Pro A. Cluentio

tum vero illa iudicia senatoria non falsa invidia sed vera atque insigni turpitudine notata atque operta dedecore et infamia defensioni locum nullum reliquissent. quid enim tandem illi iudices responderent, si qui ab eis quaereret: 'Condemnastis Scamandrum, quo crimine?' 'nempe quod habitum per servum medici veneno necare voluisset.[*](voluit. Ecquid Madvig)' 'quid habiti morte Scamander consequebatur?' 'nihil, sed administer erat Oppianici.' 'et condemnastis C.(Gaium) Fabricium, quid ita?[*](et aa: om. Mm)' 'quia, cum ipse familiarissime Oppianico usus, libertus autem eius in maleficio deprensus esset, illum expertem eius consili fuisse non probabatur.' si igitur ipsum Oppianicum bis suis iudiciis condemnatum absolvissent, quis tantam turpitudinem iudiciorum, quis tantam inconstantiam rerum iudicatarum, quis tantam libidinem iudicum ferre potuisset?

quod si hoc videtis quod iam hac omni oratione patefactum est, illo iudicio reum condemnari, praesertim ab isdem iudicibus qui duo praeiudicia fecissent, necesse fuisse, simul illud videatis necesse est, nullam accusatori[*](accusatoris Sa) causam esse[*](esse causam Sa) potuisse cur iudicium vellet corrumpere. quaero enim de[*](de Ss: abs cett.) te, T.(Tite) Atti[*](Atti Acci s (duplici t hoc nomen scriptum est in P §147, in S §§149, 150, in B §149)), relictis iam ceteris argumentis omnibus, num Fabricios quoque innocentis condemnatos existimes, num etiam illa iudicia pecunia corrupta esse dicas, quibus in[*](in aa: om. Mm) iudiciis alter a Staieno solo absolutus est, alter etiam ipse se condemnavit. age, si nocentes[*](ages innocentis Sa), cuius malefici? num quid praeter venenum quaesitum quo habitus necaretur obiectum est? num quid aliud in illis iudiciis versatum est praeter hasce insidias habito ab Oppianico per Fabricium[*](Fabricium Sa: Fabricios Mm) factas? nihil, nihil, inquam[*](inquam sa: unquam Mby exstat memoria Sa: exstant memoriae Mm), aliud, iudices, reperietis. exstat memoria, sunt tabulae publicae; redargue me, si mentior; testium dicta recita, doce in illorum iudiciis quid praeter hoc venenum Oppianici non modo in criminis sed in male dicti loco[*](locum Sa) sit obiectum.

multa dici possunt qua re ita necesse fuerit iudicari, sed ego occurram exspectationi vestrae, iudices. nam etsi[*](etsi aa: si Mm) a vobis sic audior ut numquam benignius neque attentius quemquam auditum putem, tamen vocat me alio iam dudum tacita vestra exspectatio quae mihi obloqui videtur: 'quid ergo? negasne illud iudicium esse corruptum?[*](corruptum esse Sa (contra Quintil. ix. 2. 51))' non nego, sed ab hoc corruptum non esse confirmo. 'A quo igitur est corruptum?' opinor, primum, si incertum fuisset quisnam exitus illius iudici futurus esset, veri similius tamen esset eum potius corrupisse qui metuisset ne ipse condemnaretur quam illum[*](ille a) qui veritus esset ne alter absolveretur; deinde, cum esset non[*](non Sa: nemini Mm) dubium quid iudicari necesse esset, eum certe potius qui sibi aliqua[*](aliqua M: alia ma) ratione diffideret quam eum qui omni ratione confideret; postremo certe potius illum qui bis apud eos iudices offendisset quam eum qui bis causam[*](bis causam Sa: bis causam iis (his b) Mby: bis iis causam s, Baiter) probavisset.

Vnum quidem certe nemo erit tam inimicus[*](inimicus aa, Quintil. v. 10. 68, Rufinian. Rhet. M. p. 42: iniquus Mm) Cluentio qui mihi non concedat, si constet corruptum illud esse iudicium[*](iudicium esse Sa (contra Quintil.)), aut ab habito aut ab Oppianico esse corruptum; si doceo non ab habito, vinco ab Oppianico; si ostendo ab Oppianico[*](ab Oppianico om. Sb2a), purgo habitum. qua re, etsi satis docui rationem nullam huic corrumpendi iudici[*](iudicii b2y2a: om. Mm) fuisse, ex quo intellegitur ab Oppianico esse corruptum, tamen de illo ipso separatim cognoscite. atque ego illa non argumentabor quae sunt gravia vehementer, eum corrupisse qui in periculo fuerit, eum qui metuerit, eum qui spem salutis in alia ratione non habuerit, eum qui semper singulari fuerit audacia. multa sunt eius modi; verum cum habeam[*](habes Sa) rem non dubiam sed apertam atque manifestam, enumeratio singulorum argumentorum non est necessaria.

dicoC.(Gaio) Aelio Staieno iudici pecuniam grandem Statium Albium ad corrumpendum iudicium dedisse. num quis negat? te, Oppianice, appello[*](Oppianice, appello Sa: appello, Oppianice Mm), te, T.(Tite) Atti[*](T. om. Sa), quorum alter eloquentia damnationem illam, alter tacita pietate deplorat; audete negare ab Oppianico Staieno iudici pecuniam datam, negate[*](negate semel hab. a), negate, inquam, meo[*](meo Sb1a: in eo cett.) loco. quid tacetis? an[*](an Sa: at Mm) negare non potestis quod repetistis, quod confessi estis, quod abstulistis? quo tandem igitur ore mentionem corrupti iudici facitis, cum ab ista parte iudici pecuniam ante iudicium datam, post iudicium ereptam esse fateamini?

quonam igitur haec modo gesta sunt? repetam paulo altius, iudices, et omnia quae in diuturna obscuritate latuerunt sic aperiam ut ea cernere oculis videamini. vos quaeso, ut adhuc me attente audistis[*](attente audistis attendistis (-itis B) SB), item[*](item Mm: ut item SBa) quae reliqua sunt audiatis; profecto nihil a me dicetur quod non dignum hoc conventu et silentio, dignum vestris studiis atque auribus esse videatur. nam ut primum Oppianicus ex eo quod Scamander reus erat factus quid sibi impenderet coepit suspicari, statim se ad hominis egentis, audacis, in iudiciis corrumpendis exercitati, tum autem iudicis, Staieni familiaritatem applicavit[*](statim se... applicavit Mm: statim se... se applicavit aa: fort. statim sese... applicavit). ac primum Scamandro reo tantum donis muneribusque[*](donis muneribusque Peterson: donis datis muneribusque Mm: datis muneribus Sa) perfecerat[*](profecerat Lambinus) ut eo fautore[*](fautore aa: auctore Mm) uteretur cupidiore quam fides iudicis postulabat.

post autem cum esset[*](esset Mm: erat Sa) Scamander unius Staieni sententia absolutus[*](sententia absolutus om. s, del. Garatoni), patronus autem Scamandri ne sua quidem sententia liberatus, acrioribus saluti suae remediis subveniendum putavit. tum ab[*](tum ab Sa: tum a Mm) Staieno, sicut ab homine ad excogitandum acutissimo, ad audendum impudentissimo, ad efficiendum acerrimo — haec enim ille et aliqua ex parte habebat et maiore ex parte se habere simulabat — auxilium capiti ac[*](ac Sa: et Mm) fortunis suis petere coepit. iam hoc non[*](non sb2y2a: om. Mb1y1) ignoratis, iudices, ut etiam bestiae fame monitae[*](monitae aa, Ammianus Marcell. xiv. 2: dominante Mm) plerumque ad eum locum ubi pastae sunt aliquando[*](sunt aliquando Sa: aliquando sint Mm) revertantur.

Staienus ille biennio ante cum[*](cum Ascens. (2): quam Mma) causam bonorum Safini Atellae recepisset, sescentis milibus nummum se iudicium corrupturum esse dixerat. quae cum accepisset a pupillo, suppressit iudicioque facto nec Safinio nec bonorum emptoribus reddidit. quam cum pecuniam profudisset et sibi nihil non modo ad cupiditates suas sed ne ad necessitatem quidem reliquisset, statuit ad easdem esse sibi praedas ac suppressiones iudicialis revertendum. itaque cum Oppianicum iam perditum et duobus iugulatum praeiudiciis videret, promissis suis eum[*](suis eum Sa: eum suis Mm) excitavit abiectum et simul saluti desperare vetuit. Oppianicus autem orare hominem coepit ut sibi rationem ostenderet iudici corrumpendi.

ille autem[*](autem Sy2a: om. Mm), quem ad modum ex ipso Oppianico postea est auditum, negavit quemquam esse in civitate praeter se qui id efficere posset. sed primo gravari coepit, quod aedilitatem se petere cum hominibus nobilissimis et invidiam atque offensionem timere dicebat. post exoratus initio permagnam pecuniam poposcit, deinde ad id pervenit quod confici potuit; HS[*](HS Sa: et Mm) dcxl[*](dcxlscripsi: XXXX Ss: sexcenta (sestertia M) quadraginta milia (om. milia yt) cett. (cf. §§82, 87)) deferri ad se domum iussit. quae pecunia simul atque ad eum delata est, homo impurissimus statim coepit in eius modi mente et cogitatione versari, nihil esse suis rationibus utilius quam Oppianicum condemnari; illo absoluto pecuniam illam aut iudicibus dispertiendam aut ipsi esse reddendam; damnato repetiturum esse neminem.

itaque rem excogitat singularem. atque haec, iudices, quae vera[*](vera Sa: vere Mm) dicuntur a nobis facilius credetis, si cum animis vestris longo intervallo recordari C.(Gaii) Staieni vitam et naturam volueritis; nam perinde ut opinio est de cuiusque moribus, ita quid ab eo factum aut non factum sit existimari potest. cum esset egens, sumptuosus, audax, callidus, perfidiosus, et cum domi suae miserrimus[*](miserrimus b1t: miserrimis Mb2sys locis] loculis Ernesti: focis Gulielmius) in locis inanissimis[*](inanissimis ed. Guar.: et inanissimis Mma: exinanitissimis Classen (et cum... videret om. Severian. Rhet. M. p. 361)) tantum nummorum positum videret, ad omnem malitiam et fraudem versare mentem suam[*](suam mentem aa) coepit. 'ego dem[*](ego dem (eo ego s) b2y2a: eodem S: deme Mm) iudicibus? mihi ipsi igitur[*](ipsi igitur Sa: igitur ipsi Mm) praeter periculum et infamiam quid quaeretur? nihil excogitem quam ob rem Oppianicum[*](Oppianicum Sa: Oppianico Mm) damnari necesse sit? quid[*](quid Sb1a: qui cett. non fieri Sa: fieri non Mm) tandem? — nihil enim est quod non fieri possit — si quis eum forte casus ex periculo eripuerit, nonne reddendum est? praecipitantem igitur impellamus' inquit 'et perditum prosternamus.'

capit hoc consili[*](consilii Sy2a: consilium Mm) ut pecuniam quibusdam iudicibus levissimis polliceatur, deinde eam postea supprimat ut, quoniam gravis homines sua sponte severe iudicaturos putabat, eos qui leviores erant destitutione iratos Oppianico redderet. itaque, ut erat semper praeposterus atque perversus, initium facit a Bulbo et eum, quod iam diu nihil quaesierat, tristem atque oscitantem leviter impellit. 'quid tu?' inquit 'ecquid me adiuvas, Bulbe, ne gratiis rei publicae serviamus?' ille vero simul atque hoc audivit 'ne gratiis': 'quo voles[*](quo quod Sa)' inquit 'sequar; sed quid adfers?' tum ei[*](ei HS y2s) quadraginta milia, si esset absolutus Oppianicus, pollicetur et eum ut ceteros appellet quibuscum loqui consuesset rogat atque etiam ipse conditor totius negoti Guttam aspergit huic Bulbo.

itaque minime amarus[*](amarus Mm: avarus Sa) eis[*](iis b2a: is Mm) visus est qui aliquid ex eius sermone speculae[*](speculae aa: spe gulae Mm) degustarant[*](degustarant a: degustarat SMby (om. s)). Vnus et alter dies intercesserat cum res parum certa videbatur; sequester et confirmator pecuniae desiderabatur. tum appellat hilari[*](hilari Mm: hilaro a) voltu hominem Bulbus ut blandissime[*](blandissime Mm: placidissime a) potest: 'quid tu' inquit 'Paete?[*](Paete a: Pacete Mm: facete b2y2)' — hoc enim sibi Staienus cognomen ex imaginibus Aeliorum[*](aliorum a) delegerat ne, si se Ligurem fecisset, nationis magis suae[*](suae om. a) quam generis uti cognomine videretur — 'qua de re mecum locutus es, quaerunt a me ubi sit pecunia.' hic ille planus[*](planus Ms, Gellius xvi. 7. 10: plane S: planius ba) improbissimus quaestu iudiciario pastus, qui illi pecuniae quam condiderat spe iam atque animo incubaret[*](incubarat Sb1), contrahit frontem — recordamini faciem atque illos eius fictos simulatosque voltus[*](voltus queritur se ab Oppianico destitutum add. codd., del. Peterson) — et, qui esset totus ex fraude et mendacio factus quique ea vitia quae ab[*](ab SMyt: a bss) natura habebat etiam studio atque artificio quodam malitiae condivisset[*](condidisset a), pulchre adseverat sese ab Oppianico destitutum[*](sese... destitutum del. Madvig) atque hoc addit testimoni, sua illum sententia, cum[*](cum quam b1) palam omnes laturi essent, condemnatum iri.

manarat sermo in consilio pecuniae quandam mentionem inter iudices esse versatam. res neque tam fuerat occulta quam erat occultanda, neque tam erat aperta quam rei publicae causa aperienda. in ea obscuritate ac dubitatione omnium Cannutio, perito homini, qui quodam odore suspicionis Staienum corruptum esse sensisset neque dum rem perfectam arbitraretur, placuit repente pronuntiare[*](pronuntiari pauci dett.):

Dixerunt.

in consilium erant ituri iudices xxxii. sententiis xvi absolutio confici poterat. HS[*](HS Ss, om. cett.) xl[*](XL scripsi: XXXX Sbya: DCXL (vel DCLX) quadragena Ms) milia in singulos iudices distributa[*](milia... distributa milibus... distributis as) eum numerum sententiarum conficere debebant ut ad cumulum spe maiorum praemiorum ipsius Staieni sententia septima decima accederet. atque etiam casu tum, quod[*](quod quodam Sa) illud repente erat factum, Staienus ipse non aderat; causam nescio quam apud iudicem defendebat. facile hoc habitus patiebatur, facile Cannutius, at non Oppianicus neque patronus eius L.(Lucius) Quinctius; qui, cum esset illo tempore tribunus plebis, convicium C.(Gaio) Iunio iudici quaestionis maximum fecit ut ne sine illo[*](illo P: Aelio St: Staieno cett.) in consilium iretur; cumque id ei per viatores consulto neglegentius agi videretur, ipse e publico iudicio ad privatum Staieni iudicium profectus est et illud pro potestate dimitti iussit; Staienum ipse ad subsellia adduxit.

consurgitur in consilium, cum sententias Oppianicus, quae tum erat potestas, palam ferri velle dixisset ut Staienus scire posset quid[*](quid quod Sa) cuique deberet[*](deberet Sa: deberetur Mm). Varia iudicum genera; nummarii pauci sed omnes irati. Vt qui accipere in campo consuerunt eis candidatis quorum nummos suppressos esse putant inimicissimi solent esse, sic eius modi iudices infesti tum reo venerant; ceteri nocentissimum esse arbitrabantur, sed exspectabant[*](exspectabant Sa: spectabant (spera- y1) Mm) sententias eorum quos corruptos esse[*](esse P: om. Mma) putabant ut ex eis constituerent a quo iudicium corruptum videretur. ecce tibi eius modi sortitio ut[*](ut fuit ut aa) in primis Bulbo et Staieno et Guttae esset iudicandum! summa omnium exspectatio quidnam sententiae ferrent leves ac nummarii iudices. atque illi omnes sine ulla dubitatione condemnant.

hic tum iniectus est hominibus scrupulus et quaedam dubitatio quidnam esset actum[*](actum factum aa). deinde homines sapientes et ex[*](et ex P: ex Mma) vetere illa disciplina iudiciorum, qui[*](qui PSa: om. Mm) neque absolvere hominem nocentissimum possent neque eum de quo esset orta suspicio pecunia oppugnatum re illa incognita primo condemnare vellent,

non liquere

condemnato Oppianico statim L.(Lucius) Quinctius, homo maxime popularis, qui omnis rumorum et contionum ventos conligere consuesset, oblatam sibi facultatem putavit ut ex invidia senatoria posset[*](possit Sa) crescere, quod eius ordinis iudicia minus iam probari populo arbitrabatur. habetur una atque altera contio vehemens et gravis; accepisse pecuniam iudices ut innocentem reum condemnarent tribunus plebis clamitabat[*](clamitabat Msa: clamabat P); agi fortunas omnium dicebat; nulla esse iudicia[*](iudicia esse a); qui pecuniosum inimicum haberet, incolumem esse neminem posse. homines totius ignari negoti, qui Oppianicum numquam vidissent, virum optimum et hominem pudentissimum pecunia oppressum esse[*](esse P: om. Mma) arbitrarentur, incensi suspicione rem in medium vocare coeperunt et causam illam totam deposcere.

atque illo ipso tempore in aedis T.(Titi) Anni, hominis honestissimi, necessarii et amici mei, noctu Staienus arcessitus ab Oppianico venit. iam cetera nota sunt omnibus, ut cum illo Oppianicus egerit de pecunia, ut ille se redditurum esse dixerit, ut eum sermonem audierint omnem[*](eum sermonem aud. omnem P: eorum sermonem omnem aud. Mm) viri boni qui tum consulto propter in occulto stetissent, ut res patefacta et in forum prolata et pecunia omnis Staieno[*](Staieno P: ab (a m) Staieno Mma) extorta atque erepta sit. huius Staieni persona populo iam nota atque perspecta ab nulla turpi suspicione abhorrebat; suppressam esse ab eo pecuniam quam pro reo pronuntiasset qui erant in contione non intellegebant; neque enim docebantur. versatam esse in iudicio mentionem pecuniae sentiebant[*](sentiebant aa:... ebant M: sciebant s: aiebant b1), innocentem reum condemnatum audiebant, Staieni[*](condemnatum... sententia om. a) sententia condemnatum videbant; non gratiis[*](gratiis S: gratis cett.) id ab eo factum esse, quod hominem norant, iudicabant. Similis in Bulbo, in Gutta, in aliis non nullis suspicio consistebat.

itaque confiteor — licet enim iam impune hoc praesertim in loco confiteri — quod Oppianici non modo vita sed etiam nomen ante illud tempus populo ignotum fuisset, indignissimum porro videretur circumventum esse innocentem pecunia, hanc deinde suspicionem augeret Staieni improbitas et non nullorum eius similium iudicum turpitudo, causam autem ageret L.(Lucius) Quinctius[*](L. om. Sa), homo cum summa potestate praeditus[*](praeditus om. Sa, del. Baiter) tum ad inflammandos animos multitudinis accommodatus[*](accommodatus Sa: commodatus Mm), summam illi[*](illi Habito S) iudicio[*](iudicio aa: om. Mm) invidiam infamiamque esse conflatam. atque in hanc flammam recentem[*](recentem om. s) tum C. Iunium qui illi quaestioni praefuerat iniectum esse[*](esse iniectum Sa) memini, et illum hominem aedilicium iam praetorem opinionibus omnium[*](omnium Peterson: hominum Mma) constitutum non disceptatione dicendi sed clamore hominum[*](hominum om. a) de foro atque adeo de civitate esse sublatum.

neque me paenitet hoc tempore potius[*](tempore potius Sa: potius tempore Mm) quam illo causam A.(Auli) Cluenti defendere. causa enim manet eadem, quae mutari nullo modo potest, temporis iniquitas atque invidia recessit, ut quod in tempore mali fuit nihil obsit, quod in causa boni fuit prosit. itaque nunc quem ad modum audiar sentio, non modo ab eis quorum iudicium ac potestas est sed etiam ab illis quorum tantum est existimatio. at[*](at s: ac Mbya) tum si dicerem, non audirer, non quod[*](non quod quod Sa) alia res esset, immo eadem, sed tempus aliud. id adeo sic cognoscite. quis tum auderet dicere nocentem condemnatum esse Oppianicum? quis nunc audet[*](audet Sa: id audet Mm) negare? quis tum posset arguere ab Oppianico temptatum esse iudicium[*](temptatum esse iud. Sa: iud. temptatum esse Mm) pecunia? quis id hoc tempore infitiari potest? cui tum liceret docere Oppianicum reum factum esse tum denique cum duobus proximis praeiudiciis condemnatus esset? quis est qui id hoc tempore infirmare conetur?