Ad Ecclesiam Libri IIII

sed putas deum uidelicet munificentia hominis non egere, et ideo, quid necesse est, inquis, ab homine ei quippiam tribui, qui ipse cuncta omnibus dedit? utrum egeat munificentia nostra dominus an non egeat, aut quomodo uel egeat uel non egeat iam uidebimus. interim, quia ab eo cunctis cuncta praestari etiam tu negare non ausus es, hoc dignior est absque dubio largitate nostra, quia nobis ipse ante largitus est. hoc iustius ei officiis respondere temptamus, quo beneficiis illius magis inpares sumus.

nam et natura ipsa hominum consuetudoque communis hac quasi generali cunctos lege constringit, ut a quibus aliquid liberalitatis accipimus, plus eis gratiae debeamus: artat quippe nos ad retributionem dati accepta largitio. ante usum enim ac munificentiam liberalitatis alienae liber est quispiam, beneficiorum faenore non grauatus. - coguntur autem omnes ipsa conscientia sua ad repensationem uicissitudinis, postquam esse coeperint debitores.

ita ergo et deo hoc maiora debemus, quod ab eo cuncta percepimus, et hoc respondere beneficiis illius minus possumus quod ei etiamsi quae debemus redhibere cupiamus, tamen de suo reddimus. ac per hoc non est quod placere sibi quisquam. largitione sua debeat. sicut sua non sunt cuncta, quae a domino suo accipit, sic sua non sunt cuncta quae reddit. et ideo perfidiae quidem poena debetur ei, qui negauerit deo quae sunt sibi ab eodem commodata, inputare autem largitionem non potest, qui reddiderit accepta..

IIII. Sed deus, inquis, non eget tetributione. nihil minus quam ut non egeat. non eget enim iuxta potentiam suam, sed eget iuxta praeceptionem suam: non eget secundum maiestatem suam, sed eget secundum legem suam, et in ipso se quidem non eget, sed in multis eget: non quaerit in se [*]( 5 uel egeat om. A 6 cuntis A 9 quo scripsi (conl. u. 18: hoc respondere beneficiis illius minus possumus): qao a A quod B quia Halmius 11 a quibus ex aliquo (non ex aliquibus) corr. m. 2 B 12 ei B 14 libertatis B(b) 19 redibere AB 21 quisquam ex quispiam corr. m. 2 uel 1 A )

ubi sunt qui dicunt dominum Iesum Christum officio nostrorum munerum non egere? ecce et esurire se pariter et sitire et algere commemorat. respondeat quilibet horum, . si non eget qui esurire se, queritur, si non eget qui se sitire testatur ? ego plus addo aliquid, Christum non solum egere cum ceteris sed plus multo egere quam ceteros;

in omni enim pauperum numero non est uniu$rsorum una paupertas. sunt enim quidam, quibus etiamsi uestimenta desunt alimenta non desunt, multi sunt hospitio egentes uestibus non egentes, multi domo carentes sed non substantia, sunt denique quibus etsi desunt multa non desunt omnia: Christus tantummodo solus est, cui nihil est, quod in omni humano genere non desit. nullus seruorum suorum exulat nullus frigore ac nuditate torquetur, cum quo ille non algeat: solus cum esurientibus esurit solus cum sitientibus sitit. et ideo, quantum ad pietatem illius pertinet, plus quam ceteri eget; omnis enim .

egestuosus pro [*]( 4 Matth. 25, 34 10 Matth. 25, 41 ) [*]( 7 dedisti B 9 forsitam A 11 diabnlo AB 12 mihi om. B 14 ubi ergo ed. Baluzius 15 numerum B 17 queritur ex quaeritur corr. m. 1 A 19 ceteros ex -ris corr. m. 2 B. 25 humano ex -ni corr. m. 2 B non punct. B 26 seruorum om. Baluzius exulat, cum quo ille non exulet auppleuit Bittershusius 29 ceteris egent A .. ) [*]( 20* )

et cum baeo ita sint, quid ais, o homo! qui Christianum te esse dicis, cum Christum egere uideas, tu facultates tuas quibuscumque non indigentibus derelinquis ? Christus pauper est et tu opes diuitum cumulas ? Christus esurit et tu delicias afluentibus paras? Christus etiam aquam sibi deesse queritur et a te apothecae ebriosorum uino replentur? Christus rerum omnium egestate conficitur et a te luxuriosis copiae congregantur? Christus tibi pro muneribus a te datis praemia sempiterma promittit et tu nil praestaturis cuncta largiris? Christus tibi et pro bonis bona inmortalia et pro malis mala aeterna proponit et tu nec bonis caelestibus flecteris nec malis perennibus commoueris? et credere te domino tuo dicis, cuius nec remunerationem dedderas nec iracundiam contremescis ?

V. Non credis igitur, sicut iam diximus libro superiore, nos credis, ac licet religionem uestibus simules licet fidem cingulo adseras licet sanctitatem pallio mentiaris, non credis omnino, non credis. et hoc tam uiris istiusmodi quam feminis dico: non credunt. induat sibi quamuis quaelibet habitum sancti nominis et titulum sacrae religionis inscribat, si de substantia sua aliis magis quam sibi consulit, profecto non credit.

nemd est enim credens, qui facultates suas aliis prodesse malit quam sibi, nemo est, qui beatitudinem aliis miseria sua emere contentus sit, nemo est, qui ut aliis paret delicias temporarias, subire egestates cupiat sempiternas. et ideo qui patrimonio [*]( 1 tantum—solus om, A 3 ais] fort. scrib. agis interrogationis signo posito post dicis ita ut quae sequantur ad finem usque capitis non interrogatiue sed responsiue accipienda sint dices A dicis ex dices corr. m. 2 B 4 Christum om. B 6 dilicias A deliciis B affluentibus B 8 aegestate A 12 mala ex male corr. m.lA propoittit punct. itt et s. scr. m. 2 n A 15 disideras Å 17 post ac add. p et Baluzius: licet de conuersorum uenerabili choro esse uidearis simules ex simulis A 18 asseras ex ads. corr. m, 2 B 19 dico cum Meyero Halmius: dici AB dixi (cum 6) ed. Balueius; Martelius uerba et hoc-non credunt interpolata esse suspicatur 20 quamuis om. B 23 malit s. scr. 1 alt. m. 1 u. 2 A punct. alt. 1 B 25 dilicias Å )

igitur, quicumque ille es, si ea quae alii relinquis, ideo relinquis quia profutura ei cui reliqueris certus es, sic profecto, si quaecumque religiosis muneribus prorogasses profutura esse tibi crederes, tibi absque dubio peculiariter deputares: quia quanto te plus amas quam eos, quibus relinquis, tanto magis tibi relinqueres, si profutura ea tibimet uel tenui opiniuncula iudicares.

non enim te odisti, ut prodesse tibi nolis, sed quae pauperibus dereliqueris profutura tibi esse non credis: unde est quod aliis magis quam tibi consulis, quia profuturum tibi opus religiosum esse non credis. sicut credis itaque sic recipies. tu saluatorem perparui pendis et te saluator nihil: tu Christum postponis aliis et te omnibus Christus: tibi in conparatione etiam hominum perditorum uilis est dominus et tu eris inter periturorum ultimos deputandus.-

VI. Sed blandieris tibi forsitan, ut iam ante dixi, aliquo religiosae professionis intuitu. magis es debitor, quia proposito sanctitatis maiora promittis, et ideo plus tolerabis supplicii, quia minus solueris sponsioni. grandia specie polliceris et rebus nulla restituis, falsarii criminis reus es, deo cuncta mentiris. nec inmerito sacer sermo iudicium de templo dei incipiendum esse testatur; iudicium enim, inquit, de [*]( 25 I Pet. 4, 17-) [*]( .3 darelinquit ex derelinqaia corr. m. a B 5 es ille signis tratUpositionis additis B si] fort. scrib. sicut 6 ei] ea B 7 quaecumque ptmct. cum m. 1 B praerogaBses Bittershusius (et b) 10 relinquaeres et paulo post derelmquaeris A 12 unde] et inde (cum b) ed. Baluzius 17 uilis-periturorum in marg. m. 3 B 19 blandiris B foraitii A 20 ea] esse B 21 tolertbilis B 22 post aponsioni add. p et edd. ante Нalm.: seruus enim, i*quit sermo diuinus, qui nescit uoluntatem domini sui et non facit eam, uaptlabit pancis; qui autem soit et non faeit ea (eam ed. Baluzius) uapulabit multis. Et tu spede professionis . 25 inquit ter deinceps ex inquid corr. m. 2 B )

alibi quoque et a sanctis, inquit, meis incipite. sed ad superiora redeamus. ite, inquit auaris atque incredulis deus, ite in ignem aeternum, quem parauit pater meus diabolo et angelis eius. at liberandum te ab hoc malo quibusdam forsitan bonis corporalibus putas: pudicitiam quippe amasse te iactas. sed memento quia et illos, quos in euangelio inmortalibus poenis saluator tradidit, inpudicitiae non notauit. sobrietatem tibimet placuisse commemoras? nec illi, de quibus scriptura loquitur, ebrietatis crimine puniuntur. ieiunasse te dicis? nec illos prandia reos esse fecerunt.

sed uidelicet magna causa est, qua tibi abstinentia ac ieiunio tuo placeas: qui ad hoc ieiunasti ad hoc parce exiliterque uixisti, non ut post mortem tuam egenos facultatibus tuis pasceres, sed ut censum cuiuscumque heredis diuitiis ampliares. magnos uidelicet abstinentiae fructus capis; minus enim panis tu manducasti, ut auri alius plus haberet. tibi uente, frugalitate decreuit, ut cuiuscumque hominis fortasse uitiosi thesaurus cresceret.