Orator

ne fuerit[*](ne fuerit L: ne dūtu fueris A: ne dum tu videris Heerdegen: ne dum tu videris, ne fuerit Stangl ). Ego enim quid desiderem, non quid viderim disputo redeoque ad illam Platonis de qua dixeram rei formam et speciem, quam etsi non cernimus, tamen animo tenere possumus. Non enim eloquentem quaero neque quicquam mortale et caducum, sed illud ipsum, cuius qui sit compos, sit eloquens; quod nihil est aliud nisi eloquentia ipsa, quam nullis nisi mentis oculis videre possumus. Is erit igitur eloquens, ut idem illud iteremus, qui poterit parva summisse, modica temperate, magna graviter dicere.

tota mihi causa pro Caecina de verbis interdicti[*](de verbis interdicti L: re vera A ) fuit: res involutas definiendo explicavimus, ius civile laudavimus, verba ambigua distinximus. Fuit ornandus in Manilia lege Pompeius: temperata oratione ornandi copiam persecuti sumus. Ius omne retinendae maiestatis Rabiri causa continebatur: ergo in ea omni[*](in ea omni Heerdegen: ibi omni Stangl: in omni L: in eo A ) genere amplificationis exarsimus.

at haec interdum temperanda et varianda sunt. Quod igitur in accusationis septem libris non reperitur genus? quod in Habiti[*](Habiti AL: Aviti vulg. )? quod in Corneli? quod in plurimis nostris defensionibus? quae exempla selegissem, nisi vel nota esse arbitrarer vel[*](accusarentur vel opes A: arbitrarer L ) ipsi[*](arbitrarer vel ipsi Schütz ) possent legere[*](posse eligere L ) qui quaererent. Nulla est enim ullo in genere laus oratoris[*](oratoris om. A ml: oratoria Bentley ) cuius in nostris orationibus non sit aliqua si non perfectio, at conatus tamen atque adumbratio.

non adsequimur; at quid sequi[*](sequi Heerdegen: siqui A: si qui F: si quid OPM: at quid deceat vulg. ) deceat videmus.

sed tamen, quoniam[*](quod iam L ) et hunc tu oratorem cum eius studiosissimo Pammene, cum esses Athenis, totum diligentissime cognovisti nec eum dimittis e manibus et tamen nostra etiam lectitas, vides profecto ilium multa perficere, nos multa conari, ilium posse, nos velle quocumque modo causa postulet dicere. Nam[*](Nam A: Sed L: et A: nam et L ) ille magnus et successit ipse magnis et maximos oratores habuit aequalis; nos minus[*](minus A: nimis Manutius: non minus vulg., om. L ). Magnum fecissemus, si quidem potuissemus quo contendimus pervenire in ea urbe in qua, ut ait Antonius, auditus eloquens nemo erat.

atqui si Antonio Crassus eloquens visus non est aut sibi ipse, numquam Cotta visus esset, numquam Sulpicius, numquam Hortensius; nihil enim ample Cotta, nihil leniter Sulpicius, non multa graviter Hortensius; superiores magis ad omne genus apti, Crassum dico et Antonium. Ieiunas igitur huius multiplicis et aequabiliter[*](aequaliter Schütz ) in omnia genera fusae orationis auris civitatis accepimus, easque nos primi, quicumque eramus[*](eramus L: oramus (superscripto ba) A ) et quantulumcumque dicebamus, ad huius generis dicendi[*](dicendi om. A ) audiendi incredibilia studia convertimus.

quantis illa clamoribus adulescentuli diximus de supplicio parricidarum[*](de...parricidarum om. A ) , quae nequaquam satis defervisse[*](fatis deperiisse A ) post aliquanto sentire coepimus: Quid enim tam commune quam spiritus vivis, terra mortuis, mare fluctuantibus[*](fluctuantibus codd. or. Rosc.: eluctantibus A: fluctibus L ), litus eiectis? ita

nec vero hic erat unus ardor in nobis ut hoc modo omnia diceremus. Ipsa enim illa pro Roscio[*](pro Roscio seel. Bake, coll. Quintil. xii. 1. 20) iuvenilis[*](in iuvenali Schütz: ex iuvenali Heerdegen ) redundantia multa habet attenuata, quaedam etiam paulo hilariora, ut[*](ut Lambinus: at AL ) pro Habito, pro Cornelio compluresque aliae. Nemo enim orator tam multa ne in Graeco quidem otio scripsit quam multa sunt nostra, eaque hanc ipsam habent quam probo varietatem.

an ego Homero, Ennio, reliquis poetis et maxime tragicis concederem ut ne omnibus locis eadem contentione uterentur crebroque mutarent, non numquam etiam ad cotidianum genus sermonis accederent: ipse numquam ab illa acerrima contentione discederem? sed quid poetas divino ingenio profero? histriones eos vidimus quibus nihil posset in suo genere esse praestantius, qui non solum in dissimillimis personis satis faciebant, cum tamen[*](tamen AL: tamquam Peter ) in suis versarentur, sed et comoedum in tragoediis et tragoedum in comoediis admodum placere vidimus: ego non elaborem?

cum dico me, te, Brute, dico; nam in me quidem iam pridem effectum est quod futurum fuit; tu autem eodem modo omnis causas ages? aut aliquod causarum genus repudiabis? aut in isdem causis perpetuum et[*](et secl. Schütz ) eundem spiritum sine ulla commutatione obtinebis? demosthenes quidem, cuius nuper inter imagines tuas ac tuorum, quod eum credo amares, cum ad te in Tusculanum venissem, imaginem ex aere vidi, nil

multae sunt eius totae[*](et totae L ) orationes subtiles, ut contra Leptinem; multae totae graves, ut quaedam Philippicae; multae variae, ut contra Aeschinem falsae legationis, ut contra eundem pro[*](pro se in maluit Jahn ) causa Ctesiphontis. Iam illud medium quotiens vult arripit et a gravissimo[*](gravissimis A ) discedens[*](discedens AL: descendens Schütz ) eo potissimum delabitur. Clamores tamen tum movet et tum in dicendo plurimum efficit, cum gravitatis[*](gravitati aptis maluit Reid ) locis utitur.

sed ab hoc parumper abeamus, quando quidem de genere, non de homine quaerimus: rei potius, id est eloquentiae vim et naturam explicemus. Illud tamen quod iam ante diximus meminerimus, nihil nos praecipiendi causa esse dicturos atque ita[*](ita AL: id coniecit Reid ) potius acturos ut existimatores videamur loqui, non magistri. In quo tamen longius saepe[*](saepe om. L ) progredimur[*](progrediemur probavit Stangl ), quod videmus non te haec solum esse lecturum, qui ea multo quam nos qui quasi[*](quasi L: ea A ) docere videmur[*](videmur A: videamur L ) habeas notiora, sed hunc librum etiam si minus nostra commendatione, tuo tamen nomine divulgari necesse est.

esse igitur perfecte eloquentis puto non eam tantum[*](tantum codd. dett.: solum L: tam A ) facultatem habere quae sit eius propria, fuse lateque dicendi, sed etiam[*](etiam L: eam A ) vicinam eius ac finitimam dialecticorum scientiam[*](vicinam...scientiam om. A ) adsumere. Quamquam aliud videtur oratio esse aliud disputatio, nec idem loqui esse quod dicere, ac tamen utrumque in disserendo est: disputandi ratio et loquendi dialecticorum sit[*](sit AL, secl. Beier: est Orelli ), oratorum autem dicendi et ornandi. Zeno quidem ille, a quo disciplina Stoicorum est, manu demonstrare solebat quid inter has artis interesset; nam cum

atque etiam ante hunc Aristoteles principio artis rhetorical dicit illam artem quasi ex altera parte respondere dialecticae, ut hoc videlicet differant inter se quod haec ratio dicendi latior sit, illa loquendi contractior. Volo igitur huic summo omnem quae ad dicendum trahi possit loquendi rationem esse notam; quae quidem res, quod te his artibus eruditum minime fallit, duplicem habuit[*](habet A ) docendi viam. Nam et ipse Aristoteles tradidit praecepta plurima disserendi et postea qui dialectici dicuntur spinosiora multa pepererunt.

ego[*](ego A: ergo L ) eum censeo qui eloquentiae laude ducatur non esse earum rerum omnino rudem, sed vel illa antiqua vel hac Chrysippi disciplina institutum. Noverit primum vim, naturam, genera verborum et simplicium et copulatorum; deinde quot modis quidque dicatur; qua ratione verum falsumne sit iudicetur; quid efficiatur e quoque[*](e quoque A: eo quoque L ), quid cuique consequens sit quidve contrarium; cumque ambigue multa dicantur, quo modo quidque eorum dividi[*](dividi AL: distingui coniecit Nesemann: dilucide explanari Reid ) explanarique oporteat. Haec tenenda sunt oratori—saepe enim occurrunt—, sed quia[*](quia A: quod OPM: quo F: quoniam Jahn ) sua sponte squalidiora sunt, adhibendus erit in his explicandis quidam orationis nitor.

et quoniam in omnibus quae ratione docentur et via primum constituendum est quid quidque sit—nisi enim inter eos qui disceptant[*](disceptant A: disceptent L ) convenit quid sit illud quod[*](quod A: de quo L ) ambigitur, nec recte disseri umquam nec ad exitum perveniri potest[*](disseres unquam nec ad exitum perveniri potes A )—, explicanda est saepe verbis mens nostra de quaque re atque involuta[*](involuta Hoerner cum codd. dett.: involutae AL ) rei notitia[*](notio maluit Piderit ) definiendo aperienda est, si quidem est definitio oratio, quae quid sit id de quo

erit igitur haec facultas in eo quem volumus esse eloquentem, ut definire rem possit nec id faciat tam presse et anguste quam in illis eruditissimis disputationibus fieri solet, sed cum explanatius tum etiam uberius et ad commune iudicium popularemque intellegentiam accommodatius; idemque etiam, cum res postulabit, genus universum in species certas, ut nulla neque praetermittatur neque redundet, partietur ac dividet. Quando autem id faciat[*](quando autem aut (et PM) quomodo id facias L ) aut quo modo, nihil ad hoc tempus, quoniam, ut supra dixi, iudicem esse me, non doctorem volo.

nec vero a[*](a om. FPO ) dialecticis modo sit instructus et habeat omnis philosophiae notos ac tractatos locos. Nihil enim de religione, nihil de morte[*](morte FPO: more A ), nihil de pietate, nihil de caritate patriae, nihil de bonis rebus[*](novis rebus FPM: rebus novis O) aut malis, nihil de virtutibus aut vitiis, nihil de officio[*](officiis A ), nihil de dolore, nihil de voluptate, nihil de perturbationibus animi et erroribus, quae saepe cadunt in causas et[*](et A: sed L ) ieiunius aguntur[*](et... aguntur secl. Rubner ), nihil, inquam, sine ea scientia quam dixi graviter ample copiose dici et explicari potest.

de materia loquor orationis etiam nunc, non de ipso genere dicendi. Volo enim prius habeat orator rem de qua dicat, dignam auribus eruditis, quam cogitet quibus verbis quidque dicat aut quo modo[*](aut quo modo om. A ml ) ; quem etiam, quo grandior sit et quodam modo excelsior, ut de Pericle dixi supra, ne physicorum quidem esse ignarum volo. Omnia[*](volo omnino maluit Bake ) profecto, cum se a caelestibus rebus referet ad humanas[*](cum. ..humanas secl. Hoerner ), excelsius magnificentiusque et dicet et sentiet.

cum illa[*](cumque illa L )