Pro A. Cluentio

qua re invidia remota quam dies mitigavit, oratio mea deprecata est, vestra fides atque aequitas a veritatis disceptatione reiecit, quid est praeterea quod in causa relinquatur? versatam esse[*](esse om. a) in iudicio pecuniam constat; ea quaeritur unde profecta sit, ab accusatore an ab[*](an ab an a s: an t) reo. dicit accusator[*](dicit accusator Sa: accusator dicit Mm) haec: 'primum gravissimis criminibus accusabam, ut nihil opus esset pecunia; deinde condemnatum adducebam, ut ne eripi quidem pecunia posset; postremo, etiam si absolutus fuisset[*](fuisset Sa: esset Mm), mearum tamen omnium fortunarum status incolumis maneret.' quid contra reus? 'primum ipsam[*](ipsam Mm: iam aa) multitudinem criminum et atrocitatem[*](criminum et atroc. Sa: et atroc. criminum Mm) pertimescebam; deinde Fabriciis propter conscientiam mei sceleris condemnatis me esse condemnatum sentiebam: postremo in eum casum veneram ut omnis mearum fortunarum status unius iudici periculo contineretur.[*](omnes... continerentur s)'

age, quoniam corrumpendi iudici causas ille multas et gravis habuit, hic nullam, profectio ipsius pecuniae requiratur. confecit tabulas diligentissime Cluentius. haec autem res habet hoc certe ut nihil possit neque additum neque detractum de re familiari latere. Anni sunt octo cum ista causa in ista meditatione versatur, cum omnia quae ad eam rem pertinent et ex huius et ex aliorum tabulis agitatis[*](agitatis Sbya: agitis Ms), tractatis, inquiritis, cum interea Cluentianae pecuniae vestigium nullum invenitis. quid? Albiana[*](Abbiana Sy2s) pecunia vestigiisne nobis odoranda est an ad ipsum cubile vobis ducibus[*](ducibus Mm: iudicibus SBa: indicibus Nettleship) venire possumus? tenentur uno in loco HS dcxl[*](dcxlMm: XXXX Sa (add. milia Ss)), tenentur apud hominem audacissimum, tenentur apud iudicem; quid voltis amplius?

at enim Staienus non fuit ab Oppianico sed a Cluentio ad iudicium corrumpendum constitutus. cur eum[*](eum Sb2ya: enim Mb1s), cum in consilium iretur, Cluentius et Cannutius abesse patiebantur? cur, cum[*](cur cum Sb2ya: cum Mb1s) in consilium mittebant, Staienum iudicem cui[*](cui Mm: cui quod as: quod t: qui Classen) pecuniam dederant non requirebant[*](requirebant (-bantur M) Mm: quaerebant as)? Oppianicus querebatur, Quinctius flagitabat; sine Staieno ne in consilium iretur tribunicia potestate effectum[*](effectum Sb2y11a: perfectum Mm: confectum y2) est. at condemnavit[*](condemnavit aa: damnavit Mm). hanc enim condemnationem dederat obsidem Bulbo et ceteris ut destitutus ab Oppianico videretur. qua re si istinc causa corrumpendi iudici, si[*](iudicii si b2a: iudicii Mm) istinc pecunia, istinc Staienus, istinc denique omnis fraus et audacia est, hinc pudor, honesta vita[*](vita Sa: vita et Mm), nulla suspicio pecuniae, nulla corrumpendi iudici causa, patimini[*](patiamini t) veritate patefacta atque omni errore sublato eo transire illius turpitudinis infamiam ubi cetera maleficia consistunt[*](consistunt aa: consistant Mm), ab eo invidiam discedere aliquando ad quem numquam accessisse culpam videtis.

at enim pecuniam Staieno dedit Oppianicus non ad corrumpendum iudicium sed ad conciliationem[*](conciliationis (reconc. y2) gratiam aa) gratiae. Tene hoc, Atti, dicere, tali prudentia, etiam usu atque exercitatione praeditum! sapientissimum esse dicunt eum cui quod opus sit ipsi veniat in mentem; proxime accedere illum qui alterius bene inventis obtemperet. in stultitia contra est. minus enim stultus est is cui nihil in mentem venit quam ille qui quod stulte alteri venit in mentem comprobat. ita[*](Ita scripsi: istam codd.: conciliationem gratiae add. Mm: conciliationis (reconc. y2) gratiam add. aa: ego delevi) Staienus tum recenti re, cum faucibus premeretur — sive ultro[*](sive ultro scripsi: iutro hab. S ante dedit: om. Mma) excogitavit sive, ut homines tum loquebantur, a P.(Publio) Cethego admonitus est[*](est Kayser: om. Mma) — istam dedit conciliationis[*](conciliationis gratiae Manutius) et gratiae fabulam[*](istam... fabulam om. a: del. Baiter (cf. Zielinski p. 200)).

nam fuisse hunc tum[*](tum Sa: om. Mm) hominum sermonem recordari potestis, Cethegum, quod hominem odisset et quod eius improbitatem versari in re publica nollet et quod videret eum qui se ab reo pecuniam, cum iudex esset, clam atque extra ordinem accepisse confessus esset, salvum esse non posse, minus ei fidele consilium dedisse. in hoc si improbus Cethegus fuit[*](fuisset aa), videtur mihi adversarium removere voluisse; sin erat eius modi causa ut Staienus nummos se accepisse negare non posset, nihil autem erat periculosius nec turpius quam ad quam rem accepisset confiteri, non est consilium Cethegi reprendendum.

verum alia causa tum Staieni fuit[*](fuit om. Sa), alia nunc, Atti, tua est. ille cum re premeretur, quodcumque diceret, honestius diceret quam si quod erat factum fateretur; te vero illud idem quod tum explosum et eiectum est nunc rettulisse[*](retulisse (rei tul- M) Mb1s: re intulisse y: detulisse b2a) demiror. qui enim poterat tum in gratiam redire cum Oppianico Cluentius, qui cum matre? haerebat[*](matre habebat simultates aa) in tabulis publicis reus et accusator; condemnati erant Fabricii; nec elabi alio accusatore poterat Albius nec sine ignominia calumniae relinquere accusationem Cluentius[*](Cluentius poterat b2sy2a vero scripsi: ut Mm: iis b2ya: is Baiter).

an vero praevaricaretur? nam[*](nam b1, Pantagathus: iam Mb2sya) id quoque ad corrumpendum iudicium pertinet. sed quid[*](quod Sa) opus erat ad eam rem iudice sequestre? et omnino quam ob rem tota ista res per Staienum potius, hominem ab utroque alienissimum, sordidissimum, turpissimum, quam per bonum aliquem virum ageretur et amicum necessariumque communem? sed quid ego haec pluribus quasi de re obscura disputo[*](disputo aa), cum ipsa pecunia quae Staieno data est numero ac summa sua non modo quanta fuerit sed etiam ad quam rem fuerit ostendat? Sedecim dico iudices ut Oppianicus absolveretur corrumpendos fuisse; ad Staienum dcxl[*](dcxls: sexcenta et (om. et Sa) quadraginta cett.) milia nummum[*](nummum om. a) esse delata. si, ut tu dicis, gratiae conciliandae causa, quadraginta istorum accessio milium quid valet? si, ut nos dicimus, ut quadragena milia nummum sedecim iudicibus darentur, non Archimedes melius potuit discribere[*](discribere Kayser: describere Mma).

at enim iudicia facta permulta sunt a Cluentio iudicium esse corruptum. immo vero ante hoc tempus omnino ista ipsa res suo nomine in iudicium numquam est vocata. ita multum agitata, ita diu iactata ista res[*](ista res del. Garatoni) est ut hodierno die primum causa illa defensa sit, hodierno die primum veritas vocem contra invidiam his iudicibus freta miserit. verum tamen ista multa[*](ista multa Sba: multa ista Mmy) iudicia quae sunt? ego enim me ad omnia confirmavi et sic paravi ut docerem quae facta postea iudicia de illo iudicio dicerentur, partim ruinae similiora aut[*](aut partim autem b2y2a (? S)) tempestati quam iudicio et disceptationi fuisse[*](similis fuisse Ss1), partim nihil contra habitum valere, partim etiam pro hoc esse, partim esse eius modi ut neque appellata umquam iudicia sint neque existimata.

hic ego magis ut consuetudinem servem quam quod vos non vestra hoc sponte faciatis, petam a vobis ut me, dum de his singulis disputo, iudices[*](iudices Garatoni: iudiciis Mma), attente audiatis. condemnatus est C.(Gaius) Iunius qui ei quaestioni praefuerat; adde etiam illud, si placet: tum est condemnatus cum esset iudex quaestionis. non modo causae sed ne legi quidem quicquam per tribunum plebis laxamenti datum est. quo tempore illum a quaestione ad nullum aliud rei publicae munus abduci licebat, eo tempore ad quaestionem ipse abreptus est. at quam quaestionem[*](ad quam quaestionem abreptus est Ss)? voltus enim vestri, iudices, me invitant ut quae reticenda putaram[*](putaram Manutius: putarem Mma) libeat[*](libeat Mm: iubeant b2y2a (? S)) iam libere dicere.

quid? illa tandem quaestio aut disceptatio aut iudicium fuit? putabo fuisse. dicat qui volt hodie de illo populo concitato, cui tum populo[*](tum populo Sa: tum Mm) mos gestus est, qua de re Iunius causam dixerit; quemcumque rogaveris[*](rogaveris aa: rogaris Mm), hoc respondebit, quod pecuniam acceperit, quod innocentem circumvenerit. est haec opinio. at, si ita esset, hac lege accusatum fuisse[*](fuisse My: esse bs: om. a) oportuit qua accusatur habitus. at ipse ea lege quaerebat. paucos dies exspectasset[*](respectasset S) Quinctius. at neque privatus accusare nec sedata iam[*](iam om. Sa) invidia volebat. videtis igitur non in causa sed in tempore ac potestate spem omnem accusatoris fuisse.

multam petivit. qua lege? quod in legem non iurasset[*](iura essent a (? S)), quae res nemini umquam fraudi fuit, et quod C.(Gaius) Verres, praetor urbanus, homo sanctus et diligens, subsortitionem eius in eo codice non haberet qui tum interlitus proferebatur. his de causis C.(Gaius) Iunius condemnatus est, iudices, levissimis et infirmissimis, quas omnino in iudicium adferri non oportuit. itaque oppressus est non causa sed tempore.

hoc vos Cluentio iudicium putatis obesse oportere? quam ob causam? si ex lege subsortitus non erat Iunius aut si in aliquam[*](aliquam Sa: om. Mm) legem aliquando non iuraverat, idcirco illius damnatione aliquid de Cluentio iudicabatur? 'non' inquit; 'sed ille idcirco illis[*](illis PSa: his Mm) legibus condemnatus est, quod contra aliam[*](aliam aeliam as) legem commiserat.' qui hoc confitentur, possunt idem[*](iidem (idem) illud Psa: illud idem Mby) illud iudicium fuisse defendere? 'ergo' inquit 'idcirco[*](inquit idcirco PSa: idcirco inquit Mm) infestus tum populus Romanus[*](populus Rom. Sa: PR. Py1: praetor Mb1s: tr. pl. b2y2) fuit C.(Gaio) Iunio[*](fuit C. Iunio P: Iunio fuit Mma), quod illud iudicium corruptum per eum putabatur.' num igitur hoc tempore causa mutata est? num alia res, alia ratio illius iudici, alia natura[*](natura om. P) totius negoti nunc est ac tum fuit? non opinor ex eis rebus quae gestae sunt rem ullam potuisse mutari.

quid ergo est causae quod nunc nostra defensio audiatur tanto silentio, tum[*](tum (cum s) Sa: tunc Mm) Iunio defendendi sui potestas erepta sit? quia tum in causa nihil erat praeter invidiam, errorem, suspicionem, contiones cotidianas seditiose[*](seditiones a) ac populariter concitatas. accusabat tribunus plebis idem in contionibus, idem ad subsellia; ad iudicium non modo de contione sed etiam cum ipsa contione veniebat. gradus illi Aurelii tum novi quasi pro theatro illi iudicio aedificati videbantur; quos ubi accusator concitatis hominibus complerat, non modo dicendi ab reo sed ne surgendi quidem potestas erat.

nuper apud C.(Gaium) Orchivium[*](C. Orchivium Sa: Corchium P: C. Orchinium Mm ab SMb1y: a b2ss), conlegam meum, locus ab iudicibus Fausto Sullae de pecuniis residuis[*](residuis Mm: repetundis aBa) non est constitutus, non quo[*](quo Mma, Nonius p. 10. 25: quod P, Priscian. (K. ii. 280)) illi aut exlegem esse Sullam[*](esse Sullam arbitrantur Priscian.) aut causam pecuniae publicae contemptam atque[*](atque om. P) abiectam putarent[*](putarunt Nonius), sed quod accusante tribuno plebis condicione aequa disceptari posse[*](posse Ms: p. S: posse publice b: posse p. r. y1: posse publice non y2: publice a) non putaverunt[*](putarunt a). quid conferam? Sullamne cum Iunio, an hunc tribunum plebis cum Quinctio, an vero tempus cum tempore? Sulla maximis opibus, cognatis, adfinibus, necessariis, clientibus plurimis, haec autem apud Iunium parva et infirma et ipsius labore quaesita atque conlecta; hic tribunus plebis modestus, pudens[*](pudens cod. Graevii: prudens Mma), non modo non seditiosus sed etiam seditiosis adversarius, ille autem acerbus, criminosus, popularis homo ac turbulentus; tempus hoc tranquillum atque placatum[*](placatum Sa: pacatum PMm), illud omnibus invidiae tempestatibus concitatum. quae cum ita essent, in Fausto tamen illi iudices[*](illi iudices om. s) statuerunt iniqua condicione reum causam dicere, cum adversario eius ad ius accusationis summa vis potestatis accederet.

quam quidem rationem vos, iudices, diligenter pro vestra sapientia et humanitate[*](et humanitate om. Sba) cogitare et penitus perspicere debetis, quid mali, quantum periculi uni cuique nostrum[*](vestrum Sb1a) inferre possit vis tribunicia, conflata praesertim invidia et contionibus seditiose concitatis. optimis hercule temporibus, tum cum homines se non iactatione populari sed dignitate atque innocentia tuebantur, tamen nec P.(Publius) Popilius[*](P. Sylvius: L. Sa: C. Mby: Sex. s) neque[*](neque Sa: nec Mm) Q.(Quintus) Metellus, clarissimi viri atque amplissimi[*](viri atque ampliss. Sa: atque ampliss. viri Mm), vim tribuniciam sustinere potuerunt, nedum his temporibus, his moribus, his magistratibus sine vestra sapientia ac sine iudiciorum remediis salvi esse possimus.

non fuit illud igitur[*](illud igitur Sa: igitur illud Mm) iudicium iudici simile, iudices, non fuit, in quo non modus ullus est adhibitus[*](ullus est adhibitus aa: est habitus Mm), non mos consuetudoque servata, non causa defensa; vis illa fuit et, ut saepe iam dixi, ruina quaedam atque tempestas et quidvis potius quam iudicium aut disceptatio aut quaestio. quod si quis est qui illud iudicium fuisse arbitretur[*](arbitretur s: arbitraretur Mby) et qui his rebus iudicatis standum putet, is tamen hanc causam ab illa debet seiungere. ab illo enim, sive quod in legem non iurasset sive quod ex[*](ex e a) lege subsortitus iudicem[*](iudicem del. Garatoni) non esset, multa petita esse dicitur; Cluenti autem ratio cum illis legibus quibus a Iunio multa petita est nulla potest ex parte[*](ex causa parte S) esse coniuncta.

at enim[*](enim Sa: om. Mm) etiam Bulbus est condemnatus. adde 'maiestatis,' ut intellegas hoc iudicium cum illo non esse coniunctum. at est hoc illi crimen obiectum. fateor, sed etiam legionem esse ab eo sollicitatam in Illyrico C.(Gaii) Cosconi[*](Coscinii S) litteris et multorum testimoniis planum factum est, quod crimen erat proprium illius quaestionis et quae res lege maiestatis tenebatur. at hoc obfuit ei[*](ei om. S) maxime. iam ista divinatio est; qua si uti licet, vide ne mea coniectura multo sit verior. ego enim sic arbitror, Bulbum, quod homo nequam, turpis, improbus, multis flagitiis contaminatus in iudicium sit adductus, idcirco facilius esse damnatum. tu mihi ex tota causa Bulbi quod tibi commodum est eligis ut id esse secutos iudices dicas.

quapropter hoc Bulbi iudicium non plus huic obesse causae debet quam illa quae commemorata sunt ab accusatore duo iudicia P.(Publii) Popili et Ti.(Tiberii) Guttae[*](Ti. a, Quintil. v. 10. 108: T. Mm), qui causam de ambitu dixerunt, qui[*](dixerunt qui dixerunt, quia Nettleship: dixerunt. Quid? Peterson) accusati sunt ab eis qui erant ipsi ambitus condemnati; quos ego non idcirco esse arbitror in integrum restitutos quod planum fecerint illos ob rem iudicandam pecuniam accepisse sed quod iudicibus probarint[*](probarint Mbs: probaverint ya), cum[*](cum quod s, ed. V) in eodem genere in quo ipsi offendissent alios reprendissent, se ad praemia legis venire oportere. quapropter neminem dubitare existimo quin illa damnatio ambitus nulla ex parte cum causa Cluenti vestroque iudicio coniuncta esse possit.

quid quod Staienus est condemnatus? non dico hoc tempore, iudices, id quod nescio an dici oporteat, illum maiestatis esse condemnatum[*](condemnatum Sa: damnatum Mm); non recito testimonia hominum honestissimorum quae in Staienum sunt dicta ab eis qui Mam. Aemilio[*](Mam. Aemilio Manutius (consul erat A. V. C. 677): M. Aemilio Mma), clarissimo viro, legati et praefecti et tribuni militares fuerunt; quorum testimoniis planum factum est maxime eius opera, cum quaestor esset, in exercitu seditionem esse conflatam; ne illa quidem testimonia recito quae dicta sunt de HS dc[*](dcMm: xxxxaa) quae ille, cum accepisset nomine iudici Safiniani, sicut in[*](in om. Sa) Oppianici iudicio postea, reticuit[*](reticuit Sb1y2a: retinuit cett.) atque suppressit[*](repressit S).

omitto et haec et alia permulta quae illo[*](in illo coni. Müller (cf. §99)) iudicio in Staienum dicta sunt; hoc dico, eandem tum fuisse P.(Publio) et L.(Lucio) Cominiis, equitibus Romanis, honestis[*](honestis Sb2a: honestissimis Mm) hominibus et disertis, controversiam cum Staieno quem accusabant quae nunc mihi est[*](est Mm: sit Sa) cum Attio. Cominii dicebant idem quod ego dico, Staienum ab Oppianico pecuniam accepisse ut iudicium corrumperet; Staienus conciliandae gratiae causa se[*](se om. Sa) accepisse dicebat.