Tusculanae Disputationes

Cicero, Marcus Tullius

Cicero. M. Tulli Ciceronis. Scripta Quae Manserunt Omnia. Pohlenz, M, editor. Leipzig: Teubner, 1918.

Vellem id quidem, sed habeo paulum, quod requiram. ego enim adsentior[*](assentior KR) eorum quae posuisti alterum alteri consequens esse, ut, quem ad modum, si, quod honestum sit, id solum sit bonum, sequatur vitam beatam virtute confici, sic, si vita beata in virtute sit, nihil esse nisi virtutem bonum. sed Brutus tuus auctore Aristo[*](aristone X (aristhone 9 G) sed cf. fin. 5, 8 Brut. 332 Att. 5, 10, 5 ) et Antiocho non sentit hoc; putat enim,[*](si post etiam om. G1 ) etiamsi sit bonum aliquod praeter virtutem.[*](pose virtutem add. Vc: tamen ad beate vivendum satis pose (S add. rec) virtutem (quae sane propter homoioteleuton facile excidere poterant; cf. etiam 413, 5))

Quid igitur?

contra Brutumne me[*](brutum nec me X corr. V1 aut c ) dicturum putas?

Tu vero, ut videtur; nam praefinire non est meum.

Quid cuique igitur consentaneum sit, alio loco. nam ista mihi et cum Antiocho saepe et cum Aristo[*](aristone X (aristhone 9 G) sed cf. fin. 5, 8 Brut. 332 Att. 5, 10, 5 ) nuper, cum Athenis imperator apud eum deversarer,[*](diversarer V) dissensio fuit. mihi enim non videbatur quisquam esse beatus posse, cum in malis esset;[*](in mali esset V1 ) in malis autem sapientem esse posse, si essent ulla corporis aut fortunae mala. dicebantur haec, quae scripsit[*](scriptasit V (corr. 1 aut c) scriptasit GRK (ex scripsit?) scripta sunt s ) etiam Antiochus locis pluribus, virtutem ipsam per se beatam vitam efficere posse[*](posse add. R1 ) neque tamen beatissimam; deinde ex maiore parte[*](patre G1 ) plerasque res nominari, etiamsi quae pars abesset,[*](abisset K1 abesse V1 ) ut vires, ut valetudinem,[*](valetitudinem K) ut divitias, ut honorem, ut gloriam, quae genere, non numero cernerentur; item beatam vitam, etiamsi ex aliqua parte clauderet,[*](claudicaret ex clauderet V1 auat c ) tamen ex multo maiore parte optinere[*](obt. K) nomen suum.

haec

p.415

nunc enucleare non ita necesse est, quamquam non constantissime dici mihi videntur.[*](videntur Bs videtur X) nam et, qui beatus est, non intellego quid requirat, ut sit beatior—si est enim quod[*](quod (priore loco)] qui K) desit, ne beatus quidem est—, et quod ex maiore parte unam quamque rem[*](rem s partem X) appellari[*](appellarique G1 (corr. 2)) spectarique dicunt, est ubi id isto modo valeat; cum vero tria genera[*](ista tria G (exp. 2)) malorum esse dicant, qui duorum generum malis omnibus urgeatur, ut omnia advorsa[*](adversa V) sint in fortuna, omnibus oppressum corpus et confectum doloribus, huic paulumne ad beatam vitam deesse dicemus, non modo ad beatissimam?

Hoc illud est, quod Theophrastus[*](teophrastus X (ex teopharastus K)) sustinere non potuit. nam cum statuisset verbera, tormenta, cruciatus, patriae eversiones,[*](eversionis V) exilia, orbitates magnam vim habere ad male misereque vivendum, non est ausus elate et ample loqui, cum humiliter demisseque sentiret.[*](non ... 16 loqui, humiliter dimisseque sentire Non. 286, 10 ) quam bene, non quaeritur, constanter quidem certe. itaque mihi placere non solet consequentia reprehendere, cum prima concesseris. hic autem elegantissimus[*](eligantissimmus K) omnium philosophorum et eruditissimus non magnopere reprehenditur, cum tria genera dicit[*](dici X corr. V1 ) bonorum, vexatur autem ab omnibus primum in eo libro quem scripsit de vita beata, in quo multa disputat, quam ob rem is, qui torqueatur qui crucietur, beatus esse non possit. in eo etiam putatur dicere in rotam— id est genus quoddam tormenti apud Graecos[*](id est Graecos del. Er. vix recte. troxo\s ante hunc locum a Romanis non commemoratur. (in R his verbis linea subducta est, sed s. XVII/XVIII demum sec. Stroux) ge- nus R)—beatam vitam non escendere.[*](escenderet GRV1 (t postea eras.) ascendere K) non usquam[*](non usquam nusquam V2 ) id quidem dicit omnino, sed quae dicit, idem valent.