Opus Paschale

Sedulius

Sedulius. Sedulii Opera omnia (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 10). Huemer, Johann, editor. Vienna: Gerold, 1885.

LIBER PRIMVS.

Cum poetarum studiosa consuetudo gentilium fabulosi carminis nugas nobilium commendet pompa uerborum, et siue clamoribus coturnatae tragoediae seu ridiculi Getae comica foeditatė uel quibuslibet metricae numeris disciplinae priscorum scelerata temporum gesta, nonnulla etiam probrae narrationis arte composita Niliaci papyro gurgitis calamo perarante contradant: cur ego, qui decacordo psalterio inter beati dogmatis choros Dauiticae modulationis cantus exercens spiritalia reuerenter [*]( 1 ptiosa P, prętiosa B, praetiosa H (exp. m. 2), pciosa G * nari-tate H flabescunt G nectarcgis P, nectaris B, nectarei, ▼a G 2 con ceris G appositis B, adpositus H (corr. m. 2), 4 - ..r adpossiti G concolore H, ccolor G, concolor v 3 faus G alludit RH (?) G, sic ex uestigiis detritae scripturae ueteris exemplaris Iur.cis(ciscorr.m.2)BolusR expressi lur. cis pauperis (cis corr. m. 2) H olus B 4 decerpsimas ex decerpsit G corr. ra pabside (ra a m. 2) P, paropside v 5 cernimur BG, cernimus PHv b Inscriptionem acldilli7f.abulosiH,fabulosasvscommendet (aram.2) P, commenda G, commendaret BH 9 conturnate ragoaediae (t a m. 2) P coturnate BH getae P, gefte G comitca H 10 disciplinam P1, corr. in disciplinae m. 2 11 eixiam P, ecia G ae probse (a, o a m. 2) P, probra v narracionis G 12 ca- lomo P re papy H corr. m. 2 t c radant G 13 Quor P ergo G deca corda G in G dogmitis B, docmatis G coros H diuiticq G, dauidicse v modulationis] s in ras. m. 2 c H Merens (c a m. 2) P spiritualia v )

177

dicta respondeo, mirabiles Christi salubresque uirtutes pressa uoce reticeam, cum ueritatis opus arripere et fidelis instrumento sermonis dona debeam caelestis gratiae non tacere? nulli siquidem iustius humani cordis et sensus famulatur officium quam omnipotenti Domino, qui sensus instituit, corda fundauit ut deuota semper Creatori materies proprium non relinquat auctorem, cui fabricam sui iuris nec subtrahi conuenit nec perire, cui dicione perpetua in aetheriis arcibus una est cum Patre potentia, par splendoris claritas, communis apicis indiuisa sublimitas, honor aequus, eadem uirtus, sociale fastigium, regnum temporibus infinitum, iugi semper manens aeternitate principium, sceptri societate consors gloria, similis et maiestas. haec est ad salutis domicilium dirigens uia, haec firmis gressibus ad paschalia dona panditur semita. hic nostri ponemus operis fundamenta, huc igitur aegras cuncti mentes aduertite, hanc morbis medicinam letalibus adhibete, quos noxiae disputationis uana serpit intentio et Attici dogmatis insanabilis disciplina Cecropiae sauciat ueneno doctrinae, ut cum uitales auras, diuinae legis spiramenta flagrantis odorem gratiae [*]( o 1 dicta H corr. m. 2 praessa H, pssa G 2 arripere* (t eras.) P instruendo H, instrumenta Gv 3 caelestia (s a m. 2?) P gracie G tacere] DE QVALITATE PATMS ET FILII B, de ate qualite patris et filii H (corr. m. 2) 4 famulantur H, famulati G 5 instruit BH et corda Gall. 6 craeatori H exp. m. 2 8 conditione P, ditione BH, dic I cione G ęther,is H eorr. m. 2, aethereis v 10 uirtu sociale G sociale. (t eras.) P 11 iuge B 12 societarte (t a m. 2) P, societas BHGv cf. Cann. a 34 magestas BG 14 pranditur H r exp. m. 2, I. pandit\'i G ponemus P, ponimus RHG v sed cf. Carm. v. 37 15 huic PH 16 loaalibus PRH, °letalib; G noxie P 17 a una (a a m. 2) P a insanibilis H corr. m. 2 18 doctrinae] txplicit G 19 spiramento v flagantis H, flagrantes v odore Hv fort. recte ) [*]( x ) [*]( 12 )

178

suauitatis hauriatis, Athenaei paedoris ingluuiem sensu deinceps puriore linquatis. quid tenebrosis erroribus labyrintheos, Thesidae, circumitis anfractus et inuolutis exitu pereunte uestigiis caligantia caecis ambagibus antra lustratis? quid adhuc labruscam bonae uiti praeponitis? quid nitidis saliunculam rosariis antefertis ? quid in lapideis simulacris et aereis figuris inani cultu confidere, an fana profana, ueneranda metallica, proderit animas seruitute damnare? parcite, quaeso, iam parcite squalentibus harenosi pulueris glebis et sterilium nuda perfrui siccitate camporum, ubi numquam grauidis arua uisceribus laborem sudantis agricolae fecunda norunt releuare mercede. nec de caespitis cruenti germinibus toxica letalis suci nutrimenta uellatis, quae cibis semper amica tartareis uitae nesciunt, famulari sed morti. quin potius iucunda florei graminis prata et amoenos beatae sedis accessus per liquidos puri fontis latices introite, ubi uitalium seminum diuinis aquis animata fecunditas nutrit segetem reuulsa sentium asperitate crescentium, quae nimia frugis ubertate multiplicis Dei queat [*]( 1 suauiter fort. hauritis v pedorS H athenei P a RH inlnbiem (u a m. 2) P, ingluuiae R, inlubie H, illa-i uiem n 2 lin///quatis H quid] s. I. P* labyrintheos v, labyrinteo P, labirintheo R, laberintheo H 3 circuitis p preeante B 4 caliganti P, ca.ligantia H 5 ui_ti (ti eras.) H saliuncam v 6 lapidis (e a m. 2) H &ęreis B 7 ina∗n cultu H ac v pfana s. I. P\' 8 animos v P 9 arenosi P perfrui (p a m. 2) P, perflui B 10 sccitate 1 a (i a m. 2) H 11 foecunda P reuelare P, reuelare H corr. m. 2 12 decespitis R, decerpitis H, caepitis uel cespitis « craentis B sed cf. Carm. v. 51 loaalis PR, laetalis H suci o (c s. I. m. 2) P, soci H corr. m. 2 14 iocunda PRH1 (corr. I m. 2) flore P germinis Hv parata H exp. m. 2 I 15 baeatę H a exp. m. 2 et sic saepe 16 latices P introistis R, introitis H it in ras. m. 2 17 crescentium (em a m. 2) quae nimis P, crescenteque nimia R, creecentemque nimiam HI 18 nbertatem H multiplici (e a m. 2) P, multiplicis RH I quaeat R , q̃////at H )

179

esse iam messis ac spem futurae mercis aperiens centenis cumulis fructum maxima recondat in horrea.

Omnipotens indinidni Deus numinis et aeterni, qui totum sacro nutu contines mundum, qui machinam caeli tuorum digitorum operatione firmasti et potentis uerbi fabricam condidisti, qui rapidam pelagi fluctuantis insaniam limitem terrenae uicinitatis obruere terminis prohibes constitutis, qui solis radiantis aspectus et cornigeros lunae uultus diei noctique conterminans utriusque luminis uices sacro moderationis libramento dispensas, qui stellarum numerum potestates signa nomina loca cursus ac tempora solus colligis, solus agnoscis; qui rudis terrae membra torpentia per diuersos motus uiuis animasti corporibus, qui hominem fructus arboreos uetita praesumptione mandentem postquam morte condemnas, melioris cibi sacramento resuscitas et a uiperei morsus uoluptuosa fallacia potu sanguinis inmaculati conseruas; qui humani generis nomen praeter quos custos arca munierat repentina surgentis inundatione diluuii mersum penitus ac sepultum ex una rursus progenie multiplicas restitutum, ut mysticae [*]( 1 future P operienB PRH1, operiens uel aperiens v 2 maximum P 3 DB ORATIONE IPSIYS SEDVLII R, ORAT OMNIPOTENTEM CREATVARVM AVCTOREM DARI SIBI RECTAM DIOENDI CARMINIS TLAM DE MIRACVLIS DICTVRO PAVCA DIVINIS H nominis PR H et] om. H 5 potenti uerbi uirtute coni. Gall., potenti uerbo coni. Arev., sed cf. 20,20 nempe rerum omnium creatori, cuius cuncta seu nota eine lateotia uerbi constant machinia fabricata 6 rabidam B pela- gis fluctuantis H, fluctuantis pelagi v 7 terraenae H cial ciui- tatis P corr. m. 2, t uicinalis H corr. m. 2 constitutis om. P 8 noctisq; JB 9 unltus luminis uices (uultus am. 2) P sacrae Hv 10 potestatis (e s. I. a m. 2) P 11 munera c 12 menbra P 10poteetatis(es.1.am. 2)P11mnnerav12menbraP dioenas H 13 saporeoB P corr. m. 2 ue*tita H 15 resuscitans nonn. editt. uipereo morsu B 16 fallatia PBH immaculati Bv 18 diluuii inundatione v 19 progeniae P multiplicare v, multiplicare statuisti uel multiplicas restitutum coni. Gall. misticae P, mjstica B sed cf. Carm. v. 75 ) [*]( 12* )

180

demonstratione uirtutis, quod carnis delicta necauerant, fida ligni protectione uallatum per unum totius mundi baptisma panderes abluendum: illam mihi placidus uiam, illam supplici demonstra nunc semitam, quae ad salutaris urbis moenia paucorum dirigit angusto calle uestigia, Hierusalem scilicet ciuitatem Dominicam, Christi passione nostrum pascha gestantem, ut per hanc corporalis gratiae hospitalitate fungentem ad illam spiritalis gloriae mereamur patriam peruenire, et sit lucerna pedibus meis uerbum tuum, Domine, quo recti fulgor itineris ad illa me florei graminis loca perducat, qua nitidum bonus pastor ouile conseruat, qua uirginis ouis agnum niuea claritate purissimum grex omnis sequitur candidatus. non est uia difficilis, si te ducem praebere dignaberis. omnia tuae subiacent potestati, omnis tuis imperiis natura succumbit et in aduersas species ac figuras iussu dominante pertransit. si uelis glacialibus segetes annuas flauere temporibus, producit falcibus agilem hiems pigra messorem, si uernalis plagae temperie, cum prima florum palla tellus adoperta resplendet, grauidis uineam pampinis iubeas parturire, musteo uinitor in amne tripudians uiscera felicis uuae nectarea temulentae calcis grata propulsabit iniuria: cunctorumque temporum uices mutatis fructibus non rennuent Creatori seruire. mirabilium siquidem [*]( 9 cf. Psalm. 118, 105 ) [*]( 1 demonstrationae H carminis (mi exp. m. 2) H uo a necarent P corr. m. 2, naecauerant H 2 mundi om. P totum baptisma R 3 placide H supplici] supplici placide P corr. m. 2 4 nunc demonstra c 6 dominica P 7 hospitalitatem P, hospitalitatem H v fungentem PR, fulgentem Hv 9 quod RH 10 illa me] illam H 15 diuersas H spetias H corr. m. 2 16 si uelis glacialibus segetes annuas flauere v producit PH, perducit R 17 faWcibus (la eras.) R agilem] uncinauit P1, habilem R, euan. in H hiemps PH pigra] s. I. P1 uernales R temperiae P, temperiem R, temporis v, tempore Arev. 18 pallida H 19 ninitori nam netri pudians P, uinitor in amne tripudians B, uinitori nam nec//// Hl; uinitori iam nec repudians uiscera felicis uuae nectarea, temulentae v ex coniectura Iur. P, 20 temulente PB 21 pulsabit (p a m. 2) P rennuent PRH )

181

diuinorum cana pandit fides indicium et antiqua patrum testis origo priscorum, nec abolenda saeculis aeuo senescente transactis inmortalia caelestium uirtutum signa perdurant. ex quibus metu trepidantis ingenii pauca saltim audaci relatione perstringere uix nostris animis et cordi permittimus inbecilli, ut siluam magnae densitatis ingrediens aliquos enitar extrema digitorum summitate ramos adtingere. nam etsi humano corpori centum simul ora subpeditent centenisque linguarum motibus uox ferrea clamare non cesset, quis cuncta ualeat expedire quorum numeris nec astra caeli densissima nec bibula maris harena conueniat?

Primus, ex quo in claram mundi faciem rerum confusa materies, quae chaos dicta est, uerbo fabricante surrexit, Enoch Deo gratissimus et dilectus uiuacem gloriam consecutus, per innumeros annorum cursus humanae modum naturae transgrediens, nascendo terrae munus impleuit sed morti miraculum, cui subtractus est, concitauit.

Marcebant Sarrae iam senectute membra languentia, et grandaeuo situ sanguis extinctus annosi corporis uenas desperatae prolis sterilitate damnauerat, cum senioris uiri fecundata conubio sinum gelidi repente uentris extendit et tumidis nouo partu praecordiis natum sera felicitate progenitum in spem [*]( 2 seculis P euo P 3 immortalia R 4 saltem v 5 inbecillae B 6 enitar v, enitear PR, emetar H 7 adtingere P1, attingere P2 RH corpore B 8 ora ora P suppeditent R, subpenditet H 10 numerus H densissimam P 11 arena P post conueniat ras. in H 12 DE TRANSLATIONE ENOCH B in] s. Z. P1 mundum faciem-confusam H 13 surrexit] DB TRANSLATO DIVINITVS NE MORERETVE ENOCH H Ex quo in claram rerum faciem confusa materies, quae chaos dicta est, Verbo fabricante, t surrexit. Enoch e Aenoch P 16 terae P sub morti H 17 subtractus P1 (tn corr. m. 2), sub I stractus B 18 DE CONCEPTV SARAE nr SENECTVTE B, DE PARTV SARRAE H, de partu Sarrae nonsgenariae sterilis v Sarae B 19 grandeuo libri san- \' guinis H Par. exstintas H desperate P 21 conubia RH simul P corr. m. 2, signum H )

182

futurae gentis et populi ad lactei potus ubera mater tremebunda suspendit.

Quem genitor munus Deo obtulit, cuius fuerat in desperatione promissio; stetit puer ad iugulum et factus est aries holocaustum. o sancti mens intemerata pontificis! humana respuit, diuina prospexit, filio dum uitam denegat adquisiuit. Abraham gladium protulit ut feriret, et Dominus sacrificium sibi mutauit ut parceret. grande scilicet gerebatur in hac pietate mysterium, quod pro humani generis uita sponte se Christus mitis agnus offerret ad uictimam.

Loth peritura fugiebat ex Sodoma, cuius uxor incautae praesumptionis audacia, dum respicit quod euasit, mutata salis remansit in statuam non pro sapientia, sed pro poena. nullus enim ad contempta semel mundi discrimina praecipiti rursus cupiditate conuersus iucundae salutis laetitia perfruetur. nec enim dignus est arator ille uentura fructuum fertilitate gaudere, qui sulcum uomeris recto cursu firmandi retro sui uultus auersione confundens praeteriti laboris ordinem dissiparit.

Rubus, innocuis quondam ignibus inuolutus, non ardens [*]( 1 populis H potu.suberam (potu a m. 3) P, p. uberorta H fort. nbera uber orta 3 VBI ISAAC IMMOLAT\' R, om. H obtulit deo Hv optulit P2R 4 promisso Par. et] at fort. 5 in holocauatum v 7 et] fort. at 8 sibi] B a m. 2 P parceret) filium non feriret Hv hanc P parte Hv 9 quod] nt r .H v 10 agnum H offeret P, offeret H corr. m. 2 uictima R, ad uitã H 11 DE VXORE LOTH IM STATVAM MVTATA SALIS R, NE VXORE LOTH IK SALIS STATVA VSA Hv fugebat (i a m. 2) B incaute H 12 quae v 13 statua libri sed cf. Carm. v. 122 poenam H 14 contenta P 15 di cupitate B corr. m. 2 iocundae PMH 16 illae R; uocaltum e, ae, f, oe permutationes in his codicibus non infrequentes nisi ubi momenti esse uidetur non notabo fructum H corr. m. 2 17 formandi Arev. retro sui scripsi, retro si PEH, retrorsi Pv, retrorsum coni. Arev. 18 dissipara R 19 DE IGNE RVBI B, DE IGNE ARDEWTIS RVBI DIVI- NITVS OSTENSO MOISI Hv )

183

uidebatur ardere, cuius materies nec incendiis alimenta praestabat nec circumfusi caloris igne correpta detrimentis exusti roboris subiacebat. ita diuini fomitis temperabatur adtactus, ut blandiente ramis aestuantibus flamma splendor in frondibus cerneretur esse non poena.

Mitis uirgae natura tractabilis in inmitem et intractabilem mutata est draconem: quae uipereos motus tam sinuoso flexa uolumine quam trisulcas uibrando linguas exercens, geminos inimicae fraudis angues absorbuit atque propriam uirgulti speciem rigida rursus mutatione suscepit.

Per media marinis fluctibus profunda latentia reuolutis in geminum latus undis et aequorea diuinitus aedificatione suspensis pedestris turba transiuit. stetit undique pontus ut murus et cognati gurgitis spoliata uelamine tellus permansit nuda, donec populus pelago gradiens absente per pelagus uestigiis hospitam peregrinis aquosae uiam carperet siccitatis. mutauit natura semitam iussa paululum relaxare constantiam, et innumera lubrici salis campos multitudo transgressa rude baptismatis mysterium nesciendo cernebat, quae per aquarum freta salubria duce Christo transiuerat. ita denique propheta cecinit illa significans: uox Domini super aquas multas. uocem igitur uerbum dici quis dubitat? uerbum patris autem [*]( 21 cf. Psalm. 28, 3 ) [*]( 2 circumfulsi RH 3 at tactus RHv 4 ramos H flamma∗ (s eras.) P, flammas R, flamina Par. frontibus H 6 DB VIRGA MOYSI I* SERPENTE VERSA R, DE VIRGA IW DRACONEM VERSA ATQ: nr SE REVERSA. H, de uirga eiusdem moysi in draconem uersa atque in ee reuersa v inmitem H, immitem PR 7 in draconem H que P, quS R, qua Hv sinno so P flex. uolumin∗ H, flexu uolumina v 10 spetiem P eorr. m. 2 motatione H 11 DB DIVISIONE MARIS R, DB SICCATO MARI POPVLO ISRAHEL. H, de siccatione maria populo Israel v 12 ml ge,ntl P corr: m. 2, a t n ingem,um H corr. m. 2 lati H 1 aediflcatone H corr. m. 1 14 unda P, nudo H 15 abssente H pelagos H 17 naturam H 18 salis] is ex os P 19 misterio H 22 ∗er∗ebat H, gerebat v patris om. n autem patris R )

184

Christum esse quis abneget? qui ueteris ac noui conditor testamenti inmensum primae legis abyssum suo patefecit aduentu, quatenus recentiore doctrina tamquam remotis undarum molibus intimis ac profundis sequens aetas nil periculi formidans per callem planae libertatis incederet iam secura.