In C. Verrem

Cicero, Marcus Tullius

Cicero. M. Tulli Ciceronis Orationes, Volume 3. Peterson, William, editor. Oxford: Clarendon Press, 1917.

videte igitur quam multa simul a vobis postulentur. absolvite eum qui se fateatur maximas pecunias cum summa sociorum iniuria cepisse. non est satis: sunt alii quoque complures qui idem[*](idem qui O) fecerint. absolvite etiam illos, si qui sunt, ut uno iudicio quam plurimos improbos[*](improbos VcO: impios p rell.) liberetis. ne id quidem satis est: facite ut ceteris posthac idem liceat. licebit: adhuc parum est. permittite ut liceat quanti quisque velit tanti aestimare. permissum est[*](Permissum esto Halmio auct. Kays.: permissum erit Muell.): stultissimus quisque posthac minimo aestimabit[*](tanti... aestimabit, mediis omissis, p et rell. praeter VO). videtis iam profecto, iudices, hac aestimatione a vobis comprobata neque modum posthac avaritiae cuiusquam neque poenam improbitatis futuram.

quam ob rem[*](quam ob rem VO: quas ob res p rell.) quid agis, Hortensi? consul es designatus, provinciam sortiturus es[*](sortiturus es p Ant. August. al.: sortitus es rell praeter O (sortiri): sortiere Muell.); de aestimatione frumenti cum dices, sic te audiemus quasi id quod ab isto recte factum esse defendes[*](defendes V: -is rell.) te facturum profiteare, et quasi quod isti licitum esse dices[*](dicis O cupias tibi licere at. suppl. in lac. p2) vehementer cupias tibi licere. atqui, si id licebit, nihil est quod putetis quemquam posthac commissurum ut de pecuniis repetundis condemnari possit. quantam enim quisque concupierit pecuniam, tantam licebit per cellae nomen aestimationis magnitudine consequatur.

at enim est quiddam quod, etiamsi palam in defendendo 9 non dicet[*](non dicet V: non dicit p rell. praeter O (non dicat)) Hortensius, tamen ita dicet ut vos id suspicari et cogitare possitis, pertinere hoc ad commodum senatorium, pertinere ad utilitatem eorum qui iudicent, qui in provinciis cum potestate aut cum legatione[*](aut cum leg. p rell.: aut (atque O) leg. VO) se futuros aliquando arbitrentur. praeclaros vero[*](vero VcO: viros p rell.) existimas iudices nos habere, quos alienis peccatis concessuros putes quo facilius ipsis peccare liceat. ergo id volumus populum Romanum, id provincias, id[*](id om. V) socios nationesque exteras existimare, si senatores iudicent, hoc certe unum genus infinitae pecuniae per summam iniuriam cogendae nullo modo posse reprehendi? quod si ita est, quid possumus contra illum praetorem dicere qui cotidie templum tenet, qui rem publicam sistere[*](sb'sistere cO) negat posse nisi[*](nisi VcO: ni p rell.) ad equestrem ordinem iudicia referantur?

quodsi ille hoc unum agitare coeperit, esse aliquod genus cogendae pecuniae senatorium[*](senatorium VO: senatorum p rell.) commune et iam prope concessum[*](aut p, corr. et iam p2) ordini, quo genere ab sociis maxima pecunia per summam iniuriam auferatur[*](auferatur V p rell.: avertatur c (?) Lamb., avertantur O (§181 supra) id ullo cO: ullo V, ut videtur: illud p rell.), neque id ullo modo senatoriis iudiciis reprehendi posse, idque, dum equester ordo iudicarit[*](iudicarit O: iudicauit V: iudicaret p vulg.), numquam esse commissum, quis obsistet? quis erit tam cupidus vestri[*](vestrum cO), tam fautor ordinis, qui de transferendis[*](transferundis O) iudiciis possit recusare? atque utinam posset aliqua ratione hoc crimen quamvis falsa, modo humana atque usitata defendere: minore periculo vestro, minore periculo provinciarum omnium iudicaretis. negaret hac aestimatione se usum, vos id credidissetis: homini[*](hominibus cO.) credidisse, non factum comprobasse videremini[*](Mancep id vos credidisse hominum factum comprobasse videremini). nullo modo negare potest; urgetur a tota Sicilia; nemo est ex tanto numero aratorum a quo pecunia cellae nomine non sit exacta.

vellem etiam hoc posset dicere, nihil ad se istam rationem pertinere, per quaestores rem frumentariam esse administratam. ne id quidem ei licet[*](liceret p2) dicere, propterea quod ipsius litterae recitantur ad civitates de ternis denariis missae. quae est igitur defensio? 'feci quod arguis; coegi pecunias[*](cepi pec. O) maximas cellae nomine; sed hoc mihi licuit, vobis si prospicitis licebit.' periculosum provinciis genus iniuriae confirmari iudicio, perniciosum nostro[*](vestro O) ordini populum Romanum existimare non posse eos homines qui ipsi legibus teneantur leges in iudicando religiose defendere. atque isto praetore, iudices,, non solum aestimandi frumenti modus non fuit, sed ne imperandi quidem; neque enim id quod debebatur[*](debetur cO), sed quantum commodum fuit[*](fuit s. l. p2) imperavit. summam faciam vobis ex publicis litteris[*](literis pub. O (§120)) ac testimoniis civitatum frumenti in cellam imperati: reperietis quinquiens tanto, iudices amplius istum quam quantum in cellam ei sumere[*](in cellam ei sumere pk: ei om. VO, ante in cellam habent dett. sumere codd. (praeter O. sumere et): sumere ei Halm. edd.) licitum sit civitatibus imperasse. quid ad hanc impudentiam addi potest, si et aestimavit tanti ut homines ferre non possent, et tanto plus quam erat ei concessum legibus imperavit?

quapropter cognita tota re[*](re tota O) frumentaria, iudices, iam facillime perspicere[*](persp''icere faci''llime p) potestis[*](poteritis O edd.) amissam esse populo Romano Siciliam, fructuosissimam atque opportunissimam provinciam, nisi eam vos istius damnatione recuperatis[*](recuperaritis Kays.). quid est enim Sicilia si agri cultionem sustuleris et si aratorum numerum ac nomen exstinxeris? quid autem potest esse in calamitate residui[*](reliqui O sol.) quod non ad miseros aratores isto praetore per summam iniuriam ignominiamque pervenerit? quibus, cum decumas dare deberent, vix ipsis decumae relictae sunt; cum pecunia deberetur, soluta non est; cum optima aestimatione senatus frumentum eos in cellam dare voluisset, etiam instrumenta agrorum vendere coacti sunt.

dixi iam antea[*](ante O (iii, §§12, 24)), iudices, ut has omnis iniurias tollatis, tamen ipsam rationem arandi spe magis et iucunditate quadam quam fructu atque emolumento teneri. etenim ad incertum casum et eventum certus quotannis labor et certus sumptus impenditur. annona porro pretium nisi in calamitate fructuum non habet; si autem ubertas in percipiendis fructibus fuit, consequitur vilitas in vendendis, ut aut male vendendum intellegas, si bene processit, aut male perceptos fructus, si recte licet vendere. totae autem res rusticae eius modi sunt ut eas non ratio neque labor, sed res incertissimae, venti tempestatesque[*](ventus tempestasque O sol.), moderentur. hinc cum unae decumae lege et consuetudine[*](consuetudine cO: conditione p rell.) detrahantur[*](detrahuntur, imperantur O), alterae novis institutis propter annonae rationem imperentur[*](detrahuntur, imperantur O), ematur praeterea frumentum quotannis publice, postremo etiam in cellam magistratibus et legatis imperetur, quid aut quantum praeterea est quod aut liberum possit habere ille arator ac dominus in potestate suorum fructuum aut in ipsis fructibus solutum?

quodsi haec ferunt[*](ferunt O (om. omnia): ferentur p rell.) omnia, si potius vobis[*](nobis O (Div. §73)) ac rei publicae quam sibi et suis commodis opera sumptu labore deserviunt, etiamne haec nova debent edicta et imperia praetorum et Aproni dominationem et Veneriorum servorum furta rapinasque ferre[*](ferre O edd.: perferre p rell.)? etiamne frumentum pro empto gratis dare? etiamne in cellam cum cupiant gratis dare ultro pecuniam grandem addere[*](addere cO: dare p rell.)? etiamne haec tot detrimenta atque damna cum maximis iniuriis contumeliisque perferre? itaque haec, iudices, quae pati nullo modo potuerunt non pertulerunt. arationes omnis[*](omnes VcO: om. p rell.) tota Sicilia desertas atque a dominis relictas esse cognoscitis; neque quicquam aliud agitur hoc iudicio nisi ut[*](uti O) antiquissimi socii et fidelissimi[*](et fidelissimi VO: fidelissimique p rell.), Siculi, coloni populi Romani atque aratores, vestra severitate et diligentia me duce atque auctore[*](et auctore V) in agros atque in sedes suas revertantur.