Historiae Adversum Paganos

uerumtamen quis non se, qui sui suorumque actuum uel etiam cogitationum conscius indicia Dei metuit, iuste omnia passum uel etiam parua sustinuisse fateatur? aut qui se non intellegit Deumque non metuit, quomodo non iuste ista et quidem parua sustinuit ?

quae oum ita sint, illud tamen clementia. Dei eadem pietate, qua dudum praedixerat, procurauit, ut secundum euangelium suum, quo incessabiliter commonebat, cum uos persecuti fuerint in una ciuitate, fugite in aliam, quisque egredi atque abire uellet, ipsis barbaris mercennariis ministris ac defensoribus uteretur.

hoc tunc ipsi ultro offerebant; et qui auferre omnia interfectis omnibus poterant, particulam stipendii ob mercedem seruitii sui et transuecti oneris flagitabant. et hoc quidem a plurimis factum est.

qui autem non crediderunt enangelio Dei quasi contumaces, uel si etiam non audierunt dupliciter contumaces, [*]( AVCTORES § 2 per ducentos q. annos cf. 5, 1 § 6 || sub Gallieno cf. 7, 22 § 7 § 4 sec. euangelium suum Matth. 10, 23 ) [*]( 1 nunc om. DVTO || illud om. XtZ || quo] quod DVX,Z || gladiusseuiit (sse statim ex m corr.) D || saeuit B (non P) GVN1TX2, item (uel seuit) KMO, ZZ1v ante h 2 sustinere PR || oc. PR ducendis (c B. 8. m. 1) D 3 passa D || fuerunt Col. fsh 4 per s. lin. add. m. fort. 1 in B || dnodicim D XII. ( . alt. in ras. uclut a litterae capaci) B 6 gogitacionum D || conscius (us m ras.) B 7 passim post ras. B || quis P2 8 inteligit D || deumq. (q. a. s. m. 2) P || non] donum D || iustę* ( et interpunctio eras.) D iustel B 9 ista] iste D || quicũ*ita (i pro in ę corr., alt. i in 2 litt. ras. m. coueua B 12 cum) com D || una (~ supra a eras. uid.) P unam HNN1O || ciuitste* (m ut uid. eras.) P ciuitatẽ D ciuitatem DHNN1 O 18 quisque] PRD cf. 5, 4 § 7; quisquis GX2v || egredi om. DV egrediens Col. fs || atque abire uellet] PRGς (adque PR1) abire uellit (uelit 0) D VO nellet atque abire (ex Y,) h quo abire uellet Col. fs 14 mercenariis D || utebatur D 15 tu(nc i>psi (nc i euanuerunt) P || ultro om. K ultro ipsi fsh 16 stipentii D 19 vel si] uel D || comtumaces D )

quamquam et post hoc quoque continuo barbari exsecrati gladios suos ad aratra conuersi sunt residuosque Romanos ut socios modo et amicos fouent, ut inueniantur iam inter eos quidam Romani, qui malint inter barbaros pauperem libertatem, quam inter Romanos tributariam sollicitudinem sustinere.

quamquam si ob hoc solum barbari Romanis finibus inmissi forent, quod uulgo per Orientem et Occidentem ecclesiae Christi Hunis Suebis Vandalis et Burgundionibus diuersisque innumeris credentium populis replentur, laudanda et adtollenda misericordia Dei uideretur, quandoquidem, etsi cum labefactione nostri, tantae gentes agnitionem ueritatis acciperent, quam inuenire utique nisi hac occasione non possent.

quid enim damni est Christiano ad uitam aeternam inhianti, huic saeculo quolibet tempore et quoquo pacto abstrahi? ..quid autem lucri est pagano in medio Christianorum aduersus fidem obdurato, si paulo diutius diem protrahat, quandoque morituro, cui desperata conuersio est? [*]( EXPILATORES 8 barbari-4 fouent excerpsit Paulus 315, 2 sq. 4 ut inueniantur - 7 sustinere adhibuit Isidorus Hist. Goth. editione priore (Lindenbrog, Hist. ant. scriptores tres 1611 p. 167, 19-22) ) [*]( 1 post dederunt exhibet quan-quã (n ex m) sed linea subducta del. R || iustę B || conpraehensi PD cõ*p̃hensi (õ* ex on) B 3 execrati PB ex |secreti D 4 inueniantur (in 8. s. m. coaeua) B 5 mallet D 7 solicitudinem D || quan*quã (n ex m) R || ob hoc] ho D; ad hoc 0 adhuc V || parbari D 8 immissi Rb inmis D || uulgo (1 s. s. m. 1) D 9 eclesiae PD || hunis] PRD || et post hunis add. DVWNaT (O) h || suebis] PB sueuis DGKN1X2 suaeuis W sueis V || uandalis] PR1 uamdalis D uuandalis R m. coaeua, G 10 post diuersisque add. et GTX2Zv 11 attollenda Rb || Dei misericordia fsh 13 ad quam (ad 8. 8. m. coueua) B || uenire B || occasionẽ (~ eras.) B 15 hic D || quo*libet (erasa d esse potest) B 16 abstrahi (i et interrog. signum in ras. m. 1) B || au*tẽ (in 4-5 litt. ras. m. 1 prius facta quam scriberetur pagina sequens, uide ad p. 556, 11; post au foramen radendo natum est) D 17 aduersum PR || obdurata D || protrAat D 18 quanto| que D quandoquidem G fsh || inoreturo D || cui om. Ma (K) fsh, ante mor. add. Mb || desperata* (eras. m ut uid.) B disperata. D )

Et quia ineffabilia eunt iudicia Dei, quae neo scire omnia nec explicare quae scimus possumus, breuiter expresserim, correptionem iudicis Dei, quoquo pacto accidat, iuste sustinere qui sciunt, iuste sustinere qui nesciunt.

Anno ab Vrbe condita MCLXV Honorius imperator, uidens tot oppositis tyrannis nihil aduersus barbaros agi posse, ipsos prius tyrannos deleri iubet. Constantio comiti huius belli summa commissa est.

sensit tunc demum respublica et quam utilitatem in Romano tandem duce receperit et quam eatenus perniciem per longa tempora barbaris comitibus subiecta. tolerarit.

igitur Constantius comes in Galliam cum exercitu profectus, Constantinum imperatorem apud Arelatem ciuitatem clausit cepit occidit.

lam hinc, ut de catalogo tyrannorum quam breuissime.

[*]( AVCTORES 1 ineffabilia sunt iudicia Dei Pauli Ep. ad Rom. 11, 33 )[*]( EXPILATORES 5 Honorius .. 7 iubet, 11 Constantius — 13 occidit compilauit Beda Hist. eccl. 1, 11 5 Honorius imp. et 11 Constantius—12 profectus uid. adhibuisse Paulus 315, 11-14 11 Constantina comes — p. 556, 8 substituit compilauit Prosper Chrom. ad a. 411 p. 646, cf. Neues Archiv 1 (1876) p. 88 12 Constantinum p. 566, 10 occisus est excerpsit Paulus 315, 14-21 12 Constantinum — 13 occidit et p. 566, 1 Constantem — 2 interfecit adhib. uid.. Marcellinus Com. ad a. 411 p. 278 Ronc., cui similia habet Iordanis Get. 32 p. 119 et Chron. p. 238 D2 )[*]( 3 corruptionem D || acoidat iustae sustinere qui neaciunt (omissis qui sciunt iuste sustinere) D || accidat iuste (t ius in ras, m. 1) P 5 Anno ab] Ab B || ∙1∙cLxu. P ∙Ι̃∙cLxv. in ras. m. ut uid. 1 B millesemo centissimo sexaginsimo quinto D || inter imperator et uidens rasura circ. 25 litt. capax B 6 aduersum PR 8 tum D VO W n et (t in ras m. 1) D et om. B (non P) 9 romano (no 8. 8. m. 2) P || quam] quem D 11 excitu D 12 constantinuimperaturem (ui m. 1 ex us) D || arelatem] B harelatem (h del. m, ut uid. 1) P arilatem D 13 cluit Ra || et cepit sed et del. m. 1e G || et occidit Gv 14 ∗ut (at I. s. m. 2, infra una lin. crasa) P at om. R solus || catologo D )

Maximus exutus purpura destitutusque a militibus Gallicanis, qui in Africam traiecti, deinde in Italiam reuocati sunt, nunc inter barbaros in Hispania egens exulat.

Iouinus postea uir Galliarum nobilissimus in tyrannidem mox ut adsurrexit et cecidit. Sebastianus frater eiusdem hoc solum, ut tyrannus moreretur, elegit: nam continuo ut creatus occisus est.

quid de infelicissimo Attalo loquar, cui occidi inter tyrannos honor et mori lucrum fuit ? in hoc Alaricus imperatore facto infecto refecto ac defecto, citius his omnibus actis paene quam dictis, mimum risit et [*]( AVCTORES § 7 cf. 2, 3 § 4 ) [*]( EXPILATORES 1 Constantem - suus, 2 apud - interfecit exscripsit Beda Hist. eccl. 1, 11 7 Iouinus —10 occisus est fort. adhib. Marcellinus Comes ad a. 412 (inde Iordanis Chron. p. 238 D2), similia habet Iordonis Get. 32 p. 119\' ) [*]( 1 eloquar D II constamtem D n geruntius B (non in seqq.) II suus] sus D 2 magis qUam probus] ac inprobus feh II interflcit D 8 adque PR1 4 eet om. PRW soli || exutur D 5 distitusqui (squi m ras. m. 1) D 6 in italiam] italiam D || in hispania inter barbaros PBX2 soli || sic in hispaniae gens D hispanie gens M 7 exultat D II iouinus] iuuenis D 8 asssurrexit R2 II supra et scr. ∙i∙ etiã m. 2 in 0, et expunctum al. m. in B, om. v || oaecidit a. ras. B c edit D II sabastianus (saeb- ℋ\') Dℋ 9 moretur D || cligit D 10 de infilicissimo. (de in in ras. m. 1 ex .. d.) D 11 inter (tar s. 8. m.1) D || tyrannushonor (sh statim ex m) D II honor∗ (una litt. er.) P n fuit] P1Gv fuit∗∗ (fort. eras. nil nisi interpunctio; supra ras. interrogandi signum posuit m. 2 et in seq. in In mut.) B fuisset P2DVKTONN,WX, (e superius scriptum propter foramen, rasura factum, uide supra ad p. 554, 16 D) fuisse M. 12 in] P1R inter P3 om. D II alaricus DG] halaricus PR alarichus N1 || refeoto ac defecto om. sed s. s. m. 1 aut 2 B II ad defecto om. (more suo in talibus) D 18 citius (ti statim 8. I.) D II poene B || risit] resistet ∗∗risit. (linea subducia m. fort. 2, erasum et uidetur) B )