Commentarii in Apocalypsin

[Et ostensa est mihi arundo similis uirgae < t stabat angelus[*]( 11, 1 )dicens: surge et metire templum dei et altare et eos, qui adorant in illo.] Accepisse autem arundinem similem uirgae, ut metiret templum dei et aram et adorantes in ea, potestatem dicit, quam dimissus postea exhibuit ecclesiis. nam et euangelium postea scripsit. cum esset enim [*](1 est om. CBg 2 a deo X hoc est ergo (quod ait adcl. g) 8 3 praedicare] proplietare CBF post praedicare uel prophetare propter foliorum in archetypo transpositionem haec uerba seqimntur quae trallSitum faciunt ad capitis XII u. 3b expositionem (c/. p. 111, 4 sqq.): ) [*](TFH: omnes gentes qui (quae T) cernunt (cenant T) in Snnllllam (simman T) antichristi contra istos staturae sunt et (om. T) gladio (gladium T) alterutrum sunt casurae (casuro T, casuri II). [uidi et ecce draco magnus rufus add. FH]. Quod (Et quod T) autem ait illum coloris esse rosei etc. (= Apuc. c. XII u. 3h) ) [*](IICflI: Tres testaturae (Contra sitos staturae M) sunt et gladio alterutrum sunt casurae. uidi et ecce draco magnus rufus (c. XII u. 3b). Quod autem dicit illum coloris esse rosei etc. ) [*](Reliqui codices alii alio modo textum sanare studuerunt:) [*](a) eB: Accepisse autem arundinem (= c. XI u. 1): omnes gentes quae dimicaturae antichristi (Antichristo e) contra istos statuendae sunt et (om. CB) gladium (gladiis e) alterutrum sunt casurae. qui ait illum coloris esse rosei \'etc. ) [*](b) S: omnes gentes (omnibus gentibus g): quia cernit (cernis g) insurgere antichristi turbas, et contra istos (istas g) staturae sunt et gladio alterutrum sunt casurae. (et add. g) ostensa est mihi arundo similis uirgae etc. (= c. XI u. 1); haec recensio rectum et textus et interpretationis ordinem restituit 5 Et.. in illo add. X ostensa] data (I>, cf. Vulg. 7 in illo om. IK Accepisse ... l. 9 in ea om. X 8 metiret TD, metiretur CB dei templum DCB 9 arundinem potestatem dicit IK potestatem ... dimissus] Ostensa arundo sim lis uirge: haec ipsa est apocalypsis, quam S exibuit TmlDF, exercuit H 10 ecclesias F, in ecclesiis H post euangelium add. perfecte fidei nostrae salutis causa S, add. iohannes T cum enim esset IK essent CBg enim om. CB )

[Et atrium quod est intrinsecus templi exclude forasj[*]( 11, 2 ) Aulam autem interiorem eice foras. aula atrium dicitur, uacua inter parietes area. hos tales non necessarios eici iussit de ecclesia. quia data est, inquit, calcari a [*]( 11, 2 ) gentibus, id est huius mundi hominibus, ita ut a gentibus conculcetur. deinde repetit de nouissimi temporis [*]( 4 cf. Apoc. 11, 1 5 haec recensio symboli Patricio nota erat, cum confessionem suam scriberet, cf. I. Haussleiter, Der Aufbau der altchristlichen Litemtur, Berlin 1898, p. 36 sq. (= Götting. gel. Anz. 1898, p. 370 sq.) 10 cf. Esai. 66, 2 cf. Ioh. 1, 1 ) [*]( 1 corinthus ebion D, cherinthus euion TF 3 episcopi om. DCB post episcopi add. sancti F post compulerunt add. eum S ipsi F 4 conscriberent F mensuram g filii dei TFHMS et Beatus p. 390, fidei IK nostri om. e 5 confiteri patrem F post omnipotentem add. esse g 6 spiritualem CBHIK, om. S 7 post factum add. in anima uera et carne utraque sanctissima fmiseria g) S caelos eg a patre] ad patrem FM, item Patricius 9 praedicatum] iudicatum K 10 manum] mandatum B post patris add. ex deo per omnia deum (dominum g) S 11 fides F adoret T 12 hanc] ante F 13 Et.. foras add. X Et om. S extrinsecus K templi om. IK exclude] eice IK Aulam .. foras om. X 14 exteriorem CB atrius TF 15 area] ara FHMS, archa K 16 eici] excludi H sed cuius sit (pro secludi iussit) F de] ab I quia om. S 17 hoc est g mundi] modi e homines M, malos homines Beatus p. 391 ita ut a gentibus conculcetur DCB, ut aut a gentibus concalcatur T, ut a gentibus aut (uel g) cum gentibus conculcentur S, om. <P 18 nouissima IK ) [*]( XXXXIX Victorinus Pet. ) [*]( 7 )

Multi putant cum Helia esse Heliseum aut Moysen. sed utrique mortui sunt. Hieremiae autem mors non inuenitur. perque omnia ueteres nostri tradiderunt esse illum Hieremiam; nam et ipsum uerbum, quod factum est ad eum, testificatur ei dicens: priusquam te figurarem in uentre. noui te et, priusquam de uulua procederes, sanctificaui te et prophetam in gentibus posui te. in gentibus autem propheta non fuit, et ideo uerbum dei uerax necesse habet quod promisit exhibere. ut in gentibus sit propheta. [*]( 12 cf. Mal. 4, 5 16 Hier. 1, 5 ) [*](1 ruinam scidio F et excidio om. IK et ciuitatem H, haec ciuitatem F 2 testibus meis duobus FH 3 prophetabunt FHS cum Vulg. ciliciis FS uerba amicti cil. post CCLX pommt FIIS cum Vulg. diebus FHS cum Vulg. 4 haec g, hoc enim CB faciunt] est H o menses alt.] mensibus FHM 6 alterum] alxni (= alterni) 1 et.. eorum add. X et om. S uult S%5 p. 391, uoluerit (llg cum Vulg. 7 procedet IKS ex] de IKM et comedet IKS, qui deuorabit H, cf. Vulg. 8 autem om. CB 10 in eorum uoce mittuntur CB 12 cum Helia esse Heliseum TDFHMS, cum Helia Heliseum esse IK, eum Heliam esse aut Heliseum CB 13 Hieremiae] Heliae g 14 perque omnia IK, per quem omnia DFlJl, per quem omnes HS, quem omnes TC, quia omnes B esse illum TDFHS, illum esse cet. 16 uentre] utero IKM cognoui S 17 procederes] egredereris M 18 posuil dedi IK cum Vulg. 20 exhibere] implere I propheta sit CBIK ) [*]( 7* )

Hi sunt duae oliuae et duo candelabra, qui in [*]( 11, 4 ) conspectu domini terrae stant, id est: sunt in paradiso. hos ergo oportet interfici ab Antichristo [et uidi, in- [*]( 11, 7 ) quit, bestiam ascendentem de abysso] post multas plagas saeculo infixas, quem dicit ascendisse bestiam de abysso. de abysso autem eum ascensurum multa testimonia nobis in hoc capitulo contrahenda sunt. ait enim Ezechiel: ecce Assur cypressus in monte Libano. \'Assur\': deprimens; (cypressus) excelsus ramosus: id est populus multus; \'in monte Libano\': regnum regnorum, id est Romanorum; formosus in germinibus: id est fortis in exercitibus. aqua, inquit, nutriet illum: id est multa milia hominum, quae subiecta erunt illi. et abyssus auxit illum: id est ructauit eum. nam et Esaias paene eisdem [*]( 3 cf. Zach. 4, 11-14 12 Ezech. 31, 3 16 ibid. 31, 4 18 cf- Esai. 8, 7 ) [*]( 1 hi.. stantes add. X dominij dei IK stantia IK 2 duo] duos CB et om. TFHM post oliuas add. dicit H monuit DIK, monui CB, nominaui e, dixit et admonuit g 3 enim om. I unum TDF 4 post prophetis add. ita S 5 duae] duo DF 6 astant S sunt] stant H paradiso] add. item alio sensu: in conspectu domini terrae stantes (astantia g), id est in conspectu Antichristi Sg 7 ab] cum I et.. abysso add. X 8 descendentem K 9 fixas H, inflictas M, expletas in finem S, expletas in fine g quem om. X de abysso om. H 10 eam ascensuram H, quod ascensura sit S multa.. sunt T, multis testimoniis est comprobandum (comprobatum HIKg) X post testimonia add. enim (in cod. D erasum) T 12 montem F 13 cypressos excelsas ramosas id est populos multos CB 14 regnum] in regno S post regnorum add. est I 15 romanum IK post formosus add. autem quod ait S genibus T, geminibus D, gentibus cI) id est fortis] fortem dicit S 16 aquam T nutriit M, nutrit 1K illum] eum CB 17 quae om. CB erant DF, sunt H auxit DS, ausit TFH, hausit CBIKM 18 ructuauit TB, eructauit HS, eructuauit K, eructuabit F eum] illum DH et om. F hisaias T paene om. F hisdem T, idem F )

Hos ergo prophetas ab eodem interfici manifestat apocalypsis et quarta die resurgere, ne quis aequalis domino inueniatur. (et iaccbunt corpora eorum in plateis ciuitatis magnae, [*]( 11, 8 ) quae uocatur spiritualiter Sodoma et Aegyptus) Sodomam autem et Aegyptum dicit Hierosolymam: actus populi persecutoris efficit. diligenter ergo et cum summa sollicitudine [*]( 3 II Thess. 2. 7b-9 7 ibid. 2, \'ia 10 ibid. 2, 110. 11 13 Esai. 59, 9 16 cf. Apoc. 11, 11 ) [*]( 1 eum iam om. F 2 et alt. om 3 tesalonicenses TD thesalonicenses IK tenet] udd. tantum H 4 de medio] diinidio TD fiat] sit TF apparebit] add. inquit S ille om. lKill 5 est adu.] aduentum ZMl1 effigiem H in signis CB 7 inquit om. j ( 8 moritur B, oritur e id est .. molitur om. CB propter homoeotcleuton malicia qua futurus est H archanam IK 9 non] nec IK iussu dei S 10 quare] qua de re S ergo om. IKS eisdem scripsi, hisdem THill. isdem DS, idem CBIK quod] quo- niam S 11 recipiunt H amoremJ ueritatem et charitatem F mittet IJCBHIS deus om. S 12 persuadantur TM, persuadentur F 13 ueritati TC, ueritatem F ait] dicit HK suscitantibus S sustinentibus] add. autem II 14 lucem illis CB sunt] add. illis S 15 apocalipsin TFMS 16 surgere TD domino] deo S 17 et .. lin. 18 Aegyptus add. S 18 Sodomam .. p. 105, 8 rationis intellegatur om. th 19 actus] dictus CB persecutoris] persecutor id e 20 efficiet e )

Apertum est templum dei quod est in caelo: [tem- [*]( 11, 19 ) plum apertum] apparitio est domini nostri. templum enim dei filius eius est, sicut ipse ait: soluite templum hoc et in tribus diebus suscitabo illud: et dicentibus Iudeis: quadraginta et sex annis aedificatum est templum istud, ait euangelista: ille dicebat, inquit, de templo corporis sui. [et uisa est arca testamenti domini [*]( 11, 19 ) in templo eius.] arca testamenti: euangelii praedicatio et indulgentia delictorum et omnia bona quae cum illo aduenerint, illa dicit apparuisse.