In C. Verrem

venio nunc ad istius, quem ad modum ipse appellat, studium, ut amici eius, morbum et insaniam, ut Siculi, latrocinium; ego quo nomine appellem nescio; rem vobis proponam, vos eam suo non nominis pondere penditote. genus ipsum prius cognoscite, iudices; deinde fortasse non magno opere[*](magno opere R (v, §§107, 174; cf. iv, §17 tanto opere RV): magnopere SHp (Act. Pr. §23; i, §108)) quaeretis quo id nomine appellandum putetis. nego in Sicilia tota, tam locupleti[*](locupleti RSHp: locuplete d (§§29, 46 infra)), tam vetere provincia, tot oppidis, tot familiis tam copiosis, ullum argenteum vas, ullum Corinthium aut Deliacum fuisse, ullam[*](nego ullam p: nullam K (ut Serv. ad Verg. Aen. i. 655, et Lactantius Placidus ad Stat. Theb. vi. 63)) gemmam aut margaritam, quicquam ex auro aut ebore factum, signum ullum aeneum, marmoreum, eburneum, nego ullam picturam neque in tabula neque in textili[*](neque in textili G1L: neque textili RSH: neque textilem fuisse pd) quin conquisierit, inspexerit, quod placitum sit abstulerit.

Magnum videor dicere: attendite etiam quem ad modum dicam. non enim verbi neque criminis augendi causa complector omnia: cum dico nihil istum eius modi rerum in tota provincia reliquisse, Latine me scitote, non accusatorie loqui. etiam planius: nihil in aedibus cuiusquam, ne in hospitis[*](hospitis Jeep: oppidis codd.) quidem, nihil in locis communibus, ne in fanis quidem, nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum, denique nihil istum, quod ad oculos animumque acciderit, neque privati neque publici neque profani neque sacri tota in Sicilia reliquisse.

Vnde igitur potius incipiam quam ab ea civitate quae tibi una in amore atque in deliciis fuit, aut ex quo potius numero quam ex ipsis laudatoribus tuis? facilius enim perspicietur qualis apud eos fueris qui te oderunt, qui accusant, qui persequuntur, cum apud tuos Mamertinos inveniare[*](inveniere p, fort. recte) improbissima ratione esse praedatus. C. Heius est Mamertinus—omnes hoc mihi qui Messanam accesserunt facile concedunt[*](concedent pd)—omnibus rebus illa in civitate ornatissimus. huius domus est vel optima Messanae, notissima quidem certe et nostris hominibus apertissima maximeque hospitalis. ea domus ante istius adventum ornata sic fuit ut urbi quoque esset ornamento; nam ipsa Messana, quae situ moenibus portuque ornata sit, ab his rebus quibus iste delectatur sane vacua atque nuda est.

erat apud Heium sacrarium magna cum dignitate in aedibus a maioribus traditum perantiquum, in quo signa pulcherrima quattuor summo artificio, summa nobilitate, quae non modo istum hominem ingeniosum et intellegentem, verum etiam quemvis nostrum, quos iste idiotas appellat, delectare possent, unum Cupidinis marmoreum Praxiteli; nimirum didici etiam, dum in istum inquiro, artificum nomina. idem, opinor, artifex eiusdem modi Cupidinem fecit illum qui est Thespiis, propter quem Thespiae visuntur; nam alia visendi causa nulla est. atque ille L. Mummius[*](L. falso in R deesse dicitur), cum Thespiadas, quae ad aedem felicitatis sunt, ceteraque profana ex illo oppido signa tolleret, hunc marmoreum Cupidinem, quod erat consecratus, non attigit.

verum ut ad illud sacrarium redeam, signum erat hoc quod dico Cupidinis e marmore, ex altera parte Hercules egregie factus ex aere. is dicebatur esse Myronis, ut opinor, et certe[*](et certe codd. (ad Att. vi. 3, 8): del. Jacoby: et recte Bait., et recte quidem A. Eberhard, et certe ita est ed. Basil. 1534, et certe item antiqua erat religione K. Busche Item om. p: del. Nohl. De hoc loco, in quo nihil mutari debet, v. quae scripsi in Cl. Rev. xviii, pp. 208-9). item ante hos deos erant arulae, quae cuivis religionem sacrari significare possent. erant aenea duo praeterea signa, non maxima verum eximia venustate, virginali habitu atque vestitu, quae manibus sublatis sacra quaedam more Atheniensium virginum reposita in capitibus sustinebant; Canephoroe ipsae vocabantur; sed earum[*](earum rerum Quint. ix. 2. 6 Donatus ad Ter. Eun. v. 3. 2) artificem —quem[*](quem om. pd)? quemnam? recte admones—Polyclitum esse dicebant[*](artificem—quem...admones—Polyclitum esse dic. sic distinxi). Messanam ut quisque nostrum venerat, haec visere solebat; omnibus haec ad visendum patebant cotidie[*](cottidie Zielinski, p. 185); domus erat non domino magis ornamento quam civitati.

C. Claudius, cuius aedilitatem magnificentissimam 6 scimus fuisse, usus est hoc Cupidine tam diu dum forum dis immortalibus populoque Romano habuit ornatum, et, cum hospes esset[*](hospes esset VSDK: esset hospes Rp rell. (Cl. Rev. xviii, p. 209)) Heiorum, Mamertini autem populi patronus, ut illis benignis usus est ad commodandum, sic ipse diligens fuit ad reportandum. nuper homines nobilis eius modi[*](eius modi Vpd (i, §§17, 15 iii, §§60, 69): huius modi RSY), iudices,—sed quid[*](sed quid Halm: et quid VG3: et quod RSpd) dico 'nuper'? immo vero modo ac plane paulo ante vidimus, qui forum et basilicas non spoliis provinciarum sed ornamentis amicorum, commodis hospitum non furtis nocentium ornarent; qui tamen signa atque ornamenta sua cuique reddebant, non ablata ex urbibus sociorum atque amicorum[*](sociorum atque amicorum V: sociorum rell. (Amer. J. Ph. xxvi. 430)) quadridui causa[*](causa pd: causam VRS), per simulationem aedilitatis, domum deinde atque ad suas villas auferebant.

haec omnia quae dixi signa, iudices, ab Heio e[*](e RS: de Vpd (ii, §24)) sacrario Verres abstulit; nullum, inquam, horum reliquit neque aliud ullum tamen praeter unum pervetus ligneum, bonam Fortunam, ut opinor; eam iste habere domi suae noluit. pro deum hominumque fidem! quid hoc est? quae haec causa est, quae ista impudentia? quae dico signa, antequam abs te sublata sunt, Messanam cum imperio nemo[*](nemo Messanam Vpd) venit quin viserit[*](viserit Bait.: viderit codd.). tot praetores, tot consules in Sicilia cum in pace tum etiam in bello fuerunt, tot homines cuiusque[*](cuiusque p: cuiusce RS: eiusce sive huiusce rell.) modi—non loquor de integris, innocentibus, religiosis —tot cupidi, tot improbi, tot audaces, quorum nemo sibi tam vehemens, tam potens, tam nobilis visus est qui ex illo sacrario quicquam poscere aut tollere aut attingere auderet: Verres quod ubique erit pulcherrimum auferet? nihil habere cuiquam praeterea[*](cuiquam praeterea VRp: praet. cuiq. SDY) licebit? tot domus locupletissimas istius domus[*](istius domus V (Zielinski, p. 196): domus istius RSDp, Nonius) una capiet? idcirco nemo superiorum attigit ut hic tolleret? ideo C. Claudius pulcher rettulit ut C. Verres posset auferre? at non requirebat ille Cupido lenonis domum ac meretriciam disciplinam; facile illo sacrario patrio continebatur; Heio se a maioribus relictum esse sciebat in hereditate sacrorum, non quaerebat meretricis heredem.

sed quid ego tam vehementer invehor? verbo uno[*](iam uno pd et (ut videtur) V) repellar. 'emi,' inquit. di[*](di R, dii S: o di p. O supra lineam habet R2 (item supra voc. iudices §6 supra; §§10, 30 infra): in V est incertum) immortales, praeclaram defensionem! mercatorem in provinciam cum imperio ac securibus misimus, omnia qui signa, tabulas pictas, omne argentum, aurum, ebur, gemmas coemeret, nihil cuiquam relinqueret! haec enim mihi ad omnia defensio patefieri videtur, emisse. primum, si id quod vis tibi ego concedam, ut emeris,—quoniam in toto hoc genere hac una defensione usurus es,— quaero cuius modi tu iudicia Romae putaris esse, si tibi hoc quemquam concessurum putasti, te in praetura atque imperio tot res tam pretiosas, omnis denique res quae alicuius preti fuerint[*](fuerunt RS), tota ex provincia coemisse?