Res Rustica

Nam post largos fructus parcendum est vitibus, et ideo anguste putandum; post exiguos, imperandum. Super cetera illud etiam censemus, ut duris tenuissimisque et acutissimis ferramentis totum istud opus exsequamur. Obtusa enim et hebes et mollis falx putatorem moratur, eoque minus operis efficit et plus laboris adfert vinitori; nam sive curvatur acies, quod accidit molli, sive tardius penetrat, quod evenit in retuso et crasso ferramento, maiore nisu est opus. Tum etiam plagae asperae atque inaequales vites lacerant; neque enim uno sed saepius repetito ictu res transigitur.

Quo plerumque fit ut quod praecidi debeat praefringatur,[*]()et sic vitis laniata scabrataque putrescat umoribus, nec plagae consanentur. Quare magnopere monendus putator est, ut prolixet aciem ferramenti, et quantum possit novaculae similem reddat. Nec ignoret in quaque re, qua parte falcis utendum sit; nam plurimos per hanc inscitiam vastare vineta comperi.

Est autem sic disposita vinitoriae falcis figura, ut capulo pars proxima, quae rectam gerit aciem, culter ob similitudinem nominetur; quae [*](praefingatur SAc: perfringatur aM. )

Nam cum in adversum pressa manu desecare quid debet, cultro utitur; cum retrahere, sinu; cum adlevare, scalpro; cum incavare, [*]()rostro; cum ictu caedere, securi; cum in angusto aliquid expurgare, mucrone. Maior autem pars operis in vinea ductim [*]()potius quam caesim [*]()facienda est; nam ea plaga quae sic efficitur, uno vestigio adlevatur, prius enim putator applicat ferrum, atque ita quae destinavit praecidit.

Qui caesim vitem petit, si frustratus est, quod saepe evenit, pluribus ictibus stirpem vulnerat. Tutior igitur et utilior putatio est, quae, ut rettuli, ductu falcis non ictu conficitur.

Hac peracta, sequitur, ut ante iam diximus, adminiculandae iugandaeque vineae cura, cui stabiliendae melior est ridica palo, neque ea quaelibet; nam est praecipua cuneis fissa olea,4 quercus et suber, ac si qua sunt similia robora.Tertium obtinet locum [*](incavare edd.: incuuarre a: incure SAc: incidere in marg. M. ) [*](duc A: ducit cM: in duo a. ) [*](cresin S: chres in (chrea suprascr. man. alt.) A: cresim e: diresin M: in tres a. ) [*](olea gotum S: oleam gotum A: oleam totum a: oleangotum c: oleragotum M. a Cf. IV. 12. 1. b With this chapter cf. Varro, R.R. I. 8; Pliny, N.H. XVII. 164-166, 174. )

[*]()atque alia convertenda, quae sinceritatem[*]()habent; alia summovenda, quae vel cariosa vel iusto breviora sunt, eorumque in vicem idonea reponenda, iacentia statuenda, declinata corrigenda. Iugo, si non erit opus novo, sarturae recentia vincula inserantur. Si restituendum videbitur, antequam vitis palo applicetur, perticis vel harundinibus conectatur, ac tum demum, sicut in novella praecepimus, vitem iuxta caput infraque bracchia colligemus[*]()cum ridica; idque facere non oportebit omnibus annis eodem loco, ne vinculum incidat et truncum strangulet.

Bracchia deinde sub stella quadripartito [*]()locabimus, tenerosque palmites super iugum ligabimus nihil repugnantes naturae, sed ut quisquis obsequetur, leviter curvabitur, ne deflexus frangatur neve iam tumentes gemmae detergeantur. Atque ubi duae materiae per unam partem iugi mittentur, media pertica interveniat, diremptaeque palmae per iugorum [*](pinus edd.: abuius S: ab huius AacM: sabinas Sobel. ) [*](sambuci cM, edd. ) [*](probabilis SAac. ) [*](usu statum in his A: usu tantum in his acM, probabilis usus. Tamen in his haec vulgo ante Schn. ) [*](acuendaeque om. AacM, edd. ante Schn. ) [*](sinceritatem cM, edd. ante Schn.: ceritatem SAa: proceritatem Schn. ) [*](intraque colligemus om. c, vett. edd.: colligemus vitem cum ridica aM: vitem iuxta caput post colligemus repet. SA. ) [*](quadripertito SAa. )

Id ut scite fiat, meminerit alligator ne torqueat sarmentum sed tantum innexum devinciat; et ut omnis materia, quae nondum[*]()potest praecipitari, iugo superponatur, ut potius innixa perticae, quam e vinculo dependeat. Saepe enim notavi per imprudentiam rusticos subicere iugo palmam, et ita colligare ut solo vimine suspendant;[*]()quae vinea cum accipit pampini et uvarum pondus, infringitur.

Sic deinde ordinata vineta festinabimus emundare, sarmentisque et calamentis 3 liberare. Quae sicco tamen solo 4 legenda sunt, ne lutosa humus inculcata maiorem fossori laborem praebeat, qui protinus adhuc 5 silentibus vineis inducendus 6 est. Nam si palmis incientibus 7 progemmantibusque fossorem immiscris, magnam partem vindemiae dedissent. Igitur antequam germinent, per divortium veris et 8 hiemis quam altissime fodiendae vineae sunt, quo laetius atque hilarius pullulent; eaeque ubi se frondibus 9 vestierint, teneris caulibus necdum adultis modus adhibendus [*]()est.

Idemque vinitor, qui ante ferro, nunc manu deputet,[*]()umbras- [*](nondum Schn.: mundo SA: modo aM, Pontedera, Gesn.: mihi c: nihil edd. ante Gesti. ) [*](suspendant Schn.: suspendeat SacMvett. edd.: suspendae at A: suppendeat Ald., Gesn. ) [*](calametis S, et vulgo ante Schn.: calamitis A. ) [*](loco SAcM. ) [*](ad huc id cM: ad id ut SA: ad id a. ) [*](indicendus SA; indulgeudus acM. ) [*](incientibus Schn. cum Pontedera: initientibus S: inicientibus A: incipientibus acM, et plerique. ) [*](et SAa: ac M: om. c: atque vulgo. ) [*](sic codd.: et uvis post frondibus add. edd. ) [*]( habendus SA, vett. edd. ) [*]( deputet acM: decutet SA: decutiet edd. )

Tum etiam vitem minus cicatricosam reddit, quoniam id ex quo viride et tenerum decerptum [*]()est, celeriter consanescit. Super haec materiae, quae fructum habent, melius convalescunt, et uvae commodius insolatae percoquuntur.

Quare prudentis est ac maxime callentis vinitoris aestimare ac dispicere quibus locis in annum debeat materias summittere; nec orbos tantum detrahere palmites, verum etiam frugiferos, si supra modum se numerus eorum profuderit; siquidem evenit ut quidam oculi trigeminis palmis egerminent, quibus binos detrahere oportet, quo commodius singulos alumnos educent.

Est enim sapientis rustici reputare, num maiore fructu vitis se induerit, quam ut perferre eum possit. Itaque non solum frondem supervacuam volet [*]()decerpere, quod semper faciendum est, verum interdum partem aliquam fetus decutere, ut ubere suo gravatam vitem levet. Idque faciet variis de causis pampinator industrius, etiam si non erit maior fructus, quam ut maturescere queat;

si aut [*]()continuis superioribus annis dapsili pro- [*](compescat deturbet SAacM, vett. edd.: compescet deturbabit vulgo. ) [*](deceptum SAM: decertum a. ) [*](volet SAacM: debet vulgo. ) [*](si aut SA (= aut si) Sobel: si autem acM, edd. a Cf. De Arb. 11. )

Tempus autem pampinationis antequam florem vitis ostendat, maxime est eligendum, sed et postea licet eandem repetere. Medium igitur eorum dierum spatium, quo acini formantur, vinearum nobis aditum negat, quippe florentem fructum movere non expedit. Pubescentem vero, et quasi adolescentem convenit religare, foliisque omnibus nudare, tum et crebris fossionibus implere; nam fit uberior pulverationibus. 7

Nec infitior plerosque ante me rusticarum rerum magistros tribus fossuris contentos [*](dapsili (dapsilis aM, dacili SA) proventu (probentur SAM, probantur a) religatam vitem requiescere SAacM, Sobel: d. p. fatigata (fatigatam Cod. Laurent. 53. 27, teste Sobel) vitis fuerit, requiescere vulgo. ) [*](paruerit SA: par fuerit Sobel: patitur a. ) [*](si SAacM, vett. edd., Sobel: et sic vulgo. ) [*](definge SA: defringe a. ) [*](satos c: si post SAa: siccos M. ) [*](steriles M, edd.: similes SAac. ) [*](pulverationi c: pulveratione M: nudare pulverationibus om. SA. a I.e. the stripping off by hand of useless leaves and twigs (pampini), an operation described just above and frequently mentioned (e.g. Chap. 6, above; De Arb. 11. 2), and called pampinatio, as distinguished from putatio or pruning with )