Philippicae

deinceps laudatur provincia Gallia meritoque ornatur verbis amplissimis ab[*](ab V: a D) senatu quod resistat Antonio. quem si consulem illa provincia putaret neque eum reciperet, magno scelere se astringeret: omnes enim in[*](in om. D) consulis iure et imperio debent esse provinciae. negat hoc D. Brutus imperator, consul designatus, natus rei publicae civis; negat Gallia, negat cuncta[*](denegat cuncta V) Italia, negat senatus, negatis vos[*](vos, Quirites. Bücheler igitur illum D). quis illum igitur consulem nisi latrones putant? quamquam ne ei quidem ipsi, quod loquuntur[*](locuntur Vnst), id sentiunt nec ab[*](ab Faernus: ad V: a D) iudicio omnium mortalium, quamvis impii nefariique sint, sicut sunt[*](sicut sunt om. D), dissentire possunt. sed spes rapiendi atque praedandi occaecat[*](caecat D) animos eorum quos non bonorum donatio[*](donatio Vc: dampnatio nst), non agrorum adsignatio, non illa infinita hasta[*](Pompei hasta D) satiavit; qui sibi urbem, qui bona et fortunas civium ad praedam proposuerunt[*](posuerunt V (cf iii. 19)); qui, dum hic sit[*](hic sit Muretus: hic sic V: sit D) quod rapiant, quod auferant, nihil sibi defuturum arbitrantur; quibus M. Antonius —o di immortales, avertite et detestamini, quaeso, hoc omen!—urbem se divisurum esse promisit.

ita vero, Quirites, ei ut[*](ei ut c: ut Vnst) precamini eveniat atque huius[*](atque huius V: huiusque c: quo huius nst) amentiae poena in ipsum familiamque eius recidat[*](reccidat Zielinski (cf. vii. 27))! quod ita futurum esse confido. iam enim non solum homines sed etiam deos immortalis ad rem publicam conservandam arbitror consensisse. Sive enim prodigiis atque portentis di immortales nobis futura praedicunt[*](praedicant (-cata ct) D), ita sunt aperte pronuntiata[*](denuntiata D) ut et illi poena et nobis libertas[*](nobis lib. Vc: lib. nobis nst) appropinquet; sive tantus consensus omnium sine impulsu deorum esse non potuit, quid est quod de voluntate caelestium dubitare possimus?

reliquum est, Quirites, ut vos in ista sententia quam prae vobis fertis perseveretis. faciam igitur ut imperatores instructa acie solent, quamquam paratissimos milites ad proeliandum videant[*](vident unus det.), ut eos tamen adhortentur, sic ego vos ardentis et erectos ad libertatem recuperandam cohortabor. non est[*](non est Vs: non est, non est cett.) vobis, Quirites, cum eo hoste certamen cum quo[*](quocum D) aliqua pacis condicio esse possit. neque enim ille servitutem vestram, ut antea, sed iam iratus sanguinem concupiscit. nullus ei ludus videtur[*](videtur ludus Cus.) esse iucundior quam cruor, quam caedes, quam ante oculos trucidatio civium.

non est vobis res, Quirites[*](Quirites, res D), cum scelerato homine ac nefario, sed cum immani taetraque belua quae, quoniam in foveam incidit, obruatur. si enim illim[*](illinc D) emerserit, nullius supplici crudelitas erit recusanda. sed tenetur, premitur, urgetur nunc eis copiis quas iam[*](iam om. V1) habemus, mox eis quas paucis diebus novi consules comparabunt. incumbite in causam, Quirites, ut facitis. numquam maior consensus vester[*](vester cons. maior D) in ulla causa fuit; numquam tam vehementer cum senatu consociati fuistis. nec mirum: agitur enim non qua condicione victuri, sed victurine simus an cum supplicio ignominiaque perituri.

quamquam mortem quidem natura omnibus[*](omnibus natura D) proposuit; crudelitatem mortis et dedecus virtus propulsare solet, quae propria est Romani generis et seminis. hanc retinete, quaeso, Quirites, quam[*](quaeso, Quirites, quam Naugerius (1): Quirites, quaeso, quam s: quaeso quam Vc: quaeso, quaesoque quam t: quaeso qr. p. r. quam n) vobis tamquam hereditatem maiores vestri reliquerunt. Alia[*](alia quamquam ante alia add. codd., del. Madvig: nam cum alia... (sint) P. R. Müller) omnia falsa[*](falsa om. D), incerta sunt[*](sunt D: sint V), caduca, mobilia: virtus est una altissimis defixa radicibus, quae numquam vi ulla[*](ulla vi D) labefactari potest, numquam demoveri loco. hac[*](hac Naugerius (1): hac virtute codd.) maiores vestri primum universam Italiam devicerunt, deinde Karthaginem exciderunt, Numantiam everterunt, potentissimos reges, bellicosissimas gentis in[*](in Vc: inde nst) dicionem huius imperi redegerunt.

ac maioribus quidem vestris, Quirites, cum eo hoste res erat qui haberet rem publicam, curiam, aerarium, consensum et concordiam civium, rationem aliquam, si ita res tulisset, pacis et foederis: hic vester hostis vestram rem publicam oppugnat, ipse habet nullam; senatum, id est orbis terrae consilium, delere gestit, ipse consilium publicum nullum habet; aerarium vestrum exhausit, suum non habet. nam concordiam civium qui habere potest, nullam cum habeat[*](cum habeat c: cum habet V: qui habet t: qui habeat ns) civitatem? pacis vero quae potest esse cum eo ratio in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

est igitur, Quirites, populo Romano, victori omnium gentium, omne certamen cum percussore, cum[*](cum percussore, cum Faernus: cum depercursorem V: cum excursore, cum D) latrone, cum Spartaco. nam quod se[*](quod se V2ct: quod ei V1: quod D. Bruto se ns similem esse... scelere V: similem re D med. omissis) similem esse Catilinae gloriari solet, scelere par est illi[*](illi V: belli D), industria inferior. ille cum exercitum nullum habuisset[*](haberet D), repente conflavit: hic eum exercitum quem accepit amisit. Vt igitur Catilinam diligentia mea, senatus auctoritate, vestro studio et virtute fregistis, sic Antoni nefarium latrocinium vestra cum senatu concordia tanta quanta numquam fuit, felicitate et virtute exercituum ducumque vestrorum brevi tempore oppressum audietis.

equidem quantum cura[*](cura V: cum D), labore, vigiliis, auctoritate, consilio eniti[*](eniti D: niti V) atque efficere potero, nihil praetermittam quod ad libertatem vestram pertinere arbitrabor; neque enim id pro vestris amplissimis in me beneficiis sine scelere facere possum. hodierno autem die primum referente viro fortissimo vobisque amicissimo, hoc M. Servilio[*](M. hoc D (cf. xiii. 20)), conlegisque eius, ornatissimis viris, optimis civibus, longo intervallo me auctore et principe ad spem libertatis exarsimus.

nihil umquam longius his[*](his om. D) Kalendis Ianuariis mihi visum est, patres conscripti: quod idem intellegebam per hos dies uni cuique vestrum videri. qui enim bellum cum re publica gerunt, hunc diem non exspectabant; nos[*](nos V: non D) autem, tum cum maxime consilio nostro subvenire communi saluti oporteret, in senatum non vocabamur[*](non voc. convoc. bns: voc. t). sed querelam praeteritorum dierum sustulit oratio consulum, qui ita locuti sunt ut magis exoptatae Kalendae quam serae esse videantur. atque ut oratio consulum animum meum erexit spemque attulit non modo salutis conservandae verum etiam dignitatis pristinae recuperandae, sic me perturbasset eius sententia qui primus rogatus est, nisi vestrae virtuti constantiaeque confiderem.

hic enim dies vobis[*](dies vobis V, Cus.: vobis dies D), patres conscripti, inluxit, haec potestas data est[*](haec... est del. Cobet) ut quantum virtutis, quantum constantiae, quantum gravitatis in huius ordinis consilio esset, populo Romano declarare possetis. recordamini qui dies nudius tertius decimus fuerit, quantus consensus vestrum[*](vester Reid (cf. iv. 1)), quanta virtus, quanta constantia; quantam sitis a[*](sitis a ns: sit ista V, Cus.: sint a bt) populo Romano laudem, quantam gloriam, quantam[*](quantam om. D) gratiam consecuti. atque illo die, patres conscripti, ea constituistis ut vobis iam nihil sit integrum nisi aut honesta pax aut bellum necessarium.

pacem volt M. Antonius? arma deponat[*](ponat D), roget, deprecetur. neminem aequiorem reperiet quam me cui, dum se civibus impiis commendat, inimicus quam amicus esse[*](esse quam amicus D fort. maluerit (numeri causa, cf. Zielinski, p. 138)) maluit. nihil est profecto quod possit dari bellum gerenti; erit fortasse aliquid quod concedi possit roganti; legatos vero ad eum mittere de quo gravissimum et severissimum[*](et severissimum om. D) iudicium nudius tertius decimus feceritis, non iam levitatis est, sed, ut quod sentio dicam, dementiae. primum duces eos laudavistis qui contra illum bellum privato consilio suscepissent; deinde milites veteranos qui, cum ab Antonio in colonias essent deducti, illius beneficio libertatem populi Romani anteposuerunt.

quid? legio Martia: quid? quarta, cur laudantur[*](laudatur V)? si enim consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt; si inimicum rei publicae, iure laudantur. atqui cum consules nondum haberetis, decrevistis ut et de[*](ut et de D: ut et V: ut de Halm) praemiis militum et de honoribus imperatorum primo quoque tempore[*](tempore V: die D) referretur. placet eodem tempore praemia constituere eis qui contra Antonium arma ceperint et legatos ad Antonium mittere? ut iam pudendum sit honestiora decreta esse legionum quam senatus: si quidem[*](legionum... quidem om. V1) legiones decreverunt senatum defendere contra Antonium, senatus decernit legatos ad Antonium. Vtrum hoc est confirmare militum animos an debilitare virtutem?

hoc dies duodecim profecerunt ut, quem nemo praeter Cotylonem[*](Cotylonem bt (cf. Plut. Ant. 18): Cotyian Cotyionem V1 (an post Cotyian add. V2): Cotylam eam (iam n2) ns: Cotylam ante Stangl) inventus sit qui defenderet, is habeat iam patronos etiam consularis? qui utinam omnes ante me sententiam rogarentur!—quamquam suspicor quid dicturi sint[*](sunt D) quidam eorum, qui post me rogabuntur—facilius contra dicerem si quid videretur. est enim opinio decreturum aliquem M. Antonio[*](M. nst: om. Vb) illam ultimam Galliam quam Plancus obtinet. quid est aliud omnia ad bellum civile hosti[*](hosti Vb: hostilia nst) arma largiri, primum nervos belli, pecuniam infinitam qua nunc eget, deinde equitatum quantum velit? equitatum dico? dubitabit, credo, gentis barbaras secum adducere. hoc qui non videt, excors, qui cum videt decernit, impius est[*](est Lambinus: om. codd.).

tu civem sceleratum et perditum Gallorum et Germanorum pecunia[*](exercitu pecunia D), peditatu, equitatu, copiis instrues? nullae istae excusationes sunt: ‘meus amicus est.’ sit patriae prius. ‘meus cognatus.’ an potest cognatio propior ulla[*](ulla propior D) esse quam patriae in qua parentes etiam continentur? ‘mihi pecuniam tribuit.’ cupio videre qui id audeat dicere[*](attri. D). quid autem agatur cum aperuero, facile erit statuere quam sententiam dicatis aut quam sequamini. agitur utrum M. Antonio facultas detur opprimendae rei publicae, caedis faciendae bonorum, urbis, agrorum[*](urbis, agrorum scripsi (cf. xiii. 42 et 47): urbis eruendorum (urbis eruen. m. 2 in ras.) agrorum V: eripiendorum (dirip. s) urbis agrorum D: urbis dividundae, agrorum Halm) suis latronibus condonandi, populum Romanum[*](populi Romani Manutius) servitute opprimendi, an horum ei facere nihil liceat. dubitate quid agatis. ‘at[*](at Vb2: an cett.) non cadunt haec in Antonium.'

hoc ne Cotylo[*](Catulo Vn: Cotyla ed. R (cf. § 5)) quidem dicere auderet. quid enim[*](enim D: enim autem V) in eum non cadit qui, cuius[*](cuius V: cum eius D) acta se defendere dicit, eius eas leges pervertit quas maxime laudare poteramus? ille paludes siccare voluit; hic omnem Italiam moderato homini, L. Antonio, dividendam dedit. quid? hanc legem populus Romanus accepit? quid? per auspicia ferri potuit? sed[*](sed silet Madvig) augur verecundus sine conlegis de auspiciis. quamquam illa auspicia non egent interpretatione augurum[*](augurum om. V); Iove enim tonante cum populo agi non esse fas quis ignorat? tribuni plebis tulerunt de provinciis contra acta C. Caesaris[*](C. om. D): ille biennium, hi sexennium[*](ille biennium, hi (hic V) sexennium Zumpt, V: ille biennii, iste (ille t) sexennii D). etiam[*](num etiam D) hanc legem populus Romanus accepit? quid? promulgata fuit? quid? non ante lata quam scripta est? quid[*](est? quid? est D)? non ante factum vidimus quam futurum quisquam est suspicatus? Vbi lex Caecilia et Didia,

ubi promulgatio trinum nundinum, ubi poena[*](poenae D) recenti lege Iunia et Licinia? possuntne hae[*](haec V1 (cf. Deiot. 26)) leges esse ratae[*](ratae esse D) sine interitu legum reliquarum? eccui potestas in forum insinuandi[*](insinuandi V: introeundi D) fuit? quae porro illa tonitrua, quae tempestas! ut, si auspicia M. Antonium non moverent, sustinere[*](sustinere me non afferre D) tamen eum ac ferre posse tantam vim tempestatis, imbris[*](tempestatis, imbris Wesenberg: temp. imbris ac codd.: tempestatis del. Madvig), turbinum mirum videretur. quam legem igitur se augur dicit tulisse non modo tonante Iove sed prope caelesti clamore prohibente, hanc dubitabit contra auspicia latam confiteri?

quid? quod cum eo conlega tulit quem ipse fecit sua nuntiatione vitiosum, nihilne ad auspicia bonus augur pertinere arbitratus est[*](arb. est pertinere nst)? sed auspiciorum nos fortasse erimus interpretes qui sumus eius conlegae: num ergo etiam armorum interpretes quaerimus? primum omnes fori aditus ita saepti ut, etiam si nemo obstaret armatus, tamen nisi saeptis revolsis introiri in forum nullo modo posset; sic vero erant disposita praesidia ut quo modo hostium aditus urbe[*](urbe om. D) prohibentur castellis et operibus, ita[*](ita hoc loco habet n2 (ita ed. k., Madvig): ante castellis cett.) ab ingressione fori populum tribunosque plebis propulsari videres.

quibus de causis eas leges quas M. Antonius tulisse dicitur omnis censeo per vim et contra auspicia latas eisque[*](eisque V: suisque D) legibus populum non teneri. si quam legem de actis Caesaris confirmandis deve dictatura in perpetuum tollenda deve coloniis[*](coloniis ns: colonis cett) in agros deducendis tulisse M. Antonius dicitur, easdem leges de integro ut populum teneant salvis auspiciis ferri placet. quamvis enim res[*](enim res V: ergo leges D) bonas vitiose per vimque tulerit, tamen eae[*](eae n, Halm: ae V: oeae s: a t: hae b) leges non[*](non om. D) sunt habendae, omnisque audacia gladiatoris amentis auctoritate nostra repudianda est.

illa vero dissipatio pecuniae publicae ferenda nullo modo est per quam sestertium[*](sestertium om. D) septiens miliens falsis perscriptionibus donationibusque avertit[*](vertit D), ut portenti simile videatur tantam pecuniam populi Romani tam brevi tempore perire potuisse[*](potuisse K (= Kaput) add. V, cf. Cat. 1. 26, Rab. perd. 4). quid? illi tot immanes quaestus ferendine quos M. Antoni exhausit[*](illi tot ... exhausit scripsi: illi ... tota exhausit codd.: illi ... tota ex re p. hausit Pluygers) domus? decreta falsa vendebat, regna, civitates, immunitates in aes accepta pecunia iubebat incidi. haec se ex commentariis C. Caesaris[*](C. om. D), quorum ipse auctor erat, agere dicebat. calebant[*](calebant om. D) in interiore aedium parte totius rei publicae nundinae; mulier sibi felicior quam viris auctionem provinciarum regnorumque faciebat; restituebantur exsules quasi lege sine lege; quae nisi auctoritate senatus rescinduntur, quoniam ingressi in spem rei publicae recuperandae sumus, imago nulla liberae civitatis relinquetur.

neque solum commentariis commenticiis chirographisque venalibus innumerabilis pecunia congesta in illam domum est, cum, quae vendebat Antonius, ea se ex actis Caesaris agere diceret[*](ex Caesare diceret D), sed senatus etiam consulta pecunia accepta falsa referebat; syngraphae obsignabantur; senatus consulta numquam[*](numquam V: tamquam D) facta ad aerarium deferebantur[*](referebantur D). huius turpitudinis testes erant etiam exterae nationes. foedera interea facta, regna data, populi provinciaeque liberatae, ipsarumque rerum[*](earumque rerum D) falsae tabulae gemente populo Romano toto Capitolio figebantur. quibus rebus tanta pecunia una in domo[*](unam in domo V: unam in domum Garatoni) coacervata est ut, si hoc genus pecuniae[*](pecuniae Ursinus: pene V: om. D: rapinae Kayser: fort. praedae) iure redigatur[*](iure redigatur scripsi: in unum redigatur codd. (v. l. unum vel unam e v. 1 huc illata est): in aerarium redigatur Orelli), non sit pecunia rei publicae defutura. legem[*](is legem D) etiam iudiciariam tulit, homo castus atque integer, iudiciorum et iuris auctor. in quo nos fefellit. antesignanos et manipularis et alaudas[*](et Alaudas codd.: Alaudas Cobet: fort. ex Alaudis) iudices se constituisse dicebat: at ille legit aleatores, legit exsules, legit Graecos —o consessum iudicum praeclarum! o dignitatem consili admirandam!