Pro L. Cornelio Balbos

possumusne igitur tibi probare auctorem exempli atque facti illius quod a te reprenditur[*](reprend. PBw: reprehend. HϚ ed. R.), C. Marium? quaeris aliquem graviorem, constantiorem, praestantiorem virtute, prudentia, religione? is igitur Iguvinatem M. Annium[*](religione? Is igitur Iguvinatem M. Ann. Halm: religionis igitur aequitate M. Ann. codd.: religione, aequitate. Is igitur M. Ann. Angelius) Appium, fortissimum virum summa[*](summa suppl. ed. Gryph.) virtute praeditum, civitate donavit[*]( idem ... donavit add. Madv.: idem ... Camertium Reid): idem cohortis duas universas Camertium civitate donavit, cum Camertinum foedus omnium[*](foedus omnium add. Mueller) foederum sanctissimum atque aequissimum sciret esse. potest igitur, iudices, L. Cornelius condemnari, ut non C. Mari factum condemnetur?

exsistat ergo ille vir parumper cogitatione vestra, quoniam re non potest, ut conspiciatis eum mentibus, quoniam[*](quoniam> quem iam Halm auct. Reid) oculis non potestis; dicat se non imperitum foederis[*](foederum Paul), non rudem exemplorum, non ignarum belli[*](belli B rell. (belli** P): bellici iuris Halmio auct. Baiter (§ 45 ad fin.)) fuisse; se P. Africani discipulum ac militem, se stipendiis, se[*](se (ante si) secl. Mueller) legationibus bellicis eruditum, se, si tanta bella attigisset[*](attigisset Muell.: egisset codd. (adisset c): legisset Ald.: legatus obisset Kays. (obisset, aut miles obisset coni. Muell.): collegisset Paul) quanta gessit et[*](et om. codd. praeter bϚ Par. 7774: et gessit et confecit ed R.: melius fort. del. confecit Muell.) confecit, si tot[*](sub tot bk Par. 7774) consulibus meruisset quotiens ipse consul fuit[*](fuit Abram.: fuisset codd.), omnia iura belli perdiscere ac nosse potuisse; sibi non fuisse dubium quin nullo[*](nullo Ϛ Naugerius (1): non nullo rell.) foedere a re publica[*](a re pub. HbϚw: re pub, (om. a) rell.) bene gerenda impediretur; a se ex coniunctissima[*](coniunctissima quaque Paul) atque amicissima civitate fortissimum quemque esse delectum; neque Iguvinatium neque Camertium foedere esse exceptum, quo minus eorum civibus a populo Romano praemia virtutis tribuerentur.

itaque cum paucis annis post hanc civitatis donationem acerrima de civitate quaestio Licinia et Mucia lege venisset[*](venisset codd.: exstitisset coni. Muell.), num[*](Num obvenisset? (Phil. ii, § 83)) quis eorum, qui de foederatis civitatibus esset civitate donatus, in iudicium est vocatus? nam Spoletinus T. Matrinius, unus ex iis quos C. Marius civitate donasset, dixit causam ex colonia Latina in primis firma et inlustri. quem cum disertus homo L. Antistius accusaret, non dixit fundum Spoletinum populum non esse factum,—videbat enim populos de suo iure, non de nostro fundos fieri solere,—sed cum lege Apuleia coloniae non essent deductae, qua lege Saturninus C. Mario[*](de C. Mario coni. Muell. (§ 55)) tulerat ut in singulas colonias ternos civis Romanos facere posset, negabat hoc beneficium re ipsa sublata valere debere.

nihil habet similitudinis ista accusatio; sed tamen tanta auctoritas in C. Mario fuit ut non per L. Crassum, adfinem suum, hominem incredibili eloquentia, sed paucis ipse verbis causam illam gravitate sua defenderit et probarit. quis enim esset, iudices, qui imperatoribus nostris in bello, in acie, in exercitu dilectum[*](dilectum Muell. (Sest. § 34): delictum P1H: delectum rell.) virtutis, qui sociis, qui foederatis in defendenda re publica nostra spem praemiorum eripi vellet? quod si vultus C. Mari, si vox, si ille imperatorius ardor oculorum, si recentes triumphi, si praesens valuit aspectus, valeat auctoritas, valeant res gestae, valeat memoria, valeat fortissimi et clarissimi[*](et clarissimi om. GE (Vat. § 19)) viri nomen aeternum. sit hoc discrimen inter gratiosos[*](gratiosos> otiosos Lehmann) civis atque fortis, ut illi vivi fruantur opibus suis, horum etiam mortuorum, si quisquam huius imperi defensor mori potest, vivat auctoritas immortalis.

quid? Cn. Pompeius pater rebus Italico bello maximis gestis P. Caesium, equitem Romanum, virum bonum, qui vivit, Ravennatem foederato ex populo nonne civitate donavit? quid? cohortis duas universas Camertium C. Marius[*](C. Marius suppl. Lange)? quid? Heracliensem[*](Heracliensem Lamb.: heraclesim PB) Alexam P. Crassus, vir amplissimus, ex ea civitate quacum prope singulare foedus Pyrrhi temporibus C. Fabricio consule ictum putatur? quid? Massiliensem Aristonem L.[*](L. add. Baiter) Sulla? quid? quoniam de Gaditanis agimus, idem servos novem[*](servos novem Reid: erosnovem P1: heros novem rell.: Hannonem Gaditanum Garat.: Erosium Gaditanum Halm: homines novem Gad. Wrampelmeyer) Gaditanos? quid? vir sanctissimus et summa religione ac modestia, Q. Metellus Pius, Q. Fabium Saguntinum? quid? hic qui adest, a quo haec quae ego nunc percurro subtilissime sunt omnia perpolita[*](perorata Lehmann), M. Crassus, non Aveniensem[*](Aveniensem Reid: auenniensem Hk: auennensem rell. praeter w (anniensem, c anemonsem)) foederatum civitate donavit, homo cum gravitate et prudentia praestans, tum vel nimium parcus in largienda civitate?