Commentarii in Apocalypsin

[*]( 6, 9 ) Animas autem occisorum uidisse sub ara id est sub terra. (al\'a) enim et caelum et terra dicuntur, sicut lex imaginaria ueritatis faciem meditata [ad duas aras, auream intrinsecus (et aeream extrinsecus), fecerat. nos autem intellegimus aram caelum dici a domino nostro nobis testimonium [*](3 cf. Matth. 24, 7 7 cf. Beatum p. 301 9 cf. Es. 30, 3 et 27, 2 ) [*]( 4 infernurn] item p. 74, 11 illud A id est ponit post deuorationem A 8 ara om. A lex imaginaria = 6 vojj.o<; 6 etxovt*6? 9 ad uncis inclusi 10 et aeream extrinsecus om. A )

perhibente; ait enim: (cum offeres munus tuum) ad aram — utique munera nostra orationes sunt quas efficere debemus — et ibi recordatus fueris habere aliquid fratrem tuum aduersus te, relinque ibi munus [fol. IP] tuum: utique ad caelum ascendunt orationes. sicut ergo caelum intellegitur ara aurea, quae erat interior — nam et sacerdos semel introibat in templum in anno, qui habebat Christi mandatum, ad aram auream; significabat spiritum sanctum hoc esse facturum, id est quod passus est, semel factum est —, sic et aerea terra intellegitur, sub qua est infernum, remota a poenis et ignibus regio, requies sanctorum, in qua quidem uidentur ab impiis et audiuntur iusti, sed neque [*]( 6, 10 ) illi ad illos transire possunt. hos ergo tantos, id est animas occisorum, expectare uin dic tam sanguinis, idest corporis sui, de habitantibus super terram uoluit nos cognoscere qui omnia uidet. sed quoniam in nouissimo tempore et sanctorum remuneratio perpetua et impiorum uentura. est damnatio, dictum est \'expectare\'; et pro corporis sui solatio [*]( 1 Matth. 5, 23. 24; cf. Carm. adu. Marcion. IV 182-185: Ara nitens auro caelum declarat in alto, Quo sanctae subiere preces sine crimine missae. Hanc aram dominus dixit, qua munera si quis Offert, ut primum pacem cum fratre retractet. ) [*]( 6 cf. Ex. 30, 10 et Hebr. 9, 7 8 cf. Hebr. 9, 8 11 cf. Carm. adu. Marcion. IV 145 sq.: Altior a tenebris, longe semotus ab igne, Sub terra tamen, haec ara uocatur ahena. ) [*]( 12 cf. Luc. 16, 26 ) [*]( 1 cum .. tuum om. A 2 utique] itaque A 3 recordatus fueris] recordare debemus si A 7 habebant A Christi mandatum] cf. p. 64, 20 8 spiritum sanctum] scil. spiritum sanctum in persona Christi, cf. p. 8, 12-17 10 Si cetera a terra A; distinguendum est: sic et eraa (pro aerea) terra 11 regio] regit A 18 post est add. autem A spectare A ) [*]( 6, 11 ) acceperunt, inquit, stolas albas, id est donum spiritus sancti. [*]( 2 sancti] finitur capituli Apocalypsis sexti explanatio Victorini. ne tota pagella vacaret, ad illustrar clam Hieronymi recensionem, quae in aciuersa pagina descripta est, Jiic addere placuit eos locos, quos Beatus ex Ticonii commentariis deprompsit (cf. ree. Hieron. VI 5): In hoc (sexto) sigillo persecutio est [p. 3<9S] nouissima .... Quod dicit factum solem tamquam cilicium, id est: incredulis obscurabitur splendor doctrinae. quod est sol, hoc est luna, hoc stellae, id est ecclesia; sed a toto pars intellegitur.... In nouissimo uero Antichristi aduentu, luna quod dicit facta est sanguis, ecclesia sanctorum ostenditur pro Christo sanguinem fundere. stellas quas dicit cadere, id est fideles perturbari.... [p. 309] Quemadmodum ficus agitata iactat grossos suos, id est ficos uanos, qui boni uidebantur et non erant... , tales sunt hypocritae et simulatores intra ecclesiam, qui in tempore pacis uni esse uidentur cum ecclesia. sed mox ut persecutionis tempus aduenerit, excutiuntur ab ecclesia ... Caelum semper ecclesiam intellegimus; quod terrae motu facto recedere <dicit), id est de medio fieri 310] Caelum et montes et insulae, hoc totum unam ecclesiam dixit, facta nouissima persecutione Antichristi omnem de loco suo recessisse. sed potest in utramque partem conuenire, id est in bonos et malos, quia bona pars monebitur de loco suo fugiens et mala pars mouebitur de loco suo, id est perdet gratiam... )

[*](De Victorini editione conferantur quae ad pag. 76, 2 adnotauimus. pajfellae albae utimur opportunitate. ut sectionem 6 textus Hieronymiani, quae in aduersa pagina lin. 7-13 legitur, ab llippolyto originem ducere doceamus; nam Hippolyti capita contra Caium, quorum fragmenta apud Dionysium Bar-Salibi exstant, haec exhibent uerba e lingua Syrorum in nostram Germanorum icersa: Nicht von den Engeln sagt er, daB sie zum Kriege kommen, sondern daB vier Volker sich von der Gegend am Euphrat aufmachen und tiber die Erde kornmen und die Menschheit bękriegen. DaB er aber sagt \'vier Engel\', ist den Schriften nicht unbekannt; (denn) Mose sagt: Als er die Menscbenkinder zerstreute, errichtete er die Grenze der Volker nach der Zahl der Engel Gottes. Indem also die Volker den Engeln iibergeben wurden uncI eiJl jedes Volk je einem Engel zufiel, so hat Johannes recht, wenn er in der Offenbarung sagt: LOse diese vier Engel, welches sind die Perser, die Meder, die Babylonier und die Assyrer. Da niimlicli jene Engel, die den Volkern zuerteilt wurden, nicht den Befehl haben, die ihnen Zuerteilten aufzureizen, so ist damit eine gewisse Gebundenheit durch die Macht des Wortes ausgedriickt, welches sie zuriickhalt, bis der Tag kommen und der Herr des Alls befehlen wird. Und dies geschieht, weim der Antichrist kommt. (Hippolytus Werke, herausgegeben von Bonwetsch und Achelis, erster Band, zweite Halfte, Leipzig 1897, S. 243). Hieronymum autem uidemus loci ex Deut. 32, 8 hic laudati alibi similiter mentionem facere, cf. in Danielem librum c. 7: Quattuor uentos caeli quattuor arbitror angelicas potestates, quibus principalia regna commissa sunt, iuxta illud quod in Deuteronomio legi- mus: quando diuidebat altissimus gentes, quando separabat filios Adam, constituit terminos populorum iuxta numerum angelorum dei (XXV 527. 528 M; praeterea cf. ibid. 267 B, 420 A, 555 U, 1206 C). Ad lin. 9-13 cf. Commodiani carm. apolog. u. 891 sq.: Exurget iterum in istius clade Neronis Rex ad orientem cum quattuor gentibus inde. Quae leguntur in Hieronymi recensione VI 7, conferantur cum uerbis Primasii, Comment. in Apocal. III (LXVIII 851 JJI): Quos ante singulatim nominauerat, nunc in unitate consociat: stantes ante thronum et in conspectu agni et erant amicti stolis albis et palmae fuerunt in mallibus eorum .... stolis baptismum, palmis triumphum crucis insinuat. )

De Victorini editione, quod attinet ad cap. VI, conferantur quae ad pag. 76, 2 adnotauimus. recensionis Hieronymi cap. VI sect. 8, quae in aduersa pagina lin. 6-9 repraesentatur, ex Ticonii commentariis deprompta exstat in Ps.-Augustini homil. in Apocal. VI (XXXV 2427. 2428 bis M), apud Primasium (LXVIII 854 M), apud Beatum p. 357.

[*]( 7, 2 ) Angelum autem descendentem ab oriente sole: Heliam prophetam dicit, qui anticipaturus est tempora Antichristi ad restituendas ecclesias et stabiliendas ab intolerabili persecutione. haec in apertione libri et ueteris testamenti et nouae praedicationis legimus; ait enim dominus per Malachiam: ecce ego mitto uobis Heliam Thesbiten, conuertere corda patrum ad [*]( 6 Mal. 4, 5. 6 ) [*]( 5 apertione] perditione A nouae scripsi, noui A 6 mitto = ajiooteXXtu LXX )

filios et cor hominis ad proximum suum, id est ad Christum per paenitentiam; [fol. 12r \'conuertere corda patrum ad filios\': secundum tempus uocationis Iudeos ad sequentis populi fidem reuocare. et ideo ostendit etiam numerum ex Iudeis crediturum et ex gentibus magnam multitudinem.

Mitti autem de caelo orationes ecclesiae ab angelo et suscipi eas et contra effundi iram et scotomari regnum Antichristi per angelos sanctos et in euangelio legimus; ait enim: orate, ne incidatis in temptationem. erit enim angustia magna, qualis non fuit ab initio nec ab origine mundi, et nisi dominus breuiasset dies illos, non esset salua ulla caro super terram. hos ergo archangelos magnos VII ad percutiendum regnum Antichristi mittet. nam et ipse dominus dixit in euangelio: tunc filius hominis mittet nuntios suos et colligent electos eius de IIII uentis a finibus caeli usque ad fines eius. et ante ait: tunc [*]( 5 cf. Apoc. 7, 4-9 7 cf. ibid. 8, 3 sqq. 8 cf. ibid. 8, 6 sqq. 10 Matth. 26, 41 (= Marc. 14, 38; Luc. 22, 46) Matth. 24, 21. 22 cf. Marc. 13, 19. 20 15 Matth. 24, 31 17 Mich. 5, 5. 6 ) [*]( 3 ad sequentis] adsequentis A 8 effudit A scotomari scripsi, percuti A, cf. quod subsequitur lin. 14: ad percutiendum regnum 9 ait enim], enim ait A 16 colligent scripsi, colliget A — ircioovdaEt, cui lectioni non desunt testes )

erit pax terrae, cum surrexerint in ea VII pastores et octo morsus (hominum) et indagabunt Assur-id est Antichristum — in fossam Nebroth: in damnationem diaboli. etEcclesiastes similiter dixit: cum commoti fuerint custodes domus. ipse autem dominus sic ait: cum uenissent ad eum operarii et dixerunt ei: domine, nonne bonum semen seminasti in tuo agro? unde ergo ibi lolium? respondit eis: inimicus hoc fecit. qui dixerunt: uis imus eradicamus illud? dicit eis: non, sinite utraque ut crescant usque ad messem, et in tempore. inquit, dicam messoribus [fol. 12VJ colligere lolium et in ignem mitti, triticum autem in horrea recondere. hos messores et operarios hic apocalypsis archangelos esse ostendit.

\'Tuba\' autem uerbum est potestatis; et licet repetat per \'fialas\', non quasi factum esse dicat, sed quoniam semel, quod [*]( 4 Eccle. 12, 3 5 Matth. 13, 27-30 14 cf. Apoc. 8, 6 15 cf. ibid. 15, 7 ) [*]( 2 hominum om. A indagabunt respondere uidetur uerbo πημανου̃σιν pro ┊┊ιμανοῡσιν(pascent Vulg.) 11 lolhim Am2, illum Am1 15 nonJ scil. repetit factum oppositum est sequenti futurum ("nicht als ob er sagte, dafi es schon \'geschehen sei") )

futurum est ad eos, decretum est eis ut fiat, ideo bis dicitur. quicquid igitur in tubis minus dixit, id in fialis propensius dixit. nec aspiciendus est ordo dictorum, quoniam septiformis spiritus sanctus, ubi ad nouissimum temporis finemque percucurrit, redit rursus ad eadem tempora et supplet quae minus dixit. nec requirendus est ordo in apocalypsi, sed intellectus requirendus; est enim et pseudoprophetia. sunt igitur scripta quae sunt in tubis et in fialis ant plagarum orbi missarum clades1) aut ipsius Antichristi insania2) aut populorum detractatio 3) aut plagarum differentia4) aut spes in regno sanctorum5) aut ruina ciuitatum Ii) aut ruina Babylonis. id est ciuitatis Romanae7).

[*]( 8, 13 ) Aquila uolans medio caelo: spiritus sanctus significatur in duobus prophetis contestans magnam plagarum iram imminere. si quo modo, quamuis sit nouissimum tempus, aliquis adhuc saluus esse possit. [*]( \') cf. Apoc. 8, 7 et 16. 2 2) cf. ibid. 8, 8. 9 et l(j, o 3) cf ibid. 8, 10. 11 et 16, 4-7 *) cf. ibid. 8, 12 et 16, 8. 9 ■>) cf. ibid 9, 1 sqq. et 16, 10. 11 6) cf. ibid. 9, 13 sqq. et 16, 12-16 7) c-f. ibid. 11, 15 et 16,17-21 14 cf. ibid. 11, 3 ) [*]( 2 minus dixit = ὲμει4 sancti .1 percucurrit scripsi, per- currit A 5 reddit Aml 6 sed scripsi, et A 7 pseudoprophetiaj uerte: es gibt namlich auch eine lalsche Auslegung 9 insaniam A 11 Bahilonis A )

[*]( 10, 1. 2 ) Namque angelum fortem. quem dicit descendisse de caelo. amictum nubem - et iris super caput eius et facies eius tamquam sol et pedes eius tamquam columna ignis- et habentem in manu sua librum apertum — et posuit pedes suos supra mare et terram — [fol. 13r dominum nostrum significat, sicut superius enarrauimus de \'facie eius tamquam solis\', id est de resurrectione; super caput autem eius irim iudicium, quod factum aut facturus est. liber autem apertus apocalypsis est quam accepit Iohannes. pedes eius et superius diximus conflatos\' esse apostolos. nam calcari ab eo et mare et terram. omnia pedibus eius subdita significat. angelum illum dicit, id est nuntium patris omnipotentis; uocatur enim magni ni [*]( - 7 cf. p. 20, 6-11 11 cf. p. 26, 3 14 Esai. 9. 6 11 quam] quem A 12 terra A 14 icl est scripsi, esse A )

[*](10, 3 ) consilii nuntius. clamasse uoce magna: uox magna est caelestis, omnipotentis dei uerba hominibus nuntiare, quoniam post clausam paenitentiam spes postea futura non est.

[*]( 10, 31 ) Septem tonitrua locuta uoces suas: spiritus septiformis uirtutis per prophetas protestatus omnia futura uoce illius in saeculo testimonium reddidit. sed quia dicit se scripturum fuisse, quanta tonitrua locuta fuissent, id est, quaecumque in ueteri testamento erant obscure praedicata, uetatur scribere, sed requirere et relinquere. quia erat apostolus, non oportebat gratiam sequentis gradus in primo uiro collocari, quia tempus iam prope est. apostoli enim uirtutibus signis portentis magnalibus factis uicerunt incredulitatem. post illos iam fide confirmatis ecclesiis datum solatium propheticarum scripturarum [fol. 13v] interpretandarum, quos interpretes prophetas dixit. ait enim apostolus: et posuit quidem in ecclesia primum apostolos, secundo prophetas, tertio doctores et reliqua. et alio loco ait: prophetae duo uel tres dicant et ceteri aestiment. et dicit: omnis [*]( 6 cf. Apoc. 10, 4 11 Apoc. 1, 3 et 22, 10 15 I Cor. 12, 28 17 I Cor. 14, 29 18 I Cor. 11, 5 ) [*](4 spiritum A 5 protestatos A 1 quemcuinque A 10 sequentis gradus id est prophetarum; in primo uiro id est in apostolo, quia seeundum I Cor. 12, 28 primum locum tenent in ecclesia apostoli, secundum prophetae 12 portentis scripsi, potentibus A 13 confirmatos A ecclesiis] et legis A 15 apostolus] Paulus add. A in marg. 16 ecclesiam A )

mulier orans aut prophetans non uelato capite deturpat caput suum. cum autem dicat: prophetae duo uel tres dicant, ceteri aestiment, non de catholica prophetia dicit inaudita et incognita, sed iam praedicata; aestiment autem, utrumne interpretatio cum testimoniis congruat dictionis propheticae. constat ergo hoc Iohanni non fuisse necessarium superiori uirtute armato, cum corpus Christi sit ecclesia suis membris ornatum et suo loco respondere debeat.