Pro M. Marcello

at vero huius gloriae, C.[*](C. om. αa) Caesar, quam es paulo ante adeptus socium habes neminem: totum hoc quantumcumque est, quod certe maximum est, totum est, inquam, tuum. nihil sibi ex ista laude centurio, nihil praefectus, nihil cohors, nihil turma decerpit; quin etiam illa ipsa rerum humanarum domina, Fortuna, in istius se[*](se ante non hab. β) societatem gloriae non offert: tibi cedit, tuam[*](tuam αhm: tuam se βa (se sup. lin. in D)) esse totam et propriam fatetur. numquam enim temeritas cum sapientia commiscetur nec ad consilium casus admittitur.

domuisti gentis immanitate barbaras, multitudine innumerabilis, locis infinitas, omni copiarum genere abundantis: ea tamen[*](sed tamen ea β) vicisti quae et naturam et condicionem ut vinci possent habebant. nulla est enim tanta vis[*](vis, tanta copia γ fort. recte) quae non ferro et viribus debilitari frangique possit. animum vincere, iracundiam cohibere, victo[*](victo αD: victum hm: victoriam BELa (Arus. Mess. K. viii. p. 512. 17 temperat huic Cic. de M. Marc.)) temperare, adversarium nobilitate, ingenio, virtute praestantem non modo extollere iacentem sed etiam amplificare eius pristinam dignitatem, haec qui faciat[*](facit β (contra Lactant. Div. Inst. i. 9. 3)), non ego eum cum summis viris comparo, sed simillimum deo iudico.

itaque, C. Caesar, bellicae tuae laudes celebrabuntur illae quidem non solum nostris sed paene omnium gentium litteris atque linguis, neque ulla umquam aetas de tuis laudibus conticescet; sed tamen eius modi res nescio quo modo, etiam cum leguntur, obstrepi clamore militum[*](obstrepit clamor mil. (videntur add. V) et tub. soni AV) videntur et tubarum sono. at vero cum aliquid clementer, mansuete, iuste, moderate, sapienter factum, in iracundia praesertim quae est inimica consilio, et in victoria quae natura insolens et[*](et insolens α) superba est, audimus aut legimus[*](aut audimus γ), quo studio incendimur, non modo in gestis rebus sed etiam in fictis ut eos saepe quos numquam vidimus diligamus!

te vero quem praesentem intuemur, cuius mentem sensusque et os cernimus, ut, quicquid belli fortuna reliquum rei publicae fecerit, id esse salvum velis, quibus laudibus efferemus, quibus studiis prosequemur, qua benevolentia complectemur? parietes, me dius fidius, ut mihi videtur[*](videntur HV m et Sacerdosi. 166), huius curiae tibi gratias agere gestiunt, quod brevi tempore futura sit illa auctoritas in his maiorum suorum et suis sedibus. equidem cum C. Marcelli, viri optimi et commemorabili pietate praediti lacrimas modo vobiscum viderem, omnium Marcellorum meum pectus memoria offudit[*](effudit Dhm (in meum pectus se memoria effudit Madvig)), quibus tu etiam mortuis M. Marcello conservato dignitatem suam reddidisti nobilissimamque familiam iam[*](iam om. β) ad paucos redactam paene ab interitu vindicasti.

hunc tu[*](tu αm: tu igitur βah) diem tuis maximis et innumerabilibus gratulationibus iure anteponis[*](anteponis αβa: -pones hm). haec enim res unius est propria C.[*](C. om. α) Caesaris; ceterae duce te gestae magnae illae quidem, sed tamen multo magnoque comitatu. huius autem rei tu idem dux es[*](dux es α: et dux es γ: es et dux β) et comes: quae quidem tanta est ut[*](ut am: ut nulla βah) tropaeis et monumentis tuis adlatura finem sit aetas—nihil est enim opere et manu factum quod non[*](non α, Schol. Lucani vi. 20, Lactant. Div. Inst. vi. 11. 25: non aliquando βγ) conficiat et consumat vetustas—

at haec tua[*](tua om. Lactant.) iustitia et lenitas[*](lenitas αa et Lactant.: lenitas animi βhm) florescet[*](florescit β (contra Lactant.)) cotidie magis. ita[*](ita α: ita ut βγ) quantum operibus tuis[*](tuis oper. β) diuturnitas detrahet, tantum adferet[*](adferet AHDLm: adferat BEah: adfert V) laudibus. et ceteros quidem omnis victores bellorum civilium iam antea[*](antea α: ante βγ) aequitate et misericordia viceras: hodierno vero die te ipse[*](ipse α: ipsum βγ) vicisti. vereor ut hoc quod dicam perinde intellegi possit auditu[*](auditum Patricius) atque ipse cogitans sentio: ipsam victoriam vicisse videris, cum ea quae erant adempta[*](quae erant adempta Harl. 2545, Madvig: quae erant (erat AV) adepta α: quae illa erat adepta βγ) victis remisisti. nam cum ipsius victoriae iure omnes[*](iure omnes scripsi: condicione iure omnes αah: condicione omnes iure m: condicione omnes β) victi occidissemus, clementiae tuae iudicio conservati sumus. recte igitur unus invictus es[*](es γ: om. αβ: diceris mallet Müller) a quo etiam ipsius victoriae condicio visque devicta est.