Interpretatio Orationum Gregorii Nazianzeni

Rufinus, of Aquileia

Rufinus of Aquileia. Tyranni Rufini Orationum Gregorii Nazianzeni Novem Interpretatio (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 46). Leipzig, Vienna: Tempsky, Freytag, 1910.

102. 103. Haec est apologia et excusatio fugae meae et hae causae sunt quae me a uobis, o fratres et amici carissimi, separa­ uerant uel abstraxerant; tales namque tunc me cogitationes ut longius abscederem perurguebant. reuocauit autem me primo quidem desiderium uestri et magis illud quod desiderabar quam quod ego desiderabam. nihil enim tam ualidum est ad dilectionem quam si ex utraque parte constet aifectio. secundo [*]( 2 ) uero maxima mea cura et sollicitudo praecipua sanctorum parentum ueneranda canities, qui pro me magis quam pro ipsa senectute laborabant: Abrahamei huius capitis honor et angelici instar aspectus et matris Sarrae, quae nos etiam spiritaliter genuit in euangelii fide, debita reuerentia, quibus necessarium erat baculum me senectutis existere. quorum contemplatione et ut eis debita officia pietatis exsoluerem, etiam philosophiae studia contempsi, quae mihi pretiosa et cara supra omnes facultates affectusque ducebam. in quo, ut [*]( 4 cf. Luc. 14, 28 ) [*]( 1 potentiae Cv 2 tutius (aa<potXEia)] aptius Rp.c. totius Oa.c. est] et V 3 lauare R dirisui RCa.c.,0 fiant-p. 77, 14 si infama om. A 4 turrim Cp.c.,v edificare 0 5 presto sint Cv 6 huc usque apol­ logia gregorii pro fuga sua. Abhinc sermonem facit ad fratres cur re­ uersus sit R in mg. apollogia Cv et] id est v et ante eicusatio om. C et alt. om. V haec OV,Ca.c. 7 o fratres et amici (c1 91X01 xai aSsXspot)] o om. VCv 9 ut] et Ca.c. perurgebant BV primum Cv 10 quo OV 11 quo RV enim om. C ualidius ex ualidus C 12 si om. C 14 canicies O 15 abramiei R (corr. abraha mei, quod repetitur in mg.) abrahe mei 0 abralieei C abraheii v abramici V 16 angeli C sare V sarrae C sare v 18 meae 0 existeret Ca.c. exsistere V 19 ut et eis 0 pietatatis officia V 20 etiam] magis (a 8. I.) quam Rp.c. philosofiae C contemsi Ca.c. 21 dicebam Ca.c. )

76
uerius dicam, hoc ipsum philosophatus sum, ne philosophari [*]( 3 ) uiderer. non ergo tuli effundi mihi haec omnia et aboleri unius occasionis obtentu neque auferri mihi paternas benedic­ tiones, quas quidam ueterum sanctorum traditur etiam arte furatus parente cibis et hirsutis pellibus falso. duae quidem istae sunt causae, quibus praecipue cessi et quae intentionem meam quam maxime mitigare potuerunt. et puto quod neutra harum uideatur indigna, cui cedere debuerit ille cogitationum tumor, quoniam quidem et uinci tempus est, sicut et omni rei tempus est. et fortassis expedit interdum bene uinci quam male uincere.

104. 105. Tertium uero est quod me maxime et supra omnia subiecit et subdidit. quod cum exposuero, de reliquis iam tacebo. recordatus sum dies antiquos et in tantis rebus tam difficilibus tamque arduis. non fui ausus satis cre- dere consiliis meis, sed gerendi sententiam ex sanctorum uirorum auctoritate quaesiui et exempla ueterum rebus praesen­ tibus regulam posui. neque enim superfluo haec nobis scripta sunt neque ut Graecorum more ex his erudiremur aut delecta- [*]( 2 ) remur in uerbis. quod in fabulis eorum uel historiis fieri solet, ut conpositi carminis suauitas et dulcedo ipsa narrandi inliciat animos et delectet auditum; nostrae litterae, in quibus iota unum uel apex otiosus non est, omnia quae uel gesta referunt uel gerenda praecipiunt uitae nostrae instituta ac regulas ponunt, ut, si quando forte dubiis in rebus delibe-[*]( 5 cf. Gen. 27, 21-30 14 Ps. 142, 5 ) [*]( 1 ducam V ipso 0 philosofactus Ra.c. philosofatus C ne] non 0 philosofari BC 3 oferri Ca.c. 4 arte om. v 5 furatus esse Cp.c.,v parenti v furatus parente] figuratus parasse (ass in ras.) R cibis] ciuis (s. cutis) 0 §et R 8 debuerat 0 9 quo­ niam] quem v 10 est om. V expediat V 12 me suo loco om. post omnia s. l. R 16 consiliis suo loco non perspicuum s. l. rep. 0 gerundi BCa.c.,V 19 gregorum Ra.c. grecorum OC,Bp.c. ex his om. V aut] ut R ac 0 20 uel] siue V 21 et om. v 22 inliceat BCa.c.,0 23 unum uel aTi C apix Ca.c. que Op.c. 24 gerunda VRa.c. generaenda Ca.c. 25 deliberandis V . )

77
randi nos necessitas inuenit, ad maiorum exempla redeuntes inde discamus quid nobis eligendum sit, quid cauendum.

106. Cuius ergo historiae recordatus sum et unde mihi occasio consilii huius exorta est? dicam ego breuiter et uos patienter audite. fugiebat aliquando Ionas a facie dei, immo potius fugere se putabat. sed conprehendebatur ab insecta­ tione maris, a tempestate, a sorte, a uentre ceti et trium dierum ac noctium sepultura formam futuri mysterii praesa­ gante. et ille quidem fugiebat, ne uel tristis nuntii Niniuitis [*]( 2 ) minister existeret uel postmodum mendax inueniretur, si per paenitentiam ciuitas saluaretur; neque enim saluti eorum inui­ debat, sed mendacii ministerium declinabat dignitati prophe­ ticae in omnibus deferens, quam utique in se uelut deformari uidebat, si infamaretur macula falsitatis, dum uulgus ignarum et inperitum intellegere ac prospicere non potest profundam futurae dispensationis scientiam.

107-109. Ego autem audiui sapientissimum quendam uirum de his exponentem et rationem huius historiae, quae quasi absurda uidetur, ita reddentem, quo ne hanc quidem causam fugae poneret beati Ionae, ut in Ioppen descenderet et ex Ioppe fugeret in Tharsis, quasi uero inquiens ignorare deum crederet [*]( 5 cf. Ion. 1, 3 sqq. ) [*]( 2 elegendum RO 3 unde (ex ende) R 5 facias Ca.c. 6 ab insectatione] obsecutione v 7 coeti 0 8 sepulturam Y forma Ca.c. presagante C,0 (ex presegante) psagiente v 9 et ille quidem (tin.\' hÚYO; p.ÈY)] et ideo ille quidem Cp.c.,v tristi V nineuitis RCa.c. nineuetis (i s. alt. e) 0 10 exsisteret RV 12 men­ datii RO dignitate prophetica* Cv prophetice 0 13 differens Cv quem 0 14 infirmaretur 0 a uoce -retur denuo inc. cod. A, cf. notam ad p. 75, 3 15 et s. 1. O, om. A ac percipere non posset v posset Cp.c. 17 audii (s. 1. i u) R uirum om. V 18 exponantem Ra.c. hystoriae A 19 quo] quoniam v quidem om. V fuga V 20 pone Oa.c. imponam v beato Cp.c.,v ione Av in om. R iopen VCv iopem A discenderet 0,Ra.c. iope VCv 21 tarsis (J quasi] ut in ras. V deum ignorare v ignoraret 0 ignore Ca.c. deum] iam V )

78
quod agebat, aut hoc esset fugere a facie dei, mari se et fluctibus dare. non dicam hoc propheticae scientiae, cui etiam profunda innotescunt et obscura inluminantur, sed ne cuiusquam quidem hominis quamuis ignari et inperiti esse arbitror, quin immo et e contrario, quicumque ille ingressus fuerit mare, tunc uero maxime salutem suam in manus dei [*]( 2 ) commisisse se dicit. non ergo ignorabat Ionas adesse et in mari et ubique praesto esse ualidissimam dei manum, quam etiam aliis praedicaturus mittebatur, neque effugere se usquam diuinitatis potentiam praesumebat — non hoc credendum est —, sed quoniam praeuidebat id suo hoc ministerio ab spiritu praefigurari, quod spreto et abiecto populo suo Israhel donum propheticae gratiae transferretur ad gentes, propterea subter­ fugit praedicationis officium, ne patriae gentis abiciendae [*]( 3 ) triste praeberet obsequium. inde denique derelicto loco, qui est contemplatio laetitiae — ita enim Hebraeorum lingua Ioppe interpretatur —, derelicata ergo \'contemplatione laeti­ tiae\', magnificentiae scilicet illius et dignitatis antiquae, in pelagus se maeroris ac tristitiae dedit. inde tempestas, inde somnus, inde naufragium, inde excitatur et in sortem mittitur et confitetur fugam et praecipitatur et a ceto suscipitur et non consumitur, sed ibi inuocat deum et pro Christo ante Christum post tertium diem resurgit in Christo. uerum de [*]( 3 cf. Rom. 11, 33 ) [*](1 esse A se om. AV 2 hoc om. V 3 nec v 5 e* eontrario C 7 commississe 0 se om. Cv dicitur Cv adesse eras. R 8 mare ex mari R 9 praedieaturis Ba.c. usq: qua (s. q: add. ua) C 11 sed] se 0 jd C, om. v hoc ministeriu Ca.c. hoc suo ministerio v a v 12 spetto Ra.c. isrf R israel V 13 pro­ feticae C transferetur RO transfiguretur V 14 praeditionis R 15 relicto OACVv 16 hebreorum ROCv 17 iope Vv 18 et om. OA dignatatis Ra.c. indignitatis Ca.c. 19 acj et v 20 som­ nis Oa.c. excitatur (e^jnvtCetai)] exercitatur A in sorte 0 21 prae­ cipitatur] add. et non consumitur V coetu A suscepitur Ca.c. 22 antichristum Ca.c. 24 tertiam OACv in Christo] a mor­ tuis A )
79
his nos sermo paulisper expectet, ut postmodum, si deus dederit, latius et diligentius explanetur.

110. Nunc autem id quo nobis sermo directus fuerat prosequamur, quoniam quidem illi fortassis et uenia fuit propter hanc quam diximus causam officium differre prophe­ ticum; mihi uero quae excusatio sufficiet, quae causa subue­ niet, qui relinquetur satis faciendi locus ulterius reluctanti? et nescio utrum graue aut lene dicam sacerdotii quoquo modo inpositum iugum pertinacius recusanti.

111. Si enim hoc, quod solum inter omnes excusationes fortius habemus, concedatur nobis, quod longe inferiores sumus quam sufficiat ad sacerdotium perfungendum, sed quid facie­ mus quod ex alia parte perniciosius inoboedientiae crimen incurrimus? et erit nobis fortasse grauius ex contemptu quam putamus esse ex temeritate discrimen, quoniam quidem delin­ quenti in hanc partem nullus emendandi ultra aut corrigendi superest locus.

112. Medius ergo inter duos istos timores ascendendi ac descendendi positus et memet ipsum hinc atque hinc aequa lance perpendens et nunc in illam nunc in istam partem uelut uentis inpellentibus uergens ad ultimum cessi huic qui amplius praeponderabat inoboedientiae timori, quique depulso illo alio utpote ualidior ac uehementior totum me sibi uindicauit et [*]( 1 nos om. R 3 id quo] id ad (ad s. l.) quod R id in quod (id s. I.) 0 in id quo A id de quo v 5 profeticum C 7 reluctandi A et reluctandi C (di in ras.) v 8 leue aut graue A graue aut grau? aut leue R quoquomodo Cp.c. 9 recusanti Ca.c. recusandi Cp.c.,v 12 sufficit R perfugendum Oa.c. sed om. V 13 pernetiosius Cp.c. 14 quam] quod in ras. V 15 ex temeritate] de extremitate A delinquendi R 16 in bac parte AV 18 timoris R timor* C accedendi R ac Cp.c. et A 19 discendendi Oa.c. descedendi Ra.c. discedendi Rp.c. deslllcendendi C positus e Op.c. 20 in ante illam om. A 21 uerguens (alt. u s. l.) 0 urguens A 22 inoboedientiae (aTre-.&siag) scripsi oboedientiae codd. v 23 utpute Aa.c. ac om. A uendicauit A,Cp c..v )

80
[*]( 2 ) tenuit. considerate ergo si recte et iuste nosmet ipsos inter hos medios libramus timores, dum neque adsumimus incon­ cessos honores neque eos qui delati sunt refutamus, quia in alio inpudentia, in alio inoboedientia condemnatur, utrumque autem inperitiae uitium est. medii ergo quidam incedere cupimus inter nimium timidos et nimium temerarios, ut simus quidem uerecundiores his qui ad indebitos honores foeda ambitione nituntur et paulo confidentiores his qui futuri iudicii metu etiam bonorum actuum cuncta refugiunt.

113. Ita ergo in talibus ego deliberans et unumquodque suis ponderibus metiens addidi etiam hoc ad animi confiden­ tiam, quod mereatur aliquid retributionis a deo oboedientiae fides et inpleatur id quod deest, dum integre creditur id quod est, ut efficiat fides perfectum quem metus habuit inperfectum. scriptum enim legimus quoniam qui timet non est perfectus in caritate; perfecta autem dilectio foras mittit timo- [*]( 2 ) rem. e contra uero uidebam quod inoboedientiae et incredulitatis periculo auxilia nulla succurrunt. nec aliquid inuenio quod fidu­ ciam tribuat diffidenti, quin immo uereor, ne et pro his qui nobis crediti sunt illud audire necesse sit: animam ipsorum exquiram de manibus uestris, et: sicut spreuistis me, ne essetis duces ac principes populi mei, ita et ego spernam uos, ne efficiatur aliquis ex uobis in regem, et: sicut non exaudistis uocem meam, [*]( 15 I Ioli. 4, 18 20 Ezech. 3, 18 21 cf. Os. 4, 6 24 cf. Esai. 1, 15 ) [*]( 2 librsemus C libremus v 3 dilati V delati (de s. rcts.) 0 refu­ tamus-p. 82, 10 temporis om. A 4 alia impudentia v in alio 8. 1. m2R condempnatur Cv 5 quidam] quidee exp. m2C, om. v 6 sçimlls R 9 actuum (s. monilia) C 11 metiens] metuens V 13 impleatur p (p insert.) id quod est quod deest R id quo deest C deest] est v 15 scriptum est (est paene eras.) 0, (est exp.) C 16 foras 8. 1. 0 foris v 17 e contrario (rio s. 1. man. rec.) 0 inoboedien­ tia Ra.c. 19 ne] ue (t 8. e) R, om. CV 22 principes et duces R duces et principes Cv .ita et ego (ootai xaf<*>)] ita ego 0 23 aliqui 0 )

81
sed dedistis dorsum durum et inoboedientes ex­ titistis, ita erit quando uos inuocaueritis me, ego autem non respiciam super orationem uestram neque exaudiam uos. non accidat nobis a iusto iudice talia audire responsa neque ueniat ad nos uox ista ab eo, cui quamuis misericordiam cantemus, sed et iudicium simul cantabimus.

114. Sed iterum ad antiquorum historias et ueterum nobi­ lium gesta reuoluimur. e quibus uidemus quosdam quidem, cum ad regendos populos subrogarentur uel ad officium prophe­ ticum per dei gratiam uocarentur, promptissime cessisse inui­ tatos, alios uero aliquamdiu inuitantis gratiam distulisse. nec [*]( 2 ) tamen alteros ex eis uidemus esse culpatos nec reprehensam esse aut in his oboedientiae promptam celeritatem aut in illis timoris circumspectam cunctationem, quoniam quidem illi magni­ tudinem ministerii uerebantur, istis fides fiduciam dabat certis quod omnia possibilia sunt credenti. paratus erat Aaron, sed Moyses multum restiterat, Esaias promptus obtemperat, sed iuuenilem Hieremias formidabat aetatem nec prius prophe- tiae ministerium suscepit quam a deo pollicitationem uirtutis ac stabilitatis acciperet.

115. His ego rursum cogitationibus reparatus sum et huiuscemodi consiliis adsidua conluctatione mitigatus ac uelut [*]( 6 cf. Ps. 100, 1 17 Marc. 9, 22 ) [*]( 2 uos R et uos OCVv inuocaueritis (õTay ejtty.aXea^c&s) R in­ uocabitis OCVv 4 accedat (i s. e) 0 accedat C 6 cantemus] in mg. add. Isaiam et hieremiam inducit U m. rec. 7 cantauimus R 8 anti­ quarum 0 9 reuoluimur («Epofia:)] reuoluamur (a ex corr.) R reuolui­ moş (r s. §) 0 10 uel ad] uelut R 11 prumptissime Oa.c. propbe­ tissime (ba s. pb? m2) C inuitos C 12 aliquandiu R 13 uidimus C 14 esse om. C prumtam O,Ca.c. 15 circum inspectam V certi OCv 17 creąędenti R haaron (h in ras.) V 18 moses Ca.c. multa praestiterat R multa V,Ca.c. isaias V,Oa.c. ysaias v prump­ tus 0 promtus C obtemperat sic codd. omnes 19 iuuenalem Oa.c. 20 suscipit V 21 acceperit OCv 22 ego (sy1")] ergo RO V 23 mit.] mollitus 0 ) [*]( XXXXVI. Rufini pars 1. ) [*]( 6 )

82
ferrum incudibus superpositum malleorum quibusdam ictibus mollitus sum et edomitus. accessit nihilo minus ad maturi­ tatem consilii etiam cuncta mitigans et decoquens tempus. supra omnia uero illud quod scriptum est: consilia mea iustificationes tuae sunt, quibus ego omnem uitam[*]( 2 ) meam credidi. propter quod non resisto neque contra­ dico, ait dominus meus, qui non ad principatum populi uocabatur, sed utouisadoccisionemadducebatur. pro­ sterno ergo me et procido ac subdo me potentissimae manui dei et ueniam peto praeteriti temporis otii et dilationis, si quid mihi forte ex hoc criminis nascitur. tacui, sed non semper [*]( 3 ) tacebo. secessi parum aliquid temporis, ut me ipsum discu­ terem ac uisitarem et in quantum tristitiae meae conso­ latio nasceretur. nunc uero ueni in ecclesiis exaltare domi­ num et in cathedra seniorum conlaudare eum. si illud culpam habuit, ueniam hoc meretur.