Pro M. Marcello

diuturni silenti, patres conscripti, quo eram his temporibus usus, non timore aliquo, sed partim dolore, partim verecundia, finem hodiernus dies attulit, idemque initium quae vellem quaeque sentirem meo pristino more dicendi. tantam enim mansuetudinem, tam inusitatam[*](invisitatam Eberhard) inauditamque clementiam, tantum in summa potestate rerum omnium modum, tam denique incredibilem sapientiam ac paene divinam tacitus praeterire nullo modo[*](nullo modo praet. β) possum.

M. enim Marcello vobis, patres conscripti, reique publicae reddito non illius solum[*](solum illius γ) sed etiam meam[*](meam hoc loco hab. HBDE, post vocem Lγ, om. AV) vocem et auctoritatem vobis et[*](et vobis β) rei publicae conservatam[*](conservatam ac om. α) ac restitutam puto. dolebam enim, patres conscripti, et vehementer angebar, cum viderem[*](cum viderem γ: om. αβ cum BDL: qui cum α: qui Eγ) virum talem, cum in eadem causa in qua ego fuisset[*](fuisset α: fuisse h: fuissem Bam), non in eadem esse fortuna, nec mihi persuadere poteram nec fas esse ducebam versari me in nostro vetere[*](vetere Vγ: veteri Hβ: om. A) curriculo illo aemulo atque imitatore studiorum ac laborum meorum quasi quodam socio a me et comite distracto. ergo et mihi meae[*](et mihi meae k, ed. Cratand.: mihi et meae L: et mihi et meae cett.) pristinae vitae consuetudinem, C. Caesar, interclusam aperuisti et his omnibus ad bene de re publica[*](de re p. α: de omni re p. βγ) sperandum quasi signum aliquod sustulisti.

intellectum est enim mihi quidem in multis et maxime in me ipso, sed paulo ante omnibus[*](omnibus Victorius: in omnibus codd.), cum M. Marcellum senatui reique publicae concessisti, commemoratis praesertim offensionibus, te auctoritatem huius ordinis dignitatemque rei publicae tuis vel doloribus vel suspicionibus anteferre. ille quidem fructum omnis ante actae vitae[*](vitae om. σ: aetatis h) hodierno die maximum cepit, cum summo consensu senatus tum[*](tum praeterea γ) iudicio tuo gravissimo et maximo. ex quo profecto intellegis quanta in dato beneficio sit laus, cum in accepto sit tanta gloria.

est[*](es H) vero fortunatus[*](fortun. αhm: fortun. ille βa) cuius ex salute non minor paene ad omnis quam ad illum[*](ipsum Ernesti) ventura sit laetitia pervenerit: quod quidem merito[*](merito α: ei merito βγ) atque optimo iure contigit. quis enim est illo aut nobilitate aut probitate aut optimarum artium studio aut innocentia aut ullo in[*](in α: om. βγ) laudis genere praestantior?

nullius tantum flumen est ingeni, nulla[*](nulla αhm: nulli DELa: nullius R. Klotz) dicendi aut scribendi tanta vis, tantaque[*](tantaque α: tanta βγ) copia quae non dicam exornare, sed enarrare, C. Caesar, res tuas gestas possit. tamen hoc adfirmo et[*](adfirmo et hoc β) pace dicam tua, nullam in his esse laudem ampliorem quam eam quam hodierno die consecutus es.

soleo saepe ante oculos ponere idque libenter crebris usurpare sermonibus, omnis nostrorum imperatorum, omnis exterarum gentium potentissimorumque populorum, omnis regum clarissimorum[*](clariss. regum β) res gestas cum tuis nec contentionum magnitudine nec numero proeliorum nec varietate regionum nec celeritate conficiendi nec dissimilitudine bellorum posse conferri, nec vero disiunctissimas terras citius passibus cuiusquam potuisse peragrari quam tuis non dicam cursibus, sed victoriis lustratae[*](lustratae β: illustratae αγ) sunt.

quae quidem ego nisi ita[*](ita αγ: tam β) magna esse fatear ut ea vix cuiusquam mens aut cogitatio capere possit, amens sim; sed tamen sunt alia maiora. nam bellicas laudes solent quidam extenuare verbis easque detrahere ducibus, communicare cum multis, ne propriae sint imperatorum. et certe in armis militum virtus, locorum opportunitas, auxilia sociorum, classes, commeatus multum iuvant, maximam vero partem quasi suo iure Fortuna sibi[*](sibi β hm: om. αa) vindicat et, quicquid est[*](est post gestum hab. β) prospere gestum, id paene omne ducit suum.