Liber Apologeticus

quodsi hoc pie sancteque intellegitur, unusquisque nostrum adsumat conparationem, ut magis semet ipsum in melioris praelatione condemnet quam in minoris despectione iustificet. ita demum inuicem membra sociabit, praecipue si, una caritate ueluti pelle ossa circumdante neruisque iunctis indigentia, sui conscius homo hanc ipsam quam habet gratiam donum intellegat esse non debitum et magis ex eo unde accepit glorietur in Domino quam unde [*]( 3 reliquiB ΣΦaψa 5 cuiquam (cui in ras. 4 circ. litt.) ψ 9 haec in disserendo —11 castigetur pntasne nullam om. v || diserendo ΣΥΦ 10 si is] ΣΧψ si*is Φ si his T 11 adsumit (t eraf. et in marg...) ψ 12 hnmilitatS ( erasum) ΦΧ || fallatiam 2 || uerba facile —13 Let9 om. sed in marg. inf. add. m. 1 X || **arbitraris # || ut in ras. V || scurilitate V 13 Ictus £ laetas hoc sed hoc expunctum s || negligentia W 11 submissus (sub in ras.; in marg. sum praescriptum) ψ summissus ΥΦΧ silmus 2 15 genera| Σ1 16 sanctaeque s 17 intelligitur V || assumat W |j comparationem Σψ 18 condempnet ΣΥΦΧ19 despectione] 2X dispectione (\' eras.) Φ dispectatione TW despectatione ν || menbra X 20 sociebit s || precipne E praecipwe (a altera erasa) Φ || caritas ΣΥΦΧ || eircundante X 21 conscius] conscius sui sed sui erasum Φ 22 intelligat ψ || debituin] ΣΦΧψ dnbitum T meritum ν )

nos enim cum essemus naturaliter filii irae propter delictum nostrum, facti sumus filii misericordiae propter clementiam Domini, nihil digni nisi damnatione. non ingeramus Domino de non accepto querellam sed de accepto gratiam repensemus gloriam solo illi creatori redemptorique nostro Domino Iesu Christo, quem posuit Deus propitiatorem in sanguine suo, utinnomine eius quern genu curuetur caelestium et terrestrium et infernorum, quem in illa praedicta potestate iudicantem omnis caro uideat et cui omnis lingua fateatur.

unde et apostolus ait: ideo contendimus siue absentes siue praesentes placere illi. omnes enim nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis prout gessit siue bonum siue malum; et alibi: omnes enim stabimus ante tribunal Dei.

Paulus apostolus dixit etiam se staturum ante tribunal Dei et propria corporis prout gessit cum ceteris redditurum; contra autem Pelagius confidenter audet dicere: cita consummo uniuersam in carne perfectionem, ut de iudicis bonitate nihil sperem*.

iusti in illa die iudicis operum suorum glorias audientes, adhuc tamen uelut ignorantes, interrogabunt: Domine, quando te uidimus et haec [*]( AVCTORES 1 nos — 3 Domini Ephes. 2, 3 et 4 6 Rom. 3, 25 (cf. Oroa. infra 25 § 4) 7 nt in nomine sqq. Philipp. 2, 10 11 Cor. 2, 5, 9 et 10 15 Rom. 14, 10 22 Matth. 25, 37 ) [*]( 1 enim] autem V 2 ire s || sumuB filii] sumus ΥΦψh 8 nichil Χψ || dampnatione TQX 4 ingeramus (litterae nge in ras. m. n X ignoramne 1 || domino de] dno.de (o in ras. et de 8. 8. m. 2) s domine 2T || quaerellam T querelam ΣΧprψ 5 gloriam] ΣΥΦΧ gloriamque ψν || solo] ΣΥΦΧ soli ψv; cf. toto Hist. 3,1 § 6; 3, 20 § 11; 6, 5 § 11 6 christo] christo tribuamus v 7 propitiatorem (iti in ras.) ψ 8 eius in ras. ψ || genu. (eras. s) Φ || curuetur] flectatur 9r || caelestium et] celestium ψ 9 iudicantem] ψν iudicḗ (8 ex a ut uid. corr.) Φ indicet 2TX 10 cui omnis] cui omis (alterum i ex corr. add. m. ut uid. 1) s 12 presentes Φ ||illi] ei Φ hg 14 corporis] xpl Σ1 17 ad uer- sum dei et —18 ceteris red in marg. 1 W 19 pfectiōē. nt (6. i in ras. m. 1) X || nt (t in ras. unius litt.) Φ 20 nichil Χψ )

Aut forsitan reclamat et loquitur: Crecte mihi haec amentiae, ut non dicamsuperbiae, ingererentur obprobria, si dicerem sine adiutorio hominem posse esse sine peccato ; nunc autem adiutorium Dei, cui nihil difficile, adsero. an tu fortassis Dei adiutorium negas?

\' concedo paulisper calumniae tuae, ut, dum quod in te conuincere uolo in me uidear detegere, inueniamur simul et ego in mei defensione purgatior et tu in tua confusione manifestior.

mea semper haec est fidelis atque indubitata sententia, Deum adiutorium suum non solum in corpore suo, quod est Epclesia, cui specialia. ob credentium fidem gratiae suae dona largitur, uerum etiam uniuersis in hoc mundo gentibus propter longanimem sui aeternamque clementiam subministrare,

non — ut tu adseris cum discipulo tuo Caelestio, cui iam apud Africanam synodum occulta illa impiorum dogmatum natura contusa est — in solo naturali bono et in libero arbitrio generaliter uniuersis unam gratiam contributam, sed speciatim cotidie per tempora, per dies, per momenta, per atomos et cunctis et singulis ministrare. dicit enim Scriptura: qui facit solem suum oriri super bonos et malos. at tu forte respondes:

ordinem suum conposita bene natura custodit ac per hoc Deus elementariis semel cursibus [*]( AVCТORES 22 Matth. 5, 45 ) [*]( 1 leges (sic) s 4 aut] at 2 || amentia h 5 opprobria V || doaerem (aupra o scr. l i ab ead. m. quae corrigenda in margine notare solet) V 6 adiutorio] adintorio Dei v || adiutorium] quum adiutorium adiicio v 7 Dei cui addidi (Genes. 18,14), om. add. et edd. || nichil V || assero ΣΥΦ2Χψ|| tú. (eras. i) # || adiutorium] auxilium ψ 8 calumniauae 2 12 deus (sic di) 2 13 8 (. fortuitum esse potest) * || special\'r (\'r e corr.; in marg. 1 et mox -l\'r notatum) V || fidem (supra f infraque emendatio erasa) ψ || *gratie (q fort. aut q eras.) ψ 16 sumministrat ΣΥΦΧ || asseris ΣΥΦ2ψ || caelestio] ΥΦ celestio ΣΧψ 17 cui] cũ Σ1|| affricanam ψ || sinodum ΥΦΧ 21 athomos ΣΥΦΧψ άτομας (sic) cfhg atomas. || & singulis] singulis Σ1 22 orire T1 23 composita Χψ )