Pro L. Murena

sed haec sane sint paria omnia, sit par forensis opera militari[*](militari Halm: om. codd.), militaris suffragatio urbanae[*](urbanae S: urbana cett.), sit idem magnificentissimos et nullos umquam fecisse ludos; quid? in ipsa praetura nihilne existimas inter tuam et huius sortem interfuisse? huius sors ea fuit quam omnes tui necessarii tibi optabamus, iuris dicundi; in qua gloriam conciliat[*](conciliat ed. R: conciliatam codd.) magnitudo negoti, gratiam aequitatis largitio; qua in sorte sapiens praetor qualis hic fuit offensionem vitat aequabilitate[*](offensionem vitat aequab. Naugerius: offensionem vitata equab. S: offensione vitata aequab. cett.) decernendi, benivolentiam adiungit lenitate audiendi. egregia et ad consulatum apta provincia in qua laus aequitatis, integritatis, facilitatis ad extremum ludorum voluptate concluditur.

quid tua sors? tristis, atrox, quaestio peculatus ex altera parte lacrimarum et squaloris, ex altera plena accusatorum[*](accusatorum Novák (coni. eandem ipse feci): catenarum codd.: calumniarum Richter (cf. § 7 cattio, captio = accusatio et § 43)) atque indicum; cogendi iudices inviti, retinendi contra voluntatem; scriba damnatus, ordo totus alienus[*](alienatus Halm); Sullana gratificatio reprehensa, multi viri fortes et prope pars civitatis offensa est[*](est del. Lambinus); lites severe aestimatae; cui placet obliviscitur, cui dolet meminit. postremo tu in provinciam ire noluisti[*](voluisti Sy1). non possum id in te reprehendere quod in me ipso et praetore et consule[*](et praetore et consule Gruter: et ps et consule x: et praes. (om. et praes. w) consule (consulto y2) cett.) probavi. sed tamen L.(Lucio) Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit. habuit proficiscens dilectum[*](delectum y2) in Umbria; dedit ei facultatem res publica liberalitatis, qua usus multas sibi tribus quae municipiis Umbriae conficiuntur adiunxit. ipse[*](ipsa Ernesti) autem in Gallia ut nostri homines desperatas iam pecunias exigerent aequitate diligentiaque perfecit. tu interea Romae scilicet[*](Romae scilicet del. Halm (2)) amicis praesto fuisti; fateor; sed tamen illud cogita non nullorum amicorum studia minui solere in eos a quibus provincias contemni intellegunt[*](intellegant y1).

et quoniam ostendi, iudices, parem dignitatem ad consulatus petitionem, disparem fortunam provincialium negotiorum in Murena atque in Sulpicio fuisse, dicam iam apertius in quo meus necessarius fuerit inferior, Servius, et ea dicam vobis audientibus amisso iam tempore quae ipsi soli re integra saepe dixi. petere consulatum nescire te, Servi, persaepe tibi dixi; et in eis rebus ipsis quas te magno et forti animo et agere et dicere videbam tibi solitus sum dicere magis te fortem accusatorem[*](accusatorem Campe: senatorem codd. (cf. § § 7, 42)) mihi videri quam sapientem candidatum. primum accusandi terrores et minae quibus tu cotidie uti solebas sunt fortis viri, sed et populi opinionem a spe[*](a spe aspem.. S: fort. a spe mag istratum) adipiscendi avertunt et amicorum studia debilitant. nescio quo pacto semper hoc fit — neque in uno aut altero animadversum est sed iam in pluribus — simul atque candidatus accusationem meditari visus est, ut honorem desperasse videatur.

quid ergo? acceptam iniuriam persequi non placet? immo vehementer placet; sed aliud tempus est petendi, aliud persequendi. petitorem ego, praesertim consulatus, magna spe, magno animo, magnis copiis et in forum et in campum deduci volo. non placet mihi inquisitio candidati, praenuntia[*](praenuntia ed. R: pronuntia (provincia S mg.) mei) repulsae, non testium potius quam suffragatorum comparatio, non minae magis quam blanditiae, non denuntiatio[*](denuntiatio Bake: decalmatio codd.) potius quam persalutatio, praesertim cum iam hoc novo more omnes fere domos omnium concursent et ex[*](et ex ut ex y1) voltu candidatorum coniecturam faciant quantum quisque animi et facultatis habere videatur.

'videsne tu illum tristem, demissum? iacet, diffidit[*](diffidet Sp), abiecit hastas.' serpit hic rumor. 'scis tu illum accusationem cogitare, inquirere in competitores, testis quaerere? Alium fac iam[*](fac iam w (ut ipse conieceram): faci iam cett.: faciam edd. VR), quoniam sibi hic ipse desperat.' eius modi rumoribus[*](rumoribus supplevi: om. codd.) candidatorum[*](candidatorum de candidato rumore Jeep) amici intimi debilitantur, studia[*](studium y2) deponunt; aut certam[*](certam y2, ed. R: testam (textam x) cett.: statim Müller: totam Lambinus: desertam coni. Halm) rem abiciunt aut suam operam et gratiam iudicio et accusationi reservant. accedit eodem ut etiam ipse candidatus totum animum atque omnem curam operam diligentiamque suam in petitione non possit ponere. adiungitur enim accusationis cogitatio, non parva res sed nimirum omnium maxima. Magnum est enim te comparare ea quibus possis hominem e civitate, praesertim non inopem neque infirmum, exturbare, qui et per se et per suos et vero etiam per alienos defendatur. omnes enim ad pericula propulsanda concurrimus et qui non aperte inimici sumus etiam alienissimis in capitis periculis amicissimorum officia et studia praestamus.

qua re ego expertus et petendi et defendendi et accusandi molestiam sic intellexi in petendo studium esse acerrimum, in defendendo officium, in accusando laborem. itaque sic statuo fieri nullo modo posse ut idem accusationem et petitionem consulatus diligenter adornet atque instruat. Vnum sustinere pauci possunt, utrumque nemo. tu cum te de curriculo petitionis deflexisses animumque ad accusandum transtulisses, existimasti[*](si existimasti Wunder) te utrique negotio satis facere posse[*](posse sed Boot). vehementer errasti. quis enim dies fuit, postea quam in istam accusandi denuntiationem ingressus es, quem tu non totum in ista ratione consumpseris? legem ambitus flagitasti, quae tibi non deerat; erat enim severissime scripta Calpurnia. gestus est mos et voluntati et dignitati tuae. sed tota illa lex accusationem tuam, si haberes nocentem reum, fortasse armasset; petitioni vero refragata est.

Poena gravior in plebem tua voce efflagitata est; commoti animi tenuiorum. exsilium in nostrum ordinem; concessit senatus postulationi tuae, sed non libenter duriorem fortunae communi condicionem te auctore constituit. morbi excusationi poena addita est; voluntas offensa multorum quibus aut contra valetudinis commodum laborandum est aut incommodo morbi etiam ceteri vitae fructus relinquendi. quid ergo? haec[*](haec om.w, del. Halm) quis tulit? is qui auctoritati senatus, voluntati tuae paruit, denique is tulit cui[*](cui Ay2: cum cett.) minime proderant. illa quidem[*](quidem quae scripsi: quae codd.: autem quae Nohl (Quid ? illa quae v. l. apud Lambinum)) quae mea summa voluntate senatus frequens repudiavit mediocriter adversata tibi esse existimas? confusionem suffragiorum flagitasti, †praerogationum[*](praerogationum codd. (y1): prorogationem y2, edd. VR: perrogationem Mommsen (Locus videtur a Scholiasta nescio quo corruptus Maniliae legis mentionem inferciente: in corruptela praerogativae nomen subesse puto. Ad sententiam similis est locus Ps. Sall. ii. 7 ut ex confusis quinque classibus sorte centuriae vocarentur. Ita coaequatur dignitate pecunia etc.)) legis Maniliae†, aequationem gratiae, dignitatis, suffragiorum. graviter homines honesti atque in suis vicinitatibus[*](vicinitatibus S: civitatibus cett. (cf. Pet. Cons. 24)) et municipiis gratiosi tulerunt a tali viro esse pugnatum ut omnes et dignitatis et gratiae gradus tollerentur. idem editicios iudices esse voluisti, ut odia occulta[*](occulta om. w, del. Bake) civium quae tacitis nunc discordiis continentur in fortunas optimi cuiusque[*](cuiusque Sxy: cuius p: civis Af) erumperent.

haec omnia tibi accusandi viam muniebant, adipiscendi obsaepiebant. atque ex omnibus illa plaga est iniecta petitioni tuae non tacente me maxima, de qua ab homine ingeniosissimo et copiosissimo, Q.[*](Q. Klotz: om. codd.) Hortensio, multa gravissime dicta sunt. quo etiam mihi durior locus est dicendi datus ut, cum ante me et ille dixisset et vir summa dignitate et diligentia et facultate dicendi, M.(Marcus) Crassus, ego in extremo non partem aliquam agerem causae sed de tota re dicerem quod mihi videretur. itaque in isdem rebus fere versor et quoad[*](quoad y2: quod cett.) possum, iudices, occurro vestrae satietati[*](satietati w, Hotoman: sapietati S: sapientiae cett.). sed tamen, Servi, quam te securim putas iniecisse petitioni tuae, cum populum Romanum in eum metum adduxisti ut pertimesceret ne consul Catilina fieret, dum tu accusationem comparares deposita atque abiecta petitione?

etenim te inquirere videbant, tristem ipsum, maestos amicos; observationes, testificationes, seductiones testium, secessiones[*](secessiones Campe: secessionem codd.) subscriptorum animadvertebant, quibus rebus certe ipsi[*](certe ipsi certe spes Boot: cretae ipsae Madvig) candidatorum voltus[*](voltus ed. V: om. codd. (cf. infra l. 26)) obscuriores[*](obscuriores pfy2: obscurior ei SAxy1 solet xy) videri solent; Catilinam interea alacrem atque laetum, stipatum choro iuventutis, vallatum indicibus atque sicariis, inflatum cum spe militum tum[*](militum tum y2: militum cett.) conlegae mei, quem ad modum dicebat ipse, promissis, circumfluentem colonorum Arretinorum et Faesulanorum exercitu; quam turbam dissimillimo ex genere distinguebant homines perculsi[*](perculsi Lambinus, pauci dett.: percussi S: percussi cett.) Sullani temporis calamitate. voltus erat ipsius[*](ipsius erat x, ed. V) plenus furoris, oculi sceleris, sermo adrogantiae, sic ut ei iam exploratus et domi conditus consulatus videretur. Murenam contemnebat, Sulpicium accusatorem suum numerabat non competitorem; ei vim denuntiabat, rei publicae minabatur.

quibus rebus qui timor bonis omnibus iniectus sit quantaque desperatio rei publicae, si ille factus esset, nolite a me commoneri velle; vosmet ipsi vobiscum recordamini. meministis enim, cum illius nefarii gladiatoris voces percrebruissent[*](percrebruissent S: percrebuissent cett.) quas habuisse in contione domestica dicebatur, cum miserorum fidelem defensorem negasset inveniri posse nisi eum qui ipse miser esset; integrorum et fortunatorum promissis saucios et miseros credere non oportere; qua re qui consumpta replere, erepta reciperare vellent, spectarent quid ipse deberet, quid possideret, quid auderet; minime timidum et valde calamitosum esse oportere eum qui esset futurus dux et signifer calamitosorum.