Pro P. Sestio

captum erat forum anno superiore[*](anno sup. secl. Koch), aede Castoris tamquam arce aliqua[*](aliquando Schlenger (Liv. iii. 15. 5)) a fugitivis occupata: silebatur. omnia hominum cum egestate tum audacia perditorum clamore, concursu, vi, manu gerebantur: perferebatis. magistratus templis[*](templis templo Pluygers) pellebantur, alii omnino aditu ac foro prohibebantur: nemo resistebat. gladiatores ex praetoris comitatu comprensi[*](conprensi PG: comprehensi B edd.), in senatum introducti, confessi, in vincla coniecti a Milone, emissi a Serrano: mentio nulla. forum corporibus civium Romanorum constratum caede nocturna: non modo nulla nova quaestio, sed etiam vetera iudicia sublata. tribunum plebis plus viginti vulneribus acceptis iacentem moribundumque vidistis: alterius tribuni plebis divini[*](divini secl. Momms.: sed cf. cogitaris, Vat. § 19.) hominis—dicam enim quod sentio et quod mecum sentiunt omnes—divini[*](omnes divina ed. R.: omnes divini viri Jacob: omnes boni viri coni. Halm (omnes boni k): omnes honesti viri Maehly), insigni[*](Alterum divini (l. 8) om. k, in parenth. inclusit Hertz, quod sentio... divini, — insigni etc.) quadam, inaudita, nova magnitudine animi, gravitate, fide praediti, domus est oppugnata ferro, facibus, exercitu Clodiano.

et tu hoc loco laudas Milonem et iure laudas. quem enim umquam virum tam immortali virtute[*](virtute laude praeditum k) vidimus? qui nullo praemio proposito praeter hoc, quod iam contritum et contemptum putatur, iudicium bonorum, omnia pericula, summos labores, gravissimas contentiones inimicitiasque suscepit, qui mihi unus ex omnibus civibus videtur re docuisse, non verbis, et quid[*](et quid Car. Steph.: sed quid codd. (quid Hk)) oporteret a praestantibus viris in re publica fieri et quid necesse esset: oportere hominum audacium, eversorum rei publicae, sceleri legibus et iudiciis resistere; si leges non valerent, iudicia non essent, si res publica vi consensuque audacium armis oppressa teneretur, praesidio et copiis defendi vitam[*]((civium) vitam K. Busche) et libertatem necesse esse. hoc sentire prudentiae est, facere fortitudinis; et sentire vero et facere perfectae cumulataeque virtutis.

adiit ad rem publicam tribunus plebis[*](trib. pleb. secl. Bake) Milo—de cuius laude plura dicam, non quo aut ipse haec dici quam existimari malit aut ego hunc laudis fructum praesenti libenter impertiam, praesertim cum verbis consequi non possim, sed quod existimo, si Milonis causam accusatoris voce conlaudatam probaro, vos in hoc crimine parem Sesti causam existimaturos: adiit igitur T. Annius ad causam rei publicae sic ut civem patriae reciperare vellet ereptum[*](ereptum Pantagathus: e rep. ereptum Hertz: e re .p. tum P rell.). simplex causa, constans ratio, plena consensionis omnium, plena concordiae. conlegas adiutores habebat[*](Conl. adiut. hab. post Italia l. 9) transf. Paul); consulis alterius summum studium, alterius animus paene placatus, de praetoribus unus alienus, senatus incredibilis voluntas, equitum Romanorum animi ad causam excitati, erecta Italia. duo soli erant empti ad impediendum; qui si homines despecti et contempti tantam rem sustinere non potuissent, se causam quam susceperat nullo labore peracturum videbat. agebat auctoritate, agebat consilio, agebat per summum ordinem, agebat exemplo bonorum ac fortium civium: quid re publica, quid se dignum esset, quis ipse esset, quid sperare, quid maioribus suis reddere deberet, diligentissime cogitabat.

huic gravitati hominis videbat ille gladiator se, si moribus ageret, parem esse non posse; ad ferrum, faces[*](ad ferrum faces s. l. P2: ad ferrum, ad faces edd. vett.), ad cotidianam caedem, incendia, rapinas se cum exercitu suo contulit; domum oppugnare, itineribus occurrere, vi lacessere et terrere coepit. non movit hominem summa gravitate summaque constantia; sed quamquam dolor animi, innata libertas, prompta excellensque virtus fortissimum virum hortabatur vi vim, oblatam praesertim saepius[*](vi vim oblatam, praes. saepius edd.), ut frangeret et refutaret, tanta moderatio fuit hominis, tantum consilium, ut contineret dolorem neque eadem se re ulcisceretur qua esset lacessitus, sed illum tot iam in funeribus rei publicae exsultantem ac tripudiantem legum, si posset, laqueis constringeret.

descendit ad accusandum. quis umquam tam proprie rei publicae causa, nullis inimicitiis, nullis praemiis, nulla hominum postulatione aut etiam opinione id eum umquam[*](id eum umquam Lamb. in mg. 1581: id eũquam P1: id umquam P2rell.) esse facturum? fracti erant animi hominis; hoc enim accusante pristini illius sui iudici turpitudinem desperabat. ecce tibi consul, praetor, tribunus plebis nova novi generis edicta proponunt;

ne reus adsit, ne citetur, ne quaeratur, ne mentionem omnino cuiquam iudicum aut iudiciorum facere liceat!

quo modo igitur hoc in genere praesidi comparati[*](praesid. compar. secl. Pluygers) accusas Sestium, cum idem laudes Milonem? an qui sua tecta defendit, qui ab aris focis ferrum flammamque depellit, qui sibi licere vult tuto esse in foro, in templo, in curia, iure praesidium comparat: qui vulneribus, quae cernit cotidie toto corpore, monetur ut aliquo praesidio caput et cervices et iugulum ac latera tutetur, hunc de vi accusandum putas?

quis enim nostrum[*](vestrum ks), iudices, ignorat ita naturam rerum tulisse ut quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili iure descripto fusi per agros ac dispersi vagarentur, tantumque haberent quantum manu ac viribus per caedem ac vulnera aut eripere aut retinere potuissent? qui igitur primi virtute et consilio praestanti exstiterunt, ii perspecto genere humanae docilitatis atque ingeni dissupatos[*](dissup. P: dissip. Bk ed. R.) unum in locum congregarunt eosque ex feritate[*](feritate HGk: ecferitate P: effer. B rell.) illa ad iustitiam atque ad mansuetudinem transduxerunt. tum res ad communem utilitatem[*](res communem utilitatem continentes Lamb.), quas publicas appellamus, tum conventicula hominum, quae postea civitates nominatae sunt[*](post nominatae sunt suppl. instituerunt Madv.), tum domicilia coniuncta, quas urbis dicimus, invento et divino iure et humano moenibus[*](ut moenibus Rau) saepserunt.