Epistulae

I. DOMINO SUO PECULIARI IN CHRISTO DOMINO PATRONO FAUSTO EPISCOPO RURICIUS.

Olim te, domine mi uenerande ac beatissime sacerdos, fama celeberrima praedicante cognoui, olim desiderio pii amoris infuso illis te, quibus scribere dignaris, oculis cordis intueor, sed nihilominus etiam corporeis uidere festino, si quo modo possim intercedentibus uobis peccatorum meorum uincula disrumpere acceptisque columbae illius pinnis a uenantum laqueis euolare et uobiscum positus in dominica lege requiescere, ut sitim, quam opuscula uestra legendo concepi, ipse praesens, unde illa manarunt, uberius hauriens restinguerem, ut caritatis igniculum, quem in tepidis animae dormientis fauillis (scintillis) feruentibus suscitastis, prolatis de condensa scripturarum pabulis uiuax flamma roboraret, quae eloquio sancti oris accensa more sibi solito in pectore peccatoris uim naturae potentis exsereret calefaciendo frigida, inluminando tenebrosa et spinas criminum consumendo. adhaesit, doctor eximie, anima mea post te. me autem adiuuent orationes tuae, ut possim terrenis actibus [*]( 11] Psalm. 54, 7; 90, 3. 20] Psalm. 62, 9. ) [*]( 1 incipit domni ruricii epistularum liber primus S 8 illi S 11 columbe S 12 positis S 13 ipse Luetjohann, ipso S presens S ipso praesente v 14 restinguerem S 15 quam S scintillis addidi coli. Rttr. epist. II 26 praeeumte Kruachio 16 papulis S 18 nature S 20 consumendo 8 adesit S 21 orationis S )

spretis caelestibus inhiare, quia corpus, quod corrumpitur, adgrauat animam, ut inclinare aurem suam ad oracula diuina non possit, ut domum patris obliuiscens oboediensque uocantis imperio de terra sua et cognatione discedat atque illam, quae ei demonstratur, potius concupiscat.

Non enim adhuc ualet pusillitas nostra metum obnoxiae conditionis expellere et caritati perfectae purgata corda reserare, ut relinquentes praesentia petamus aeterna eiectoque ancillae (herede) hereditatem paternam liberi possimus adipisci. quam ob rem spero, domine mi, ut pro me indesinenter oretis et, quoties dignati fueritis ariditatem terrae meae eloquentiae uestrae imbre perfundere; non mihi, sicut nunc fecistis adhuc meae infirmitatis ignari, delicatos et dulces cibos, sed austeriores et aegritudini meae congruos suggeratis, quia non expediunt stulto deliciae, postmodum proditoribus meis censorium praebeatis adsensum, qui more humani ingenii affectu nimio praepediti et a ueritate iudicii declinantes incurrunt pro amore mendacium. sane nec uereatur sanctitas uestra, ne uulneribus meis gratior sit fouentis dextera quam secantis, quia ea nec a me posse curari et tamen grauiter conputruisse domino donante iam sentio. et ideo eligo, ut me iustus misericordiae increpatione corripiat, quam caput meum oleum peccatoris inpinguet. supplici itaque prece deposco, ut de illo thesauro penetralium uestrorum, unde noua et uetera proferre consuestis, peritissimi utpote medici, qui languentium innumeras et uarias [*]( 1] Sap. 9, 15. 2] Psalm. 44, 11. 4] Gen. 12, 1. 8] Gen. 21,10. 21] Psalm. 140, 5. 23] Matth. 13, 52. ) [*]( 1 oelestibus 8 2 autem 8 (r man. alt.) sua 8 f man. alt.) 8 oblin uiscens Xr., obliuio S oboediens quae v 4 uocatis 8 (n man. alt.) cognitione S 8 preaentia S eiectaque ancilla v 9 herede addidi, om. S, lacunam significat Kr., filio addit Lwtjoharm qua morem S 12 fecistis] et add. v 13 dilicatos 8 cybos S 14 egritudini S 15 praedicatoribus Kr. 16 prebeatis S 17 et a scripsi, rasuram trium litterarum exhibet S, in qua a exarauit 82 iuditii 8 18 nee] ||||ec 81 19 secantes 81 20 a om. v dante v 21 iustum S (s ItUJA. alt.) 24 consuistis S )

aegritudines cotidie gratia dei adiuuante sanatis, languori quoque meo, quae conuenire cognoscitis, medicamenta mittatis.

II. DOMINO SUO PECULIARI IN CHRISTO DOMINO PATRONO FAUSTO EPISCOPO RURICIUS.

Ita me hactenus inpia neglegentia et neglegens impietas possederunt, ut, quid, domine mi, in me potissimum accusem, nesciam et, quid in me primum excusem, non inueniam. si enim argumentationem aliquam ad excusandas excusationes in peccatis exhibere temptauero, adiciam peccato sine iudicii recordatione peccatum, ut duplici atque maiori delicto ipse me premam, ut, qui tarditatis reus sum, esse incipiam falsitatis et ab humana usque iniuria crimen extendam, paternam nunc tantum expectans de segnitiae noxa sententiam, diuinae uero pro mendacii ultione subiciar, praesertim cum uera confessio indulgentiam et falsa excusatio mereatur offensam. malo itaque tam simplici confessione quam supplici ueniam petere, quam peccata geminare.

Habes ergo, pater optime, pastor egregie, me culpae meae spontaneum confessorem. habes et in discipuli errore, quod corrigas, et in ouiculae languore, quod sanes. potestatisque et iudicii tui est, utrum uelis ulceris mei putredinem ferri rigore rescindere an medicamentorum lenitate curare. ego tamen,. utram elegeritis, curationem amplectar intrepidus nec paternae [*]( 9] Psalm. 140, \'4. ) [*]( 1 egritudines S 2 cognuscitis 81 mittatis] finit add. S 7 possiderunt S acusem S 10 exhibera 81 temptauero (te in ras. S7) S aditiam S iuditii S 12 primam 81 18 iniuriam S, quod defendit diuinam addi iubens Kr. paternam] ad aeternam v, fortasse aeternum, paternam scribendum 14 signitiae S 15 mendatii S presertim S 16 at Mommsenus excusatione S mallo S 19 obtime S egregi S me scripsi, meae S, me iam Luetjohann, meam v culpe S 20 sponta- II neam confessionem v 21 laguore S 22 iuditii S uellis S putrica dinem S 28 medimentorum S (ca man. alt.) 24 ueram S eligeritis S paterne S ) [*]( XXI. Paust. ) [*]( 23 )

ictum dexterae declinabo, dummodo portionem promissae hereditatis adipiscar, neque adtendam, quae mihi poena sit in flagello, sed quem habeam *** in testamento. melius enim mihi est flere super patre, quam ut abdicer contemptus a patre, quia parentum pietas distringit, ut corrigat, non perseuerat, ut puniat, nec tantum eis maeroris infert adrogantia superbientis, quantum gaudii confert humilitas confitentis.

Sic ille euangelii indulgentissimus pater filium praeceptae substantiae decoctorem laeto suscepit amplexu promptior gaudere de reditu quam inputare de lapsu. denique non ei exprobrantur facinora, non luxuria, non egestas, sola conuersi reuersio omnia damna conpensat, quia maior fuit procul dubio patri facultas reditus quam rerum facultas. ita, quem abscessio -reum fecerat, regressio fecit insontem et misericordia sufficit heredi. quin etiam paternae clementiae uenia sola non suf- Scit, quod ulnis fouet, quod gratia permulcet, nisi et munera larga multiplicet. dat anulum, ne rursus a patre perfidia abducente discedat. calceamenta dat pedibus, quo facilius ardui itineris aspera et dura contemnat. dat et ipsam primam, quam perdiderat, stolam, ut, quem a morte receperat, pristina inmortalitate donaret. datur etiam ipse iuniori uitulus reuerso, qui seniori agnus datus fuerat de Aegypto profecturo, quia ipse educit ex Aegypto pater.

Tanti parentis imitatus fidem trade peccatoribus adiutorium, praesta conantibus remissionem, intercessionem largire confitentique filio non solum ipse ueniam tribue, sed ipse ueniam [*]( 1 dextere S porcionem S promisse S 2 adiplis I carnesq; Sl que S, quam v 3 ante habeam excidisse locum suspicatur LtutjoMfln, i ego patrem potius post habeam suppleuerim 4 contemta S 5 quam S (corr. man. alt.) 6 ne S eill S (erat s in ras.) meroris S 7 superbientes Sl gaudium fert 81 8 preceptae S 9 prumtior S 10 ei] et S, om. v 11 luxoria S conuersa] S, corr. v 13 ita quem correxi, itaque S, itaque Kr. v 14 reum 8 (u man. alt.) et (t man. aU. in ras.) S, ea v 15 quin etiam uenia sola: paternae clementiae non sufficit coni. Mommsenus heredi ex hered; f 8\' 17 larga S pfida abduces 81, llfidia. duce 82 in textu, pfida abducente 82 in margine addito: ai 18 calciamenta S 24 imitatus scnpsi, imi tantus 8 (af imita £ 5 in mar- gine), imitare tu Momviseum, imitare tantus c 25 presta S intercessione S )

deprecare, ut, quem in peregrina patria appellas liberum, in propria possis uidere liberatum. et qui per se amisit dominicam liberalitatem, per te mereatur consequi libertatem nec a uestro separetur solatio, qui sequestratur praemio.

III. DEUINCTISSIMO FILIO SEMPERQVE MAGNIFICO HESPERIO RURICIUS.

Scribendi mihi ad unanimitatem tuam aditum, quem obstruxerat inperitia, patefecit affectus et illa dominatrix omnium pietas, per quam flectuntur rigida, saxea molliuntur, sedantur tumida, leniuntur aspera, tumescunt lenia, mitescunt saeua, saeuiunt mitia, accenduntur placida, acuuntur bruta, dominantur barbara, immania placantur, etiam in me opus suum peragens os elingue reserauit producens me ex tutissimo silentii recessu. ad publicum formidandumque iudicium et in uita iam ueteri noua subire conpellit, scilicet ut, qui hactenus illam sententiam secutus antiquam, qua dicitur saepenumero praestare tacere quam dicere, inscientiam meam maluerim uerecundiae taciturnitate tegere, quam inpudenter incondito sermone proferre, nunc tam consuetudinis meae inmemor quam rusticitatis oblitus quasi ex Arione in Orpheum repente mutatus uelim disertissimis auribus tuis ore garrulo non tam officiosus quam iniuriosus exsistere, dum et ignota pertempto et insueta. praesumo.

; Sed dabitis, ut reor, ueniam uenienti ex necessitudine necessariae necessitatis, quia, quid dilectio in mortalium mentibus naturali potestate sibi uindicet, conscium mutuae passionis pectus agnoscit. ergo ne excusationi diutius immorantes ita [*]( 2 \'ammisit S 4 sequestrat\' S (\' man. alt.) a ante praemio add. Kr. 10 tumiscunt S mitiscuut S 13 elinguae S 14 iuditium S in uita iam ueteri scripsi, fuuita ia uestri S, inuitata uestri Mommsenus, inuitatio uestri v 16 sepenumero S prestare S 17 malluerim S V 18 legere v 19 nunc] non v tam v, iam S 20 orfeum S 21 uels p lim S dissertissimis S 22 pertimto S (corr. man. alt.) 23 praesumo S 25 necessitatis v, necessitati S quod v 27 excusacioni S diucius S immo morantes S ) [*]( 23* )

paginam dilatemus, ut non solum tibi non exhibeat sermo incomptior ***, uerum etiam copia inordinata fastidium, iam in uocem pietatis erumpimus et desideriorum uerba ructuamus conmendantes tibi pignus nostrum, depositum tuum, cuius nos susceptione cepisti. tibi enim spem posteritatis meae, tibi solatium uitae praesentis et leuamen, si diuinitas annuerit, futurae, tibi uni omnia mea uota commisi. te elicitorem et formatorem lapillorum nobilium, te rimatorem auri, te repertorem aquae latentis elegi, qui sciris abstrusas lapidibus gemmas propriae reddere generositati, quae utique in tanta rerum confusione amitterent nobilitatem, si indicem non haberent. aurum quoque harenis uilibus mixtum nisi artificis sollertia eluatur aquis, ignibus eliquetur, nec splendorem poterit retinere nec meritum. saeptas etiam aquarum manantium uenas et obductum terra fluenti alueum nisi diligentius eruderauerit appetitoris industria, laticis unda non fluet. ita et tenerorum adhuc acies sensuum ignorantiae nubilo quasi crassitate scabrosae rubiginis obsessa, nisi adsidua doctoris lima purgetur, nequit sponte clarescere. tuum ergo nunc, tuum est in his omnibus et opinioni tuae et nostro pariter respondere iudicio, ne aut tu praesumpsisse inlicite aut nos inconsiderate elegisse uideamur.

IIII. DEUINCTISSIMO FILIO SEMPERQVE MAGNIFICO HESPERIO RURICIUS.

Recepi apices unianimitatis tuae tam gratia quam eloquentia, tam amore pariter quam lepore, tam sale quam melle respersas, in quibus nec dulcedini deesset aliquid nec sapori. qui cum omni dictionis et rationis arte praemineant, solo tamen a se [*]( 1 incomcior S 2 gaudium excidisse uidetur, uoluptatem suppkri iubet Kr. 7 ani v, una S 8 nobilium et (pro te) v 9 latentis v, lantia S (e man. alt.), laticis Mommsemu eligi 8 scires Kr. lllpunitterent IIInobilitatem S (littercu a et n supra rcu. exarauit mari. alt.) indicem Mommsenus, iudicem S 12 nisi S (alterum i add. man. sec.) a • sollertiae lu||tur S (a et e supra rcu. exarauit man. alt.) 15 IIĮuiwn S1 17 nobilo S 19 nequid S clariscere S 21 praesusisse S inlicitae S eligisse S 24 deuictissimo S magnifio S 27 inquilius S dulcidini S )

uidentur discrepare iudicio. dum enim paginulae meae non laudi aptae, sed uituperationi ineptia rusticitatis aptatae maiora meritis tribuere festinas et sequeris uel declamationis cursum uel diligentis affectum, a norma recti iudicii declinasti. ad quam rem ego perfectionem (tuam) non ignorantiae uitio, sed spontaneo arbitror descendisse consilio triplici ex causa, ut in tenui materia et acumen ingenii et oris facundiam et affluentiam sermonis ostenderes. sicuti in ieiuno atque otioso caespite magis strenuitas cultoris apparet, cum aut rebellionem glaebarum tenacium repetita saepius inpressione uomeris domat aut ariditatem nimiam stercoris aspersione fecundat, ut fructuum copiam, quam soli natura negat, industria producat, ita et tu egestatem epistulae meae eloquentiae tuae ubertate ditasti, ut possit esse, si eam subpresseris, te loquente laudabilis, si uero protuleris, incutiat et mihi de falsa laude et tibi de iudicii errore uerecundiam. et idcirco, quia inperitiam meam tui pudoris opus esse uoluisti, caue, ne praeconio tuo nobis non respondentibus tua periclitetur electio. itaque si quid mihi credis, si quid utrique consulis, indignum memoria, obliuione dignissimum uolumen absconde, si uis et me ad arbitrium tuum oratoris famam et te probati iudicis obtinere personam.

V. DEUINCTISSIMO FILIO SEMPERQVE MAGNIFICO HESPERIO RURICIUS.

Spoponderas, fili carissime, ut mihi aliquos de ramusculo, quem ex amaritudine in domesticum saporem uertendum transferendumque susceperas, flosculos destinares, quorum odore cognoscerem, quam spem spei gerere deberem, utrumnam ipsi flores germina aut rursus ipsa germina fructus sui qualitate [*]( 1 discrepare uidentur v 2 aptate S 4 iuditii 8 5 tuam addidi monente Krvschio, om. S 6 discendisse S ex v, est S 8 ostenderis S B ocioso S 9 cespite S 11 fecudat S (n man. alt.) fructum S 12 producat om. 81, in marg. adiecit 82 tuae gestatem 81, tua egestatem 82 14 si ante uero add. v, om. S 15 incuciat S 16 podoris S 17 preconio S 18 pereclitetur S 28 deuictissimo S 24 ramuscolo S 25 transfendumque S 26 flusculos S destinaris S )

promitterent idemque iterum fructus utrum possent te excoquente mitescere et dulci eloquentiae cibo audientium corda satiare. quod quia, nescio quam ob causam, facere distulisti, oportunum uos admonendi tempus inueni, quo in harmonia mundi uniuersa animantia bruta pariter et elinguia, incedentia, uolantia atque reptilia suis quaeque modis, suis sibilis, suis quaeque uocibus etsi sono dissono aut ore diuerso, pari tamen affectu quasi uno concentu in laudem proprii auctoris erumpunt et potentiam, quam promere nequeunt, sentire se produnt. Hoc namque tempore cuncti orbis species rediuiua reparatur et, quicquid in eo situ squalidum, frigore turbidum, glacie concretum, nuditate deforme, ariditate praemortuum hactenus fuit, ad instar resurrectionis emergit, ut discat humana fragilitas de uisibilibus inuisibilia et de praesentibus futura cognoscere et spem uenturae melioris aetatis deposita desperatione percipiat. nunc etiam tellus sterili rigore conclausas quasi uirili semine -ita uerno tempore concepto occultis maritata meatibus uenas laxat ad partum. et hinc, quod deliciis suaue, quod esui dulce, quod usui utile, quod uictui necessarium, quod uisui iocundum, quod olfactui gratum, quod tactui blandum, omne producit. siquidem haec est illa temperies, quae mundi nascentis materiam quasi adhuc in incunabulis teneram gremio quodam clementissimae altricis conplexa nutriuit, ne substantiam nullo labore duratam aut aestiuus feruor exureret aut hiemalis algor extingueret aut uentorum flabra portarent. habet itaque susceptus tuus conuenientissimum tempus, quo animi socordia tandem aliquando detestata hebetudinem cordis exacuat et, si inter homines declamare non potest, saltim inter pecudes clamare aut inter uolucres garrire festinet. [*]( 1 possint SKr. 2 mitiscere S cybo S, uerbo v 3 saciare S daulisti S 4 armonia S 5 incendentia S 6 quequae S 8 propri S 10 rediuina S 11 turpidum S clacie S 14 prestantibus S, corr. v 15 desposita S disperatione S 16 stereli S ligore S conclusas v 17 ita] hoc v 18 diliciis S 20 olfatui S omne S (o in ras. mati. alt.) 22 in ante gremio add. v 23 complexu v 24 exureret v, exuretur et S 26 conuentissimum S 27 detestata 82 in margine, depstata 81 in contextu, deposita v habitudinem S )

VI. DOMINO SANCTO ET PIISSIMO PATRI NEPOTIANO PRESBVTERO RURICIUS.

Codices, quos sanctitas uestra transmisit, accepi eloquentia claros, scientia perfectos, doctrina probos, fidei puritate perspicuos, qui sacrorum testimoniorum ubertate locupletes, auctoritate praestantes, luce fulgentes facile et fidelium mentes inluminent et infidelium errores detegant atque conuincant. quorum ego gustu admodum tenui pellectus potius quam refectus ad satietatem propter sollicitudines saeculi peruenire non potui. sicut enim stomachus, cum febrium ardore decoquitur, dulces sibi antea cibos nec oblatos recipit nec requirit ablatos, ita et animus mundanis anxietatibus curisque confectus spiritales dapes nec desiderat absentes nec carpit appositas nec sentit infusas.

Quae cum ita se in me habeant, uos tamen et pii parentis probastis affectum et solliciti magistri ministerium et seduli medici implestis officium, ut tali taedio laboranti medicamenta congrua mitteretis. quibus etsi propter neglegentiam meam ego non ualeo consequi sospitatem, uos tamen percipietis a iusto repensatore mercedem, qui etiam pro ingratis grates beniuolas referre consueuit. horum ergo praefatorum codicum unum, sicut iussistis, retinui, alium remisi, quem sancti Hilarii Pictauae urbis antestitis esse noueritis. quod quia praeceperatis, indicare curaui. hunc uero retentum, (dum) permittitis, transferre disposui, ut, quod memoriae commendare non possumus, saltim uel paginis mandare curemus. [*]( 2 nepociano S 4 elonquentia 8 5 perfectus-probus-perspicuus 81 10 sacietatem S 11 sthomacus S 12 ante v oblatus S ore post oblatos add. v recepit requiret 8 13 ista S 16 habent S parentes S 18 offitium S 19 etsi Kr., et S 21 beniuoles S 22 cousueuit|| S ego v prefatorum S 23 hilari S 24 pictaue S antestites S preciperatis S 25 dum addidi, om. S, si addidit Kr., ut mauult Mommsenns 26 possimus v )

VII. DOMINO SUO PECULIARI IN CHRISTO PATRONO BASSULO EPISCOPO RURICIUR.

Quam me diligere sancta pietas et pia sanctitas uestra dignetur, multimodo probatis affectu, dum legenda transmittitis et neglecta corrigitis, dilectionem diligendo prouocatis et, quod praedicatis uerbis, docetis exemplis. sed quoniam semen uestrum in terra sterili et dumosa non proficit, utpote quod sentibus supercrescentibus suffocatur, -ne sicut infructuosam illam ficulneam me iubeat dominus uineae, quem tanto tempore nequiquam expectat, abscidi, uos seueriorem sententiam orando differte, donec doctrinae uestrae pinguedine tamquam stercore amaritudo infructuosa dulcescat. sed quoniam plus sunt apud me delicta quam uerba nec possum facta expiare sermonibus, obsequium saltim epistulare dependo et librum, quem praestiteratis, me remisisse significo aliumque identidem uestrum, si iam necessarius non est, spero per portitorem harum remitti iubeatis simulque, si propitio deo ad solemnitatem sanctorum Gurdonem uenturi sitis, me recurrentibus scire faciatis.

VIII. DOMINO SUO PECULIARI IN CHRISTO DOMINO PATRONO SIDONIO EPISCOPO RURICIUS.

Praedicantibus uobis saepius audisse me recolo nullatenus ab iniquitatibus nos posse purgari, nisi fuerimus crimina nostra conscientia conpungente confessi. quis enim, non dicam [*]( 9] cf. Matth. 21, 19. ) [*]( 2 peculiariter v 4 dilegere S pia v, pietas S 5 affectum S 6 corregitis S 8 stereli S domosa S quejjentibus S (s add. in ras. S1) 10 quam v 11 abscindi v deferte S 12 doctrine S (d in ras.) pinguine S stercore Kr., stere S, terrae v 13 dulciscat S 15 prestiteratis S 16 alium q S, alium qui v uestrum si iam] uestris usibus nunc v 18 iubeatis] ualeatis Kr. simnlq S, simul quod v 19 gurdonem scripsi, gurdone SKr. abituri v me om. v 25 quis v, quiquis S )

consequi, sed uel quaerere queat indulgentiam, nisi deplorationi confessionem erroris adiungat, quia error indulgentiam, non indulgentia requirit errorem? quod ego ualde uerum esse cognoscens facinus meum nuper admissum pietati uestrae indicare non distuli, ne, quod modo prodente me spectat ad ueniam, tacente postmodum pertineret ad culpam. sed iam ipsum dolum proferimus in medium. furti me uobis reum statuo et depositum uestrum me ignorantibus uobis inlicite praesumpsisse pronuntio. quod ut tamen committerem, occasionem perpetrandi facinoris uos dedistis aut temptantes cupidum aut indoctum erudire cupientes. codicem namque, quem de fratre meo Leontio me recipere iusseratis, transtulisse me fateor. quod si probatis, agnoscite, si inputatis, ignoscite, quia confessioni querella sociatur. nam primum, ut eum legerem, uoluntas inpulit, deinde ille, ut transferretur, extorsit. nam cum de dapibus ipsius adhuc pauca libassem, taliter me gustu inlecebrosi saporis inlexit, ut primi quodammodo parentis imitator domino repente contempto ad satietatem studuerim peruenire magisque consilium suadentis quam imperium dominantis audierim. nam ut omnia pectoris mei arcana manifestem, uidebar mihi libri ipsius uerba adhortantis audire: quid cessas, ingrate, quid dubitas? nosti erga te communis domini uoluntatem, quam diuersis occasionibus te elimare contendat, quam tibi etiam inuito spiritales cibos soleat bonus pastor ingerere. mihi crede, plus tibi, si distuleris, quam transtuleris, inputabit, quia studiosis fauere, non inuidere consueuit. his et talibus silentis adloquiis in uincula eius me uoluntarius pariter et coactus sponte conieci, ad exemplandum eum festinus accessi, [*]( 1 querere S indulgentiam S 3 rerum S, serum, 5 prodente me v, prudente S 9 praesumsisse S 10 IIuos S (s eras.) dedicistis S t P au S (t man. alt.) temtantes S (p man. alt.) 11 inductum S 12leoncio S 13 ignoscite s. i. agnoscite SKr., corr. v 14 quaerilla S 15 inpolit 8 p 17 imitatur S1 18 eontemto S (p man. alt.) sacietatem S 19 suab dentes 81 21 ipsius ex istius corr. 81 22 ingratae S duitas S (b man. alt.) 23 occansionibus S 24 cybos S 27 silentio v uincula v, uinculis S 28 sponte deleuit Mommseflus ) quem nunc utrum, sicut est, transcriptum an paratum reddere debeam, in uestro pendet arbitrio. ego tamen libens multam, quam intuleritis, excipiam, quia remedium meum uestrum credo esse decretum et sententiam uestram medellam duco esse, non poenam.

VIIII. DOMINO PECULIARI IN CHRISTO DOMINO PATRONO SIDONIO RURICIUS.

Ita me recens praedicatio et antiqua dilectio uestrae pietatis inlexit, ut audeam auribus uestris ineptiis meis facere saepius iniuriam, dum uestram, quantum sterili ingeniolo conceditur, adtingere cupio disciplinam. quam etsi adsequi grande est atque difficile, sequi tamen pulchrum est atque sublime, quoniam summarum rerum non adeptio tantum, sed etiam imitatio ipsa laudanda est, quia numquam fere aliquis eius rei portione ad integrum caret, ad quam scandere ac peruenire contenderit. desidero itaque, domine mi, desidero, inquam, tuis cibis refici, tuo fonte potari, tuis repleri dapibus, tuis epulis saginari, quas si quis distribuentibus uobis non summo ore libauerit, sed totis animae uisceribus adpetens conuiua sorbuerit atque intimo pectoris postmodum easdem ruminaturus absconderit, incipiet adsiduis ructationibus in laudem domini omnipotentis erumpere refertus corde, ore ieiunus, dum satur esurit et saturatur esuriens, magis in regeneratione saturandus. nec deesse poterit cibus, cuius pastus in uerbo est. ut ergo harum deliciarum particeps esse merear, uestris patrociniis obtinete mihique supra mensuram uirium conitenti auxiliatores accedite simulque, ut ab ouili uobis credito non inueniar alienus, orate errantemque ouem a pascuis saeculi ad caulas dominicas reportate, quia [*]( 1 nunc Luetjohann, n S, nescio v sicut est paratum an simul transcriptum reddere coni. Mommsenus transcribtum S disparatum Kr., et furto paratum Gustafsson 2 pendit S 4 medillam S 8 predin catio S delictio S 10 stereli S 12 pulcru S 14 iucunda v Rere S porcionem S 16 mihi S 21 ructacionibus S 22 refertur S 24 ciuus S in ras. partus S ut v, & S ego v diliciarum S 26 accedite j S ut Luetjohann, et S )

confido, quod intercessionibus uestris fieri possit agnus, qui uester meruerit esse discipulus.

X. DOMINO PECTORI SUO LUPO RURICIUS.

Accepi litteras magnanimitatis tuae, quibus excusare dignaris, quod, ut me rarius eloquentiae tuae rore respergas, baiuli faciat inopia, simulque etiam indicas te mirari, cur, cum mihi eorum frequentia suppetat, uerborum quoque copia compta non desit, uobis scribere saepius detrectem. quod uos per ironiam, ut est leporis uestri facundia, iactasse non ambigo, cum et uos abundetis tabellariis et me sciatis laborare egestate sermonis ac sterilitate exilis ingenii uelut aestiuis mensibus arentis uenae cursum sudare, non fluere. addidistis etiam, sicut Achilli Patroclum aut Herculi Theseum uel Theseo Pirithoum, ita uos mihi debere sociari. in his fabulis factisque maiorum non praerogatiuam personarum, sed conparationem debemus dilectionis accipere, ut amicorum recolentes nomina sequamur exempla et eorum in nos uocabula transferentes merita conferamus atque ex ipsorum gestis magnifica quaeque et honesta carpentes uitae nostrae utiliter coaptemus et seruiamus nobis in caritate candida, non adulatione fucata studeamusque, quod in amicitiis illorum poetarum falsitas finxit, in nobis animorum ueritas peragat, ut, dum imitari uidemur antiqua, relinquamus imitanda et seniorum facta laudantes laudemur a posteris. haec ergo, domine mi, flamma pectoris mei, persuasioni tuae quam conscientiae meae amplius credens gerulo festinante breuiter cursimque dictaui, quae peritia tua et probitas tua, si amici uerecundiae consuluerit, aut celare debebit aut emendare curabit. [*]( 4 pectoris sui Kr., fort. recte, cf. p. 365, 6. 366, 10. 367, 5 8 comta S 9 hiruina S 12 sterelitate S aestiuus S 14 hirculi S 16 prerogatiuam S 17 antiquorum Luetjohann, amicorum illorum Gustafsson a 18 et eorum i. n. uocabula add. S in marg. tranferentes S 19 queque S 21 fugata S 22 amicitus S 28 consuluerit scripsi, consuiit S, consulit v. )

XI. DOMINO SUBLIMI SEMPERQVE MAGNIFICO FRATRI FREDAE RURICIUS.

Quoniam amoenitati nemoris uestri etiam deserti nostri ineptias uoluistis adiungi, transmisi, sicut iniunxistis, abietum plantas non specie, sed proceritate placituras, non fructibus, sed sui peregrinatione mirabiles, non usu aptas, sed amoenitate iocundas, quippe quae, cum coaluerint, crassitudine umbrarum Ceuennarum frigus oceani sint aestatibus praebiturae, et hoc inter illas praeclarissimas diuersi generis arbores tam decore quam utilitate praestantes, opulentas onere, distinctas flore, odore fraglantes. illic enim industria uestra contulit, quod soli natura non protulit. nam ut ruborem rosarum, liliorum candorem, lauri perpetuum uirorem et alia huiuscemodi similia uisibus praetermittam, quia saepe per abundantiam pretiosa uilescunt et facit copia cotidiana fastidium, illic etiam graminum, germinum, frutectorum peregrinae conlatae sunt suauitates uisui usuique uernantes.

Sed quid illic primum laudandum sit aut mirandum, ubi etiam temporis intemperies temperatur? siquidem inibi torridae feruor aestatis tam umbrarum quam undarum rigore depellitur, hiemis uero in tantum non sentitur asperitas, ut intra eadem positis tepor aeris et cantus auium ueris reddat effigiem. sed quid ego inmemor inperitiae meae paupero sermone, mi domine, ruris uestri diuitias, delicias describere aut enarrare contendo, ad cuius laudem etiam ingenia maiora succumberent? date itaque inpudentiae meae ueniam, quam extorsistis, qui ut auribus uestris uerbosus existerem, dignatio uestra me conpellit, confidens, quod epistula longior uobis, domnis meis, si displiceret affatu, placeret affectu, cum [*]( 2 . sepquae 8 fredar v 4 iniunxistis v, adiunxistis S 5 speciae S 8 oceani sint Mommsenus, oceanis in S estatibus S prebiturae S 9 preclarissimas S 10 prestantes S 11 fraglantes scripsi, flagrantes S, fragrantes v illis v 18 similia S7, familia ? Sl, uilia Momrnsenus, futilia Gustafsson 14 uilibus v praeciosa S 15 uiliscunt S 17 usuisuiquf S 20 aetatis S 22 aedem Luetjohann potius v tempora eris 81 24 discribere S 25 ennarrare S 26 dat ei S 28 epistola S 29 placerit S intellegeritis S, intellexeritis v )

intellegeretis eam non pro eloquentiae lepore, sed pro uestro amore copiosam, simulque, quia sciebam sublimitatem uestram in amicis uestris plus reprehendere taciturnitatis uerecundiam, quam loquacem familiaritatis audaciam.

XII. DOMNO PECTORIS SUI CELSO RURICIUS.

Trepido in praeconium uestrum os elingue reserare, cui scio iure etiam ingenia maiora succumbere. quid enim primum de. affectionis aut dignationis uestrae laude commemorem, qui omnes mihi ruris, moris et, quod his omnibus maius est, caritatis delicias contulistis, aut certe, si quid horum defuit, deputandum tempori, non nobis est inputandum. nam totum apud uos, quod carum pectus, quod habuit clarum mundus, inueni, nulla me penitus iocunditate fraudastis. quin etiam desiderabile mihi hospitioli mei.desertum uestra uicinitate fecistis. et idcirco me magis finitimum uobis esse congaudeo, quia non ex toto malus est, qui bonis iungitur.

Sed ne exhibeat nobis [esse] ineptia sui longior sermo fastidium, salue largissimum dico et uitrarium, sicut iussistis, me destinasse significo, cuius opus nitore, non fragilitate oportet imitetur, ut dilectio, quae nobis a parentibus relicta, a magistro tradita, uitae communione firmata est, secundis elimetur, aduersis nulla penitus turbinum procella frangatur. nam sicut auri atque argenti pretiosa sinceritas, si aeris aut plumbi uel cuiuslibet alterius materiae uilioris fuerat admixtione corrupta, nisi ignium examinatione purgetur, nec splendorem naturalem poterit habere nec sonum, nam nec uisui claritatem nec tinnitum reddit auditui magisque raucum resonat, si feriatur, et stridulum ********* [*]( 8 plu S 7 preconium S elinguae S 10 moris] oris coniciendum uidetur v, oemoris Kr. 11 dilicias S 14 panitus S 16 congaudio S 18 uobis [esse] ecripsi, uofi esse S, u. ipsa v, uobis seu Kr. sui] seu Kr. 20 distinasse S 21 num imitemur Bcnbmdum F a ante magistro om. v 22 ante secundis in S rasura 2-8 litterarum exstat 23 paenitus S 24 preciosa 8 25 fuerit v 26 purgatur v 29 lacunam indicauit Mommsenus )

Hanc ergo sententiam, non meam, sed domini, frater optime, contuentes pariter et sequentes ita uitam nostram medio cursu gubernatore ipso domino temperemus, ut, quamquam serenitas adrideat, prosperior flatus inuitet, mare placidum blandiatur, scientes tamen illam aequoris subiecti planitiem ad instar montium repente consurgere nequaquam in altum nauem nostram patiamur inpelli, ubi eam aut tempestas soluat aut unda demergat.

XIII. DOMNO PECTORIS SUI CELSO RURICIUS.

Recepi apices germanitatis tuae, qui mihi non parum scrupuli retulerunt. uereor enim, ne secus de litterulis meis, quam a me missae sunt, senseritis et idcirco quasi temerariae praesumptionis me notare uideamini, dum, ut pro uobis orem ac saepius commoneam, postulatis. egone, frater optime, castigare uos audeam, qui me nequeo castigare? egone uos, qui me adhuc in saeculi turbinibus tamquam in maris aestibus cumba instabili fluctuantem quasi iam de sublimiori specula uel eminentiori colle respicitis? egone uos, qui ad portum ueniae per paenitentiae indulgentiam domino gubernatore ****? non ego penitus, frater dilecte, sic scripsi, ut mihi aliquid blandiens uos inprobo dente morderem nec ut uos laederem, sed mihi epistulae familiaritate uincirem. nam si bene consideretis, uotorum sunt illa uerba, non actuum, et optantis potius quam monentis, quia non, quid ageremus, sed, qualiter uellem, ut uiueremus, exposui. ceterum si actus uitae meae praeteritae praesentisque discutias, pudebit te intimo et secretissimo fratre teste ferre, quae non puduit deo teste promittere, pro quibus [*]( 8 quamquam scripsi, qua S, cum v, quamuis Kr. 4 adrideat r, adreddat S 5 planicie S 6 nequaquam Kr., nequam S, neque c 7 saluat S 8 dimergat S 12 litteris v 13 a me ammiss? S, corr. e senseritis Luetjolumn, inseritis S, censueritis v timerariae S presuptionis S 14 me notare Kr., menostrae S, memores v 17 saeculi adhuc in v 18 fructuante S 19 respecitis S 20 gubernatore;l S lacunam uerbis iam appulistis expleri iubet Kr. 21 paenitus S delicta S 23 uincerem S 25 uellim S 27 presentisque S 28 committere coni. v )

facinoribus meis spero uos potius domino supplicetis, ut, quos in hoc saeculo amicitiarum et propinquitatis uoluit esse consortes, in futuro bonorum iubeat esse participes.

XIIII. DOMNO PECTORIS SUI CELSO RURICIUS.

Equum, qualem iusseras, destinaui mansuetudine placidum, membris ualidum, firmum robore, forma praestantem, factura conpositum, animis temperatum nec praeproperum scilicet uelocitate nec pigrum (tarditate), cui frenus et stimulus sit sedentis arbitrium, cui ad euehendum onus et uelle suppetat pariter et posse, ita ut nec cedat superposito nec deponat inpositum. his itaque, sicut oportuit, intimatis, salutatione praelata, pollicitatione dispensa promissa deposcimus, ut ad sollemnitatem sanctorum ad nos deo propitio una cum sorore uestra uenire dignemini honorem patronis, fratribus affectum, gratiam populis praestituri.

XV. DOMINO SUO PECULIARI IN CHRISTO DOMINO PATRONO AEONIO EPISCOPO RURICIUS.

Agnito transitu sanctae ac uenerabilis apud me recordationis domini mei decessoris uestri Leontii animo et mente confusus diu multumque tristatus sum, quod et inpedientibus peccatis meis tanto antestiti occurrere non merueram et tali essem parente priuatus. cuius etsi exterioris hominis non fruebar aspectu, interioris tamen gratia delectabar et mentis acie iugiter adhaerebam, per quem et in quo mihi praesens quodammodo et cernebatur obtutu et audiebatur affatu et palpabatur adtactu [*]( 6 distinaui S mansuetudine-impositum Ruricius infra 1135 repetit 7 fartura coni. v 9 tarditate om. S, cf. Rur. II 35 sedentes S 11 pariter om. v 12 ouortuit S 13 pollicitacione S deposcemus S 15 uestra scripsi, nostra S, om. v dignimini S 16 populi S 18 eonio S 20 sancto v et v uenerabiles S recordacionis S 21 leonti S 24 exteroris S 26 adherebam S 27 affatu LuetjQhann, affectu S )

et tenebatur amplexu, siquidem cari nullo se melius loco quam in corde caritatis ipsius sede conspiciunt. unde et amplius desiderabam oculis uidere carnalibus, quem ita spiritalibus intuebar. sed dolori meo consolationem ea, quae prius tribuerant solacium, ipsius merita dederunt, quia confido, quod, quem paterna pietas dilexit, et sedula intercessione custodiat.

Sed haec sanctitati uestrae quasi uobiscum colloquens atque a uobis maeroris ipsius leuamen requirens dictante dilectione retuleram. nunc uero, ut dicere institueram, accersione ipsius domini mei et apostolatus uestri ordinatione conperta ad officium uestrum mittere cogitabam. sed muneribus uestris humilitatis meae praeuenistis obsequium, quae mihi maiorem scribendi fiduciam contulerunt, quia praesumo, quod, quem liberalitate feceritis dignum, ab animis uestris non habeatis alienum. et ideo, sicut datis intellegi, quoniam tanti habere dignamini, sospitationem beatitudini uestrae per litteras uberem dico simulque peculiari prece deposco eo mecum agere tanti habeatis affectu, ut domnum Leontium praemisisse et commutasse potius quam perdidisse cognoscam.

XVI. DOMINI UENERABILI, ADMIRABILI ET SANCTIS OMNIBUS AEQVIPERANDO FRATRI SIDONIO UIDENTI RURICIUS.

Olim te, frater carissime, fama celeberrima praedicante cognoui et in sede caritatis illis, quibus ipse melius terrena dispicis et caelestia diuinaque consideras, oculis mentis aspexi, unde ipsius nomen adscripsi, cuius munere donatum esse te uidi. et ideo, dum te in speculo cordis diligenter et pulchritudinem interioris hominis tui uehementer admiror, ad [*]( 22] cf. 1 Reg. 9, 9. ) [*]( 1 se melius v, semilius S 5 quod v, quotquot S 6 pietate a 9 retuleram scripsx, retulerim S accersioue v, arcersione S 10 offitium S 18 flducia S presummo S 14 feceritis v, facieritis S 15 dictis v intellen v 16 beatitudinis S 17 tanto v 28 carissimae S predicante S 24 despicis v 27 post diligenter Mommseim intueor imerit )

desiderandum animi mei uiscera concitasti, quae in tantum affectum tuum meracissima dilectione commota sunt, ut, quem spiritalibus oculis contemplor, etiam carnalibus cernere concupiscam. quam ob rem salue in Christo domino plurimum dicens specialius quaeso, ut una cum domno meo episcopo, quem ad nos uenturum pro sua dignatione confido, uobis ad humilitatem nostram uisitandam faciatis iniuriam, ut possimus in unum positi fructum de nostra inuicem capere praesentia, dum sciscitantis intentio fit respondentis eruditio et mutuus quodam modo profectus discentis efficitur et docentis. pax, pax, pax.

XVII. DOMNO ANIMAE SUAE ET TOTIS IN CHRISTO DOMINO DILECTIONIS UISCERIBUS EXCOLENDO POMERIO ABBATI RURICIUS BPISCOPUB.

Scriptum est, sicut ipsi melius nostis: mihi uindicta, ego retribuam, dicit dominus. iam uos mihi, si quid inputatis, ignoscite, quia sciatis dominum uindicasse. tam auiis esse nos itineribus noueritis in tam abditas solitudines inductos, ut eas retexere animus horreat, mens refugiat,. sermo non queat. incurrimus namque semitam obstructam ramis, spatio constrictam, spinis hirtam, stirpibus clausam, obsitam sentibus, situ asperam, saxorum aggeribus inpeditam, radicum conexione constratam, caeno uoraginosam, ut in tam uariis tamque multiplicibus malis non esset simplex forma periculi, dum caballorum pedes radicum uirtus detinet et soli putredo non sustinet, montibus uero ita in sublime porrectam et uallibus in profunda demersam, ut nos per undosum mare excitantibus eum uentorum saeuientium flabris erepto ab oculis nostris nebulis ac nubibus die iter agere crederemus, quia, etiamsi mundo radius solis inluxit, ad nos prae densitate nemoris splendor ipsius et calor peruenire non ualuit, dum nos ita per iter infelicium filicum [*]( 14] Rom. 12,19. ) [*]( 5 queso S 8 carpere v presentia S 14 uindictam S 17 noa I esse v 20 sensibus S 22 uorallgnosam S (1 man. alt.) 25 profundo Kr. 26 dimersam S eum om. v 30 filicum Kr., felicu S, felicium 11 ) [*]( XXI. Fmnst. ) [*]( 24 )

proceritas premit et sic inundatio roris aspergit, ut contracti frigore uel coacti apricitatem ignis plurimi diebus cynocaumatis quaereremus..

Sed cum ad locum, ad quem tendebat intentio, peruenissemus, uallati aquis atque made facti siti occepimus deperire, quia, cum esset, ut diximus, rigor in aere, erat tamen tepor in fonte, odor in flumine, ardor in campo, aestus in castro. et, ut breui sermone uniuersa concludam, per talem uiam nos iter egisse cognoscite, per quam nec ad paradisum, non dicam ad exilium quisquam ire desideret. quapropter quia haec omnia dominus noster et me incurrere et uos iussit euadere, peccata mea a uestris meritis etiam uisibili itinere discernens, ut uos, qui arta et laboriosa spiritaliter pergitis uia, istius non incederetis angustias, et nos, qui lata et spatiosa retrorsum semper respicientes incedimus, huius incurreremus iniurias, orate dominum, cui omnia possibilia confitemur, ut, etsi per diuersum iter, ad unam nos tamen urbem faciat conuenire, in quam nos misericordia potest inferre, uos merita.

XVIII. DULCISSIMO ET UNANIMO FILIO OMMATIO RURICIUS EPISCOPUS.

Ut per Uenerium dulcedini tuae non scriberem, non neglegentiae nec inputationis alicuius, sed occupationis fuisse cognosce. unde has per Amelium dedi, quibus salue plurimum dico et, ut propositi tui semper reminiscaris, admoneo. nec animum tuum iam deo dicatum aut a coepto itinere blandior uisus auocet aut modulatior corrumpat auditus aut dulcior gustus [*]( 17] Psalm. 121, 3. ) [*]( 1 sic v, si 8 2 frigoreue Mommsenus plurimis v 3 quaereremus Mommseum, querimus S 4 quem add. v, om. S 7 in campo corr. ex in comite ? S1 9 cognuscite S paradysum S 10 ire quisquam r 12 ut scripsi, et S 13 istas v incederetis S, inceditis Kr., incedere debetis Mommsenw 14 nos ex non 81 15 incurreremus scripsi, incurrimus S 17 una S 20 omacio S 21 dulcidini S 22 inputacionis S h ni 28 as S (h man. alt.) 24 remiscaris S ammoneo S, commoneo r 25 cepto S 26 modolacior S )

inficiat aut mollior sollicitet tactus aut suauior odoratus inliciat et per fenestras corporis mors intromittatur ad animam, sed neque stiuam tenens contra domini sententiam retro respicias, ut directum lineae sulcus amittat, quin potius ita in eum, cui te ipso inspirante uouisti, omnibus sensibus inhies et corde defixus adhaereas, ut, cum te uel una praefatorum uitiorum inlex forma pulsauerit, fide firma et diuina meditatione munitum pectus adire non possit. et, quamlibet in turbis positus. esse uidearis, intrans in cubiculum cordis tui clauso ostio tuo dominum orare non desinas, ut, qui uidet in occulto, dicat tibi, sicut sancto Moysi uociferanti ad se non uoce, sed corde dicebat: quid clamas ad me? et spero, ut in talibus orationibus etiam mei meminisse digneris et citius te ad nos, etiamsi noster non reducit affectus, desiderium dulcissimae et saluberrimae quietis adducat. [*]( 9] Matth. 6, 6. 12] Exod. 14,15. ) [*]( 1 inlicet S, corr. v 2 et] ut Kr. 6 adhereas S 13 mimenisse S dignaris S 14 noster] ñf S, inter v non] nos v 15 adducat] add. S: expl domui ruricii epistolaru lib primus incip liber n ) [*]( 24* )