Res Rustica

Cur enim aut e duro natam virgam, aut etiam ex fecundo malleolo, quem ipsi probassent, decisam sagittam repudiabant, si nihil interesse ducebant ex quo loco semina legerentur? Num [*]()quia vim fecunditatis certis quasi membris inesse non dubitabant, idcirco pampinarium et sagittam velut inutiles ad deponendum prudentissime damnaverunt? Quod si ita est, nihil dubium est multo [*](agricolatione spatione SA: in totam agricolationis rationem ii/, et vulgo ante Schn.: in tota agricolationis satione Sobel. ) [*](despecturos SAc, vett. edd. ) [*](formident SAa, vett. edd. ) [*](censuisse M, Ald., Gesn. ) [*](numeros S, Schn.: numeris A: metris acM: quae r. metris plerique edd. ) [*](hic ac, edd. ante Schn. ) [*](Nunc SAcM, Ald., Gesn. )

qui frugifero loco natus fructum non attulisset. Nam si sagittam, id est superiorem partem malleoli, vituperandam censebant, cum esset eadem pars surculi frugiferi, quanto magis vel ex optima [*]()vitis parte natum flagellum, si est sterile, improbatum ab his ratio ipsa declarat? Nisi tamen, quod est absurdum, crediderunt eum [*]()translatum et abscissum a sua stirpe, destitutumque materno alimento, frugiferum, qui in [*]()ipsa matre nequam fuisset.[*]()Atque haec et forsitan pluribus dicta sint [*]()quam exigebat ratio veritatis; minus tamen multis quam postulabat prave detorta et inveterata opinio rusticorum.

Nunc ad reliquum ordinem propositae disputationis redeo. Sequitur hanc eligendi malleoli curam pastinationis officium, si tamen ante de qualitate soli constiterit. Nam eam quoque plurimum et bonitati et largitati frugum conferre, nihil dubium est. Ac prius quam ipsum solum 6 perspiciamus, illud antiquissimum censemus, rudem potius eligendum agrum, si sit facultas, quam ubi fuerit seges aut arbustum.

Nam de vinetis quae longo situ exoleverunt, inter omnes auctores constitit pessima esse si [*](opima cM. ) [*](eum aM, Sobel: cum c, vett. edd.: eam SA: id vulgo. ) [*](qui in scripsi: quia in Sobel: frugifero quin SAac vett. edd.: frugiferoq; in M: frugiferum, quod in vulgo. ) [*](fuisse SAacM, Sobel. ) [*](sint SA: sunt acM, et vulgo. ) [*](solum om. Aac, et omnes ante Schn. a This special preparation of the ground, called pastinatio, consisted of deep digging or trenching. Ground so prepared was called pastinatum, pastinatio or pastinum. Palladius (II. 10. 1), like Columella below (Chap. 13), speaks of three kinds of trenching: complete trenching of the ground, )

Quam ob causam silvestris ager praecipue est eligendus, qui etiam si frutectis aut arboribus obsessus est, facile extricatur, quod suapte natura quaecumque gignuntur, non penitus nec in profundum radices agunt, sed per summam [*]()terrae dispergunt atque deducunt; quibus ferro recisis atque exstirpatis, parum [*]()quod superest inferioris soli rastris licet effodere et in fermentum congerere atque componere. Si tamen rudis terra non sit, proximum [*]()est vacuum arboribus arvum. Si nec hoc est, rarissimum arbustum vel olivetum, melius tamen vetus olivetum [*]()

quod non fuerit maritum, vineis destinatum Ultima est, ut dixi, conditio restibilis vineae. Nam si necessitas facere cogit, prius quidquid est residuae vitis exstirpari debet; deinde totum solum sicco [*]()fimo, aut si id non sit, alterius generis quam recentissimo stercorari, atque ita converti, et diligentissime refossae [*]()omnes radices in summum regeri atque comburi; tum [*]()rursus vel stercore vetusto, quia non gignit herbas, vel de vepribus egesta humo pasti-

natum large contegi. At ubi pura novalia et ab [*](plurimis SAc: pluribus aM, edd. ) [*](torreat SA. ) [*](summam Aac, vett. edd.: summa SM: summum vulgo. ) [*](parum M, edd. vulgo: purum SAac, Schn. ) [*](componere: si tamen rudis terra non sit. proximum Schn. ) [*](melius olivetum (in marg. M) om. a, Ald., Gesn. ) [*](sicco om. SAa. ) [*](refossae Schn.: refossas SAacM, et vulgo. ) [*](tum acM, vett. edd.: tunc vulgo: comburitur (tum om.) SA. )

Igitur si non retorrida nec scabra, sed levia et nitida, et prolixa fecundaque viderimus, eam intellegemus[*]()esse terram surcularem. Sed hoc in totum ad [*]()illud, quod vineis praecipue est idoneum, proprie considerandum, ut prius rettuli, si facilis est humus et modice resoluta, quam diximus [*]()pullam vocitari; nec quia sola ea, sed quia sit habilis maxime vinetis.

Quis enim vel mediocris agricola nesciat etiam durissimum tofum vel carbunculum, simulatque sit confractus [*]()et in summo regestus, [*]()tempestatibus et gelu nec minus aestivis putrescere caloribus ac resolvi; eumque [*]()pulcherrime radices vitium per aestatem refrigerare, sucumque retinere; quae res alendo surculo sunt accommodatissimae? Simili quoque de causa probari solutam glaream calculosumque agrum et mobilem lapidem? si tamen haec pingui glebae permixta sunt, nam eadem ieiuna maxime culpantur.Est autem,

ut [*](intelligemus M, et vulgo: intellegimus SA: intelligimus ac. ) [*](totum ad illud SAacM, et vulgo: totum: at illud Schn. ) [*](dicimus SAac, vett. edd. ) [*](simulatque sit confractus scripsi: simulatque situm confractum SA: simul atque si sint confracti ac, vett. edd.: simulatque sunt confracti M, Ald., Gesn., Schn. ) [*](summus regestus SA: summo regesti acM, et vulgo. ) [*]( eumque SAacM, vett. edd.: eosque Ald., Gesn., Schn. )

Cretosa humus utilis habetur viti: nam per se ipsa creta, qua utuntur figuli, quamque nonnulli argillam vocant, inimicissima est; nec minus ieiunus sabulo, et quidquid, ut ait Iulius Atticus, retorridum surculum facit, id autem solum vel uliginosum est vel salsum, amarum [*]()etiam, vel siticulosum et peraridum. Nigrum tamen et rutilum sabulonem, qui sit vividae [*]()terrae permixtus, probaverunt antiqui; nam carbunculosum agrum, nisi stercore adiuves, macres vineas efficere dixerunt.

Gravis est rubrica, ut idem Atticus ait, et ad comprehendendum radicibus iniqua. Sed alit eadem vitem, cum tenuit, verum est in opere difficilior, quod neque umentem fodere possis, quod sit glutinosissima, nec nimium siccam, quia ultra modum praedura.

Sed ne nunc per infinitas terreni species evagemur, non intempestive commemorabimus6 Iuli Graecini conscriptam velut formulam, ad quam posita est aestimatio terrae 7 vinealis.Idem enim [*](cum SAacM. ) [*](patiatur SAa, vett. edd. ) [*](reciperent SAacM. ) [*](vel salsum vel amarum acM, Gesn.; deinde etiam om. c. ) [*](vividae SA, Schn.: humide acM, et humidae vulgo. ) [*](commemoravimus SAa: connumeravimus c. ) [*](aestimatio terrae scripsi: estimatio (pr. est om.) referre terrae S: imitatio referre (refferre A) terre Aac: mutatio fere terre M: limitatio terrae Ald., Gesti., et Schn., qui ad quam )

evocantur: umorem terrae iusto maiorem putrescere deposita semina; rursus nimiam siccitatem destituere plantas naturali alimento, aut in totum necare, aut scabras et retorridas facere: perdensam humum caelestis aquas non sorbere, nec facile perflari, facillime perrumpi, et praebere rimas, quibus sol ad radices stirpium penetret; eandemque [*]()velut conclausa et coartata semina comprimere atque strangulare:

raram supra modum velut per infundibulum transmittere imbres, et sole ac vento penitus siccari atque exarescere: [*]()gravem terram vix ulla cultura vinci, levem vix ulla sustineri: pinguissimam et laetissimam luxuria, macram ac tenuem ieiunio laborare. Opus est, inquit, inter has tam diversas inaequalitates magno temperamento, quod in corporibus quoque nostris desideratur, quorum bona valetudo calidi et frigidi, umidi et aridi, densi et rari certo et quasi examinato [*]()modo continetur.[*]()Nec tamen hoc temperamentum in terra,

quae vineis destinetur, pari momento libratum esse debere ait, sed in alteram [*](tepore S: tempore Aac. ) [*](eandemque M, Ursinus, Schn.:eademque SAac, et plerique. ) [*](exarescere SAacM: exolescere vett. edd. et Schn., qui hanc lectionem defendit. ) [*](examinati SA: continuato o. ) [*](contineatur SAa. )

Quae cuncta, sicut ego reor, magis prosunt, cum suffragatur etiam status caeli: cuius quam regionem [*]()spectare debeant vineae, vetus est dissensio, Saserna maxime probante solis ortum, mox deinde meridiem, tum occasum; Tremelio Scrofa praecipuam positionem meridianam censente; Vergilio de industria occasum sic repudiante, [*]()Neve tibi ad solem vergant vineta cadentem; Democrito et Magone laudantibus caeli plagam septentrionalem, quia existiment ei subiectas feracissimas fieri vineas, quae tamen bonitate vini superentur.

Nobis in universum praecipere optimum visum est ut in locis frigidis meridiano vineta subiciantur, tepidis orienti advertantur; si tamen non infestabuntur Austris Eurisque,[*]()velut orae maritimae in Baetica. Sin autem regiones praedictis ventis [*]()fuerint obnoxiae, melius Aquiloni vel Favonio committentur; nam ferventibus provinciis, ut Aegypto et Numidia, uni septentrioni rectius opponentur. Quibus omnibus diligenter exploratis, tum demum pastinationem suscipiemus. [*](regionem quam SAacM. ) [*](repudiantem SAac. ) [*](aeris quae (que a) SAa. ) [*](praedicti sunt is (his A) SA. a Georg. II. 298. )

Eius autem ratio cum Italici generis futuris agricolis tum etiam provincialibus tradenda est; quoniam in longinquis et remotis fere regionibus istud genus vertendi et subigendi agri minime usurpatur, sed aut scrobibus aut sulcis plerumque vineae conseruntur.[*]()Quibus autem [*]()mos est scrobibus deponere, fere per tres longitudinis, perque duos pedes in altitudinem cavato solo, quantum latitudo ferramenti patitur, malleolos utrimque iuxta latera fossarum consternunt, et adversis scrobium [*]()frontibus curvatos erigunt;

duabusque gemmis supra terram eminere passi [*]()reposita humo cetera coaequant: quae faciunt in eadem linea intermissis totidem pedum scamnis, dum peragant ordinem.