Pro S. Roscio Amerino

quid erat quod Capitonem primum scire vellet[*](vellet Ernesti: voluerit codd.: voluit Müller (cf. Zielinski p. 191))? nescio, nisi hoc video, Capitonem in his bonis esse socium; de tribus et decem fundis tris nobilissimos fundos eum video possidere.

audio praeterea non hanc suspicionem nunc primum in Capitonem conferri; multas esse infamis eius[*](infames eius Gruter: infamius (-is ψ) codd. ) palmas, hanc primam esse tamen lemniscatam quae Roma ei[*](Roma ei Ernesti: Romae codd.) deferatur; nullum modum esse hominis occidendi quo ille non aliquot occiderit, multos ferro, multos veneno. habeo etiam dicere quem contra morem maiorum minorem annis lx de ponte in Tiberim deiecerit. quae [*](quae Naugerius: qui codd. ), si prodierit atque adeo cum prodierit — scio enim proditurum esse — audiet. veniat modo, explicet suum volumen illud quod ei planum

facere possum Erucium conscripsisse; quod aiunt illum Sex. Roscio intentasse et minitatum[*](minitatum Hotoman: mentatum ς: meditatum cett. ) esse se omnia illa pro testimonio esse dicturum. O praeclarum testem, iudices! o gravitatem dignam exspectatione! o vitam[*](vitam σσχ: iustam cett. ) honestam atque eius modi ut libentibus animis ad eius[*](animis ad eiusmodi ut libentius animis add. ς mg. ) testimonium vestrum ius iurandum accommodetis! profecto non tam perspicue nos istorum[*](nos istorum ψ2: nonistorum ς: istorum cett. ) maleficia videremus, nisi ipsos caecos redderet cupiditas et avaritia et audacia.

alter ex ipsa caede volucrem nuntium Ameriam ad socium atque adeo[*](adeo A. Eberhard: ad codd. ) magistrum suum misit ut, si dissimulare omnes cuperent se scire ad quem maleficium pertineret, tamen ipse apertum suum scelus ante omnium oculos poneret. alter, si dis immortalibus placet, testimonium etiam in Sex. Roscium dicturus est; quasi vero id nunc agatur, utrum is quod dixerit credendum, ac non[*](id nunc... ac non Jeep (cf. §92): id nunc... an (aut ψ) codd.: non id nunc... an Madvig ) quod fecerit vindicandum sit. itaque [*](ita Schol. ) more maiorum comparatum est ut[*](ut ut vel Halm ) in minimis rebus homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent.

Africanus qui suo cognomine declarat tertiam partem orbis terrarum se subegisse tamen, si sua res ageretur, testimonium non diceret; nam illud in talem virum non audeo dicere: si diceret, non crederetur. videte nunc quam versa et mutata in peiorem partem sint omnia. cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is qui et sector est et sicarius, hoc est qui et illorum ipsorum bonorum de quibus agitur emptor atque possessor est et eum hominem occidendum curavit de cuius morte quaeritur.

quid? tu, vir optime, ecquid[*](quid tu vir omptume ecquid ς: etquid tu vir optime A ) habes quod dicas? mihi ausculta: vide ne tibi desis; tua quoque res permagna agitur. multa scelerate, multa audaciter[*](audaciter Priscian. (K. iii. 28): audacter codd. (cf. Cael.. 13)), multa improbe fecisti, unum stultissime, profecto tua sponte non de Eruci sententia: nihil opus fuit te istic sedere[*](istic sedere Hotoman: isti credere codd. ). neque enim accusatore muto neque teste quisquam utitur eo qui de accusatoris subsellio surgit. huc accedit quod paulo tamen occultior atque tectior vestra ista cupiditas esset. nunc quid[*](numquid Pascal ) est quod quisquam ex vobis audire desideret, eum quae facitis eius modi sint ut ea dedita opera a nobis[*](nobis ς B, Lambinus: vobis cett. ) contra vosmet ipsos facere videamini? age nunc illa videamus, iudices, quae statim consecuta sunt.

ad Volaterras in castra Sullae mors Sex. Rosci quadriduo quo is occisus est Chrysogono nuntiatur. quaeritur etiam nunc quis cum nuntium miserit? nonne perspicuum est eundem qui Ameriam? curat Chrysogonus ut eius bona veneant[*](veneant χψ: veniant cett. ) statim; qui non norat hominem aut rem. at qui[*](at qui atque σχ ) ei venit in mentem praedia concupiscere hominis ignoti quem omnino numquam viderat? Soletis, cum aliquid huiusce modi audistis[*](audistis ς: auditis cett. ), iudices, continuo dicere: 'necesse est aliquem dixisse municipem aut vicinum; ei plerumque indicant, per eos plerique produntur.' hic nihil est quod suspicione occupetis[*](suspicione occupetis Madvig: suspicionem hoc putetis codd.: suspicionem hanc putetis Sylvius ).

non enim ego ita disputabo: 'veri simile est Roscios[*](Roscios ς: Roscium cett. ) istam rem ad Chrysogonum detulisse; erat enim eis cum Chrysogono iam antea amicitia; nam cum multos veteres a maioribus Roscii patronos hospitesque haberent, omnis eos colere atque observare destiterunt ac se in Chrysogoni fidem et clientelam contulerunt.[*](ac... contulerunt om. A )'

haec possum omnia vere dicere, sed in hac causa coniectura nihil opus est; ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo. si eum qui indici causa[*](indici causa scripsi: iudiciuae ς: indiciue A: iudicine φ: iudici ut ω: indicii cett. ) partem acceperit oculis cernetis[*](cernetis cernentes ς: cernitis A ψ ), poteritisne dubitare, iudices, qui[*](qui quis Halm (cf. Zielinski p. 191)) indicarit? qui sunt igitur in istis bonis quibus partem Chrysogonus dederit? duo Roscii. num quisnam praeterea? nemo est, iudices. num ergo dubium est quin ei obtulerint hanc praedam Chrysogono qui ab eo partem praedae tulerunt?

age nunc ex ipsius Chrysogoni iudicio Rosciorum factum consideremus. si nihil in ista pugna Roscii quod operae pretium esset fecerant, quam ob causam a[*](a Ascens. (1): om. mei ) Chrysogono tantis praemiis donabantur? si nihil aliud fecerunt nisi rem detulerunt, nonne satis fuit eis[*](iis (is ω) σπσχω, Madvig: his A φψ ) gratias agi, denique, ut perliberaliter ageretur, honoris aliquid haberi? cur [*](cur σψ: quur A: qur (qui φ) cett. (cf. §74)) tria praedia tantae pecuniae statim Capitoni dantur? cur quae reliqua sunt iste Roscius[*](T. Richter: om. codd. ) omnia cum Chrysogono communiter possidet? nonne perspicuum est, iudices, has manubias Rosciis Chrysogonum re cognita concessisse?

venit in decem primis legatus in castra Capito. vos [*](Capito. Vos scripsi: Capito || || ς: Capito cett. ) totam vitam naturam moresque hominis ex ipsa legatione cognoscite. Nisi intellexeritis, iudices, nullum esse officium, nullum ius tam sanctum atque integrum quod non eius scelus[*](eius scelus ed. R. Stephani: eiusce vis codd. ) atque perfidia violarit et imminuerit, virum optimum esse eum iudicatote.

impedimento est[*](est om. A ψ1 ) quo minus de his rebus Sulla doceatur, ceterorum legatorum consilia et voluntatem Chrysogono enuntiat, monet ut provideat ne palam res agatur, ostendit, si sublata sit venditio bonorum, illum pecuniam grandem amissurum, sese capitis periculum aditurum; illum acuere[*](acuere σχψ: ac vere cett. ), hos qui simul erant missi fallere, illum identidem monere ut caveret, hisce insidiose spem falsam ostendere, eum illo contra hos inire consilia, horum consilia illi enuntiare, cum illo partem suam depecisci[*](depacisci χψ2ω ), hisce aliqua fretus mora[*](fretus mora w: fretumora ς: fretum ora (hora π2σχ) cett.: ficta mora Gronovius ) semper omnis aditus ad Sullam intercludere. postremo isto hortatore, auctore, intercessore ad Sullam legati non adierunt; istius fide ac potius perfidia decepti, id quod ex ipsis cognoscere poteritis, si accusator voluerit testimonium eis denuntiare, pro re certa spem falsam domum rettulerunt. in privatis rebus si qui rem mandatam

non modo malitiosius gessisset sui quaestus aut commodi causa verum etiam neglegentius, cum maiores summum admisisse dedecus existimabant. itaque mandati constitutum[*](constitutum ς ) est iudicium non minus turpe quam furti, credo, propterea quod quibus in rebus ipsi interesse non possumus, in eis[*](in his Aφψ ) operae nostrae vicaria fides amicorum supponitur; quam qui laedit, oppugnat omnium commune praesidium et, quantum in ipso est, disturbat vitae societatem. non enim possumus omnia per nos agere; alius in alia est re magis utilis. idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur.

quid recipis mandatum, si aut neglecturus aut ad tuum commodum conversurus es? cur mihi te offers ac meis commodis officio simulato officis et obstas? recede de medio; per alium transigam. suscipis onus offici quod te putas sustinere posse; quod maxime[*](maxime Dobree: minime codd. ) videtur grave eis qui minime ipsi leves sunt. ergo idcirco turpis haec culpa est, quod duas res sanctissimas violat, amicitiam et fidem. nam neque mandat quisquam fere nisi amico neque credit nisi ei quem fidelem putat. perditissimi est igitur hominis simul et amicitiam dissolvere et fallere eum qui laesus non esset, nisi credidisset.