Historia persecutionis Africanae provinciae

(I, 3) In aedificiis nonnullis magnarum aedium uel domorum, ubi ministerium ignis minus ualuerit, tectis admodum despicatis pulcritudinem parietum solo aequabant, ut nunc antiqua illa speciositas ciuitatum nec quia fuerit prorsus appareat. Sed et urbes quam plurimae ant raris aut nullis habitatoribus incoluntur. Nam et hodie si qua supersunt, subinde desolantor, sicut ibi Carthagine odium, theatrum, aedem Memoriae et uiam, quam Caelestis uocitabant, funditus deleuerunt.

Et ut de necessariis loquar, basilicam maiorem, ubi corpora sanctarum martyrum Perpetuae atque Felicitatis sepulta sunt, Celerinae uel Scilitanorum et alias quas non destruxerunt, suae religioni [*]( 4 cf. Esai. 1, 18. 9 IY Reg. 8, 12. ) [*]( 1 imposuerant PR narrare PR 3 amisere qp 4 lana candida Wa 5 sibi om. W hostibus a ospitibus PR 6 ab maternis uberibus ϕ rapiens maternis a barbaricus Ms 7 elidabat VC aliis] hic incipit b alii pedibus parnulum tenentes qp 9 ayon ϕ Wa canebat cp 10 incendere se a b 11 eliserunt W 13 minister tp ualnerat Waft testis P 14 pulcritudinem] .sic B1C1Ma solo] i. e. terrae 8. i. VCs, 16 qua W appareat] ignoratur ϕ 17 quae qp 18 sicnti P iui b in aPB odium Halmius : odia B odii W odio 0; om. a theatrum Wa: theathra B theatra 0 ibi cartagineo theatro ϕ idem P memoriae dignam rp 19 quae caeleetiB nocabatur 0 de nesoeasariis Y decessariis C 20 maiorum mss practer W L 21 tunt destruxerunt ϕ 22 sieilitanorum ϕ aeillitanorum Wβ et om. BW fort. recte non om. C . deltruierant p )

Quanti et quam numerosi tunc ab eis cruciati sunt sacerdotes, explicare quis poterit? Tunc enim et nostrae ciuitatis uenerabilis Panpinianus antistes candentis ferri lamminis toto adustus est corpore. Similiter et Mansuetus Uricitanus in porta incensus est Fornitana. Qua tempestate [*]( a. 480—481 ) Hipporegiorum obsessa est ciuitas, quam omni laude dignus beatus Augustinus, librorum multorum confector, pontifex gubernabat.

Tunc illud eloquentiae, quod ubertim per omnes campos ecclesiae decurrebat, ipso metu siccatum est flumen, atque dulcedo suauitatis dulcius propinata in amaritudine absinthii uersa est, ut Dauiticum praeconium conueniret: dum consisteret peccator aduersum me, obmutui et humiliatus sum, et silui a bonis. Usque ad illud tempus ducentos iam triginta et duo confecerat libros, exceptis innumerabilibus epistulis uel expositione totius psalterii et euangeliorum atque tractatibus popularibus, quas Graeci omelias uocant, quorum numerum conprehendere satis inpossibile est.

(1,4) Quid multa? Post has truces impietates insaniae ipsam [*]( 16 Ps. 38, 2-a. ) [*]( 1 manitores P 2 quos C 3 usi bis turmis W 5 liquentium enecarent fetore corporum ϕ : in V corporum m. 2 8. 1. addit. 6 necarentur a faetore W Ms foetore β 7 etenim a 8 panpinianns B; cf. III, 65 panpineu et Schuchardt. I, 106; III, 58: panpianns W pampinianas ϕaLb2 pampinias Pb\'B 9 laminis VCW1 Ma totus Pb1R 10 nircitanns W iuricitanus PblB 11 ipporegioram W ippos (yppos Ms) regioram Βϕ yppoe regio/////m P ypporegiam ab ciaitas obsessa est 9 12 aguatinus BV (Schuch. II, 311) 14 meta: num meatu? 15 amaritadinem mss praeter BP; cf. Indic. III \'in cum abl. pro in cum acc.\' 17 omutui W 19 duos mss praeter B 20 epistolis VCWaPb pMherii totius ϕa 21 populariis B (ex popularias) ϕ W fort. recte quos CM et b s. I. quod 0 bomelias β 23 impietatis BWaβ insanias Waβ )

Disponens quoque singulas quasque prouincias sibi Bizacenam, Abaritanam atque Getuliam et partem Numidiae reseruauit, exercitui uero Zeugitanam uel [*]( a.448 (Papeno. p. 179) ) proconsnlarem funiculo hereditatis diuisit, Ualentiniano adhuc imperatore reliquas licet iam exterminatas prouincias defendente; post cuius mortem totins Africae ambitum obtinuit, nec non et insulas maximas Sardiniam, Siciliam, Corsicam, Ebusum, Maioricam, Minoricam uel alias multas superbia sibi consueta defendit.

Quarum unam illarum id eat Siciliam Oduacro Italiae regi postmodum tributario iure concessit; ex qua [*]( a. 476 ) eis Oduacar singulis quibusque temporibus ut dominis tributa dependit, aliquam tamen sibi resemantibus partem. Praeterea praecipere nequaquam cunctatus est Uuandalis, ut episcopos atque laicos nobiles de suis ecclesiis uel sedibus nudos penitus aufugarent: quodsi optione proposita exire tardarent, seruiperpetni remanerent. Quod etiam in plurimis factum est. Multos [*]( 1 inarauit Pb* 3 redigit B 4 propoposuit VCl propo- Buit CMs anri et Ψ 6 brebi B abitas Bb* habitaa ϕ WPR 7 industria] i. e. calliditate sic VCs s. l. 8 uizacenam ΒϕWL bizancenam a biaaenam P b1R abaritanam om. W getnlam P 9 eiercitu P zeuitanam W eugitanam P biB 10 heriditatis V diuisit] -1- diuiult dissipauit sic VCs 11 iam om. M exterminata B, s a. I. addita defendentem BVOPB 12 optinuit WMaPB 14 ebuso aWb* efesum PR maiorica BtpW minorica B VCMs, minoria M: fort. scrib. Corsicam cum Ebuso, Maiorica, Minorica alia W 15 illarum om. W oduacro BVbI aduacro C odouacro MsL odoacro Wab* obduacro PB 16 iure tribatario a 17 eil] ei aβ oduacar B adouacar VC odouacar Ms odnacer PbsB odouacer L odoscer Wab1 domino aβ 18 rependit qp seruantibus ϕ reseruans a 20 sedibus vel (et a) ecclesiis ϕa 21 effugarent W quod«i... remanerent om. PbxB obtione bL preposita VC )

(I, 5) Tunc uero memoratae urbis episcopum id est actaginis, deo et hominibus manifestum, nomine Quoduultdeus, et maximam turbam clericorum nauibus fractis inpositam nudos atque expoliatos expelli praecepit. Quos dominus miseratione bonitatis suae prospera nauigatione Neapolim Campaniae perducere dignatus est ciuitatem. Senatorum atque honoratorum multitudinem primo exilio crudeli contriuit. postea transmarina in parte proiecit. Pulso namque episcopo, ut praefati sumus, cum clero uenerabili, ilico ecclesiam nomine Restitutam, in qua semper episcopi commanebant, suae religioni mancipauit, atque uniuersas, quae intra muros fuerant ciuitatis, cum suis diuitiis abstulit.

Sed etiam foris muro quascumque uoluit occupauit, et praecipue duas egregias et amplas sancti martyris Cypriani, unam ubi sanguinem fudit, aliam ubi eius sepultum est corpus, qui locus Mappalia uocitatur. Quis uero sustineat atque possit sine lacrimis recordari, dum praeciperet nostrorum corpora defunctorum sine sollemnitate hymnorum cum silentio ad sepulturam perduci? Addidit adhuc, ut et pars clericorum quae remanserat poenali exilio traderetur.

Et dum ista geruntur, qui supererant magni sacerdotes atque insignes uiri memoratarum prouinciarum, quas diuiserat Uuandalis, cogitauerunt supplicandi gratia regem adire. Qui dum, ut moris est, ad Maxulitanum litus exisset, quod Ligula uulgi consuetudine uocitatur, amissis iam ecclesiis et rebus occurrere uisi sunt supplicantes, ut ad consolandum populum dei saltem habitandi [*]( 1 epischopos V oleros W 2 nouimus esse tpa 4 quodnuldeum. W 6 deus 0 9 primũ W in tnnsmarinam partem <p transmarinã in partẽ W 11 ecclesia. B restitnta CL 13 ciuitatis faeraat tp 14 foris maro B (I, 40; III, 15, 16): f. maros Wβ f. murum a quae f. (foras L) muro (muroa MaL) erant ϕ L 17 uoeitatur] dicitur β qui P 18 reoordare PlB 20 ad sepulturę B sepultnrae β addit a et om. P 21 traderetur 0 geruntar] fierent a 22 memoratorum B 24 nt om. BVCtlaPB 25 maxilitanum W a βexissent W exissent et P 26 occurre P iussi C * 27 Baltim BVCWsL salntem b )

Quibus iUe per internuntium rabido respondisse ore probatur: decreui ego de nomine et genere uestro nullum dimittere, et nos audetis talia postulare? Quos etiam uicino mari uoluit eadem hora demergere, nisi a suis diu ne hoc faceret rogaretur. Becedentes illi tristitia et maerore confecti, coeperunt qualiter poterant et ubi poterant ablatis ecclesiis diuina mysteria celebrare. Subinde autem crescente opibus regno maior coepit et superbia propagari.