. a. sit. Purgamentum habeas a. f. Sobel: u. c. n. a. est purgamentum habens ad fissuram (affisuram a) SAa: u. c. noti ut coagmentum fissuram (fixuram c) cM: u. c. non absimilis coagmentet fissuram edd. ) [*](resectionibus fuerit SAac. )

Vinculi genus ad insitionem non unum est. Alii viminibus obstringunt; nonnulli circumdant libro fissuram; plurimi ligant iunco, quod est aptissimum. Nam vimen, cum inaruit, penetrat et insecat corticem. Propter quod molliora vincula magis probamus, quae cum circumvenere truncum, adactis harundineis cuneolis artantur. Sed antiquissimum est, et ante haec ablaqueari vitem, radicesque summas vel suboles amputari; et post haec adobrui truncum. Isque cum comprehendit, aliam rursus exigit curam:

nam saepius pampinandus est, cum germinat, frequentiusque detrahendae suboles quae a lateribus radicibusque prorepunt. Tum quod ex insito profundit [*]()subligandum, ne vento surculus [*](autem] ut rarior (non ora.) SA: adradi Schn. ) [*](aequaliter vulgo ante Schn. ) [*](artus SA. ) [*](applicetur M, et vulgo: appellatur A. ) [*](nequidpatiatur coalescere SA: nequid coalescere patiatur a: nequid coalescere c. ) [*](profudit SA. a Thus forming an unsymmetrical wedge. By medulla is meant the cambium-layer. )

Pampinandum non aliter est quam in novella viviradice; putandum vero sic ut usque in quartum annum parcius imperetur, dum plaga trunci ducat [*]()cicatricem. Atque haec per fissuram insitarum est ordinatio.

Illa sic [*]()per terebrationem: primum ex vicino fructuosissimam[*]()considerare vitem, ex qua velut traducem inhaerentem matri palmitem attrahas, et per foramen transmittas. Haec enim tutior [*]()et certior est insitio, quoniam, etsi proximo vere non comprehendit, sequente certe, cum increvit, coniungi cogitur; et mox a matre reciditur, atque ipsa superficies insitae vitis usque ad receptum surculum obtruncatur.

Huius traducis si non est facultas, tum detractum viti quam recentissimum eligitur sarmentum, et leviter circumrasum, ut cortex tantum detrahatur, aptatur [*]()foramini, atque ita luto circumlinitur [*](motus om. SA, vett. edd. ) [*](ordinandus SA. ) [*](summittuntur S i summittur A: summitur a: sumitur c, edd. ante Gesn.: submittitur M, Gesn., Schn. ) [*](insitis om. vett. edd., Schn. ) [*](ducit S: duci A. ) [*](Ita SAacM, Sobel: In illa autem, quae fit vulgo. ) [*](oportet post fruct. add. vulgo; om. SAacM. ) [*](putatior SA, Sobel. ) [*](artatur SA. a Cf. Pliny, N.H. XVII. 116; Palladius, III. 17. 7. )

Sed aliud est ferramentum quo priores vitem perforabant, aliud quod ipse usu nunc magis aptum comperi. Nam antiqua terebra, quam solam veteres agricolae noverant, scobem faciebat perurebatque eam partem quam perforaverat. Deusta porro raro revirescebat, vel cum priore coalescebat,[*]()et insitus [*]()surculus comprehendebat. Tum etiam scobis numquam sic eximebatur ut non inhaereret foramini; ea porro interventu suo prohibebat corpus surculi corpori vitis applicari.

Nos terebram, quam Gallicam dicimus, ad hanc insitionem commenti longe habiliorem utilioremque comperimus. Nam sic excavat truncum ne foramen inurat, quippe non scobem sed ramenta [*]()facit; quibus exemptis plaga levis relinquitur, quae facilius omni parte sedentem surculum contingat, nulla interveniente lanugine quam excitabat antiqua terebra.

Igitur secundum vernum aequinoctium perfectam vitium insitionem habeto, locisque aridis et siccis nigram vitem inserito, humidis albam.Neque est ulla eius propagandi [*](alieni generis viti (vitis c) cM, Ald., Gesn.: alie in genere vitis a: alienigenis surculis Schn.: vitis ut viti] vitis ultratus surculus SA. )[*](non om. SA. )[*](qua SAa: qui (a om.) cM. )[*](Deusta coalescebat] sic edd.: deusta (devineta S, de vineta A) porro cum prore (rore S, parte a) convalescebat SAa. Post scobem habent faciebat raro revirescebat et perurebat eam partem quam perforaverat deusta. Porro et insitus surculus comprehendebat cM. )[*](coalesc, in eaque (duo verba om. codd.) nec (et codd.) insitus vulgo. )[*](ramenta edd.: rasamenta acM: tramenta SA. )