Historiae Adversum Paganos

His diebus Arrius, Alexandrinae urbis presbyter, a ueritate fidei catholicae deuians, exitiabile plurimis dogma constituit. [*]( AVCTORES § 18 Licinius — expelli Hier. 2337d n moi — § 20 Evtrop. 10, 5 et 6 (Orosius corrupto usus exemplari § 19 deinde scripsit) exceptis § 20 Herculii — sumeret Orosianis (cf. 7, 25 § 14) § 21 Orosius § 22 Hier. 2333 § 23 - § 25 sec. Hier. 2338 - (cf. Rufin. 10, 1) ) [*]( EXPILATORES 1 repentina — 3 efferbuit exscripsit Anon. Vales. § 20 3 sororis suae uirum adsciuit Beda D. t. r. 4259 7 sed —11 flagitaret exscripsit Anon. Vales. § 29 ) [*]( 1 ante repentina idem uoc. er. uid. R 2 inter (fuerat im ut wid. sed statim corr.) D || ipsum licinium] PRς ipsum D recte fort., Licinium ipsum v 8 efferbuit P1R1 efferujuit D 4 pannonias P pannonia. (er. s) R || primum (prin in ras. m. 1) P 5 uniueraamque graeciam (grec- R) P1 et ante ras. B || grecia D 6 assurgentem R2 surgentem D 7 sed] ser R1 || herculii] D herculi PR 8 depositã (a ex u) R || purpuram (r prior s. s. m. 2) P purporam D 9 quamuis] PBD cum h 10 hacnc (c pr. del. m. 1) P || exerere] PR exerci re∗ (pro pr. r uid. inchoata esse X; eras. m) D exercere Gς, Anonymi codex; cf. 21 § 5 et 32 § 7 11 persecutionem 0, v ante h || pucio D 12 ∗aduliscens (er. d) D || licini] PB1 licinius D licinii R2v 13 sorore] ore D || nepus R1 nepotes m. 3 aut 4 P 14 arrius] PRς item (duabus r) infra constanter etiam D itemque Hier. codioes, ut Orosium sic scripsisse existi- mandum sit; arius D || presbiter D 15 deans D )

qui simul ut primam Alexandriae vel notus vel notatus inUr confusos uulgo sectatores insectatoresque factus est, ab Alexandro, eiusdem tunc urbis episcopo, pulsus ecclesia est.

cumque homines, quos in errorem seduxerat, etiam in seditionem excitaret, apud Nicaeam urbem Bithyniae conuentus trecentorum decem et octo episcoporum factus est, per quos Arrianum dogma exitiabile et miserum esse euidentissime deprehensum, palam proditum ae reprobatum est.

sed inter haec latent causae, cur uindicem gladium et destinatam in impios punitionem Constantinus imperator etiam in proprios egit affectus. nam Crispum filium suum et Licixium sororis filium interfecit. prae-

terea multas gentes diuersis proeliis subegit. urbem nominis sui Romanorum regum uel primus uel solus instituit. quae sola expers idolorum ad hoc breuissimo tempore condita a Christiano imperatore prouecta est, ut sola Romae, tot saeculis miseriisque prouectae, forma et potentia merito possit aequari. [*]( AVCTORES § 96 sed—punitinemOrosiusH Constantinus-interfecit Eucr. 10, 6 et Hier. 2341 || praeterea - subegit sec. Eutr. 10, 5 extr., ut uid. 9 27 Evtr. 10, 8 et ut uid. Augustin. C. D. 5, 25; cf. Oroe. 3, 13 § 2 ) [*]( EXPILATORES 12 urbem nom. sui, 13 instituit, 15 sola Romae, 16 potentia - aequari adhibuit Isidorus Orig. 15, 1, 42 12 urbem nominis sui adsciuit Beda D. t. r. 4259 (segq. ex Isidoro sumptis) ) [*]( 1 alezaudriae] D alezandria PB 2 confosns R2 || sectatores insectatoresque) Βς sectatoresque (tatores lines deletili temere traiectis et 8. 8. insectatores m. 2 aut 3) P sectatoresque D || alezadro D 3 tunc eiusdem TWh || eclesia P U cumque] cum quo PR* 4 sedictioem D 5 nicaeam] PB niciam D || bythiniae PB bithinie D || trecentorum decem et octo] PRD (decim D) 6 episcorum D U factd D U arrianum] PRD 7 exsitiabile (eras. c) PR || miserũnt (nt del. m. 1) P || ease om. fsh; est ed. 1542 || depraehensum (n 8. 8. m. 1 in D) PRD 10 proprius Pl || affectus] PD effectus B 11 sororis filium om. D 18 uel solus (soIus i sed i dd. m. 1 P) uel primus PR 14 & pers (s 8. 8. fort. m. 1, in mg. exps al., m. s. XIIII-x) R n condit ad xpiano D 15 sole B 16 prauecta D || formā (\' add. m. 2 aut 3) P || potentiaeritopus|sit D U marito (ae 2) R1)

tum deinde primus Costantinus iasto ordine et pio nieem uertit: edicto siquidem statuit citra ullam, hominum caedem paganorum templa dandi.

rex Gothorum fortissimas et copiosissimas gentes in ipso barbarici soli sinu, hoc est in Sarmatarum regione, deleuit.

Calocaerum quendam in Cypro adspirantem nonis rebus oppressit. tricennalibus suis Dalmatiam Caesarem legit.

cumque bellum in Persas moliretur, in nilla publica iuxta Nicomediam, dispositam bene rempublicam filiis tradens, diem obiit.

Anno ab Vrbe eondita MXCII Constantius tricensimus quintus cum Constantino et Constante fratribus suis adeptus imperium uiginti et quattuor annis tenuit. fuit inter successores [*]( AVCTORES § 28 sec. Hier. 2347* § 29 sec. Hier. 2348 § 30 Bier. 2350» et 2351r § 31 Eutr. 10, 8 et Hier. 2353* ex- ceptis dispositam bene remp. Orosianis cap. 29 § 1 Constantius sqg. Eutrop. 10, 9 et (maxime XXXV et XXIIII) Hier. 2354 ) [*]( EXPILATORES 1 Constantinus —6 oppressit exscripsit Anon Vales. § 34 sq. 2 statuit — 8 claudi exscripsit Beda D. t. r. 4259 8 Gothorum — 4 gentes .. in Sarm. regione delenit adhibuit Isidorus Hist. Goth. 6 6 Dalmatium — 7 legit uid. adhibuisse Anon. Vales. § 35 7 comque — 9 obiit compilauit Anon. Vales. § 35 ) [*]( 1 et pio siquidem edicto statuit T 2 ∗edicto P n post edicto interpunxerant e (item R), reete apud Anon. || ullā (x add. m. 2 aut 3 in P, m. ut uid. 2 in B) PR 3 gotorum D H et copiosissimas s. lin. add. m. 2 aut 3 (saec. VIIII-X) P 4 barbarici] P m. 3 aut 4, ς (uelut GYN,WX,) barbarioe D barbarieo P1Rς (uelut KM), Anon. 5 sarmatarum (ta a. a. m. 1) D || calocerum B poet ras. GVN1X2, Anon.; calocerus Hier. codd. (nisi quod calocharins M), calucerum D calocheram PRKMHNW (h eras. m R) Calo chareum T calotherum 0 ac locertlm G; cf. inscrr. (uelut Latina ed. in Bulletin Monument. 1876 p. 171) II quemdam D || cybro D 6 a∗spirantem (er. d) B 7 mo∗liretur (eras. 1) P -mo li∗∗∗retur (eras. uc) B 8 deapoeitam Ra 9 obiit om. Anon. codex 10 -I∗ LXLII∗ (alterum L eras.) P I-LX-LII- B millesimo nonagissimo secondo D N constacius D constantinus(a tertia del.) B ||XXXV PR 11 constantino (n tertia erasa sed m. 2 n s. 8.) B || constamto (ae corr.in i m. ant.) P constaute α ras. B 12 XXXIIII PR || -cessores JB* )

interea maligna semper aduersus Deum uerum diaboli insectatio, quae ab initio mundi usque ad nunc a sincero fidei religionisque tramite offusis errorum nebulis lubrica hominum corda perturbat, postquam Christianis imperatoribus summam regiae potestatis in meliora uertentibus Ecclesiam Christi zelo idololatriae persequi destitit, aliud machinamentum, quo per eosdem Christianos imperatores Christi Ecclesiam uexaret, inuenit.

fit igitur Arrio, noui erroris auctori, ceterisque discipulis ipsius ad familiaritatem Constantii imperatoris promptus aditus et facilis uia. suadetur Constantio, ut quosdam in Deo gradus credat, et qui per ianuam ab errore idololatriae fuerat egressus, rursum in sinum eius, dum in Deo deos quaerit, tamquam per pseudothyrum inducitur.

peruerso igitur zelo potestas armatur inlusa et sub nomine pietatis uis persecutionis agitatur. de noua nominis electione contenditur, ut Arrianorum potius ecclesiae quam catholicorum sint.

sequitur terrae motus horribilis, qui plurimas Orientis [*]( AVCTORES § 3 et § 4 sec. Hier. 2355 (cf. Rufin. 10, 11) ab Qrosio exornata § 5 sequitur — strauit Hier. 2357h (plurimas pro multis more suo Orosius) ) [*]( EXPILATORES 1 Dalmatius—filius uid. adhibuisse Anon. Vales.§ 35 ) [*]( 2 ad factione, s. 8. hoc y nota, in marg. adscr. sed mox erasa sunt haec: Ciurationej oc..... imp P || decerptus] ed. Venet. 1483 v deceptus PRD ς ZZ1; oppressuB Eutr. || est om. D solus || aduersum PR 3 insectatio diaboli v 4 effusis D || ne pulis D 7 eclesiam P || idololatriae (lo dei. m. 3 aut 4) P idolatriae BD || persequ∗∗ (i m ras. m. 2) B 9 christi ecclesiam] Dg ecclesiam (ecl- P) PR1 ecclesiam xpι͠ R* || uexari D || arrio] PBD || ∗noui (noni in ras. m. 1) P noul (ui m. 1) D || erroris om. D 10 constanti B1 constantii∗∗∗ (circ. 5 lin. eras.) D 11 |imperatoris (im ex corr. add. m. 1) D || promptus∗∗| B prumptus D promtus P || constancio D 12 dd* (0 in ras. m. 2; dẽο ut uid. m. 1) B || grados P\' 13 idololatriae] P\'D idolatriae P post corr. m. ant., B || rursum] PBG om. D rursũs (sic) T rursus WX1 f s h reuersus antea v 14 pseudotbyrum] D pseudotyrum B seudo tyrum P; psoudo atrifl Y 16 uis] suae D || agi|tur R2 17 arrianorum] PRD || eclesiae P ecclesia (ccles in ras. m. 1; pro c alt. fuit 1) D 18 sint om. D )

Constans aduersus Pereas et Saporem, qui Mesopotamiam uastauerat, nouem proeliis parum prospere decertauit. nouissime seditione atque intemperantia militum nocte adoriri pugnam coactus, patratam paene uictoriam insuper uictus amisit.

post cum se intolerandis uitiis dedisset ac poena prouincialium fauorem militum compararet, Magnentii dolis in oppido, cui Helena nomen est, in proximo Hispaniae interfectus est.

Magnentius enim apud Augustodunum arripuit imperium, quod continuo per Galliam Africam Italiamque porrexit.

in Illyrico autem Vetranionem, aetate grandaeuum, imperatorem sibi milites creauerunt, uirum natura simplicem cunctisque iucundum, sed qui ne prima quidem umquam litterarum elementa didicisset.

itaque cum primas litteras litterarumque syllabas imperator senex interdum inuitus meditaretur, a Constantio, qui tunc in Magnentium ultione fratris accensus bellum parabat, deponere iussus imperium, abiciens cum litteris [*]( AVCTORES § 5 Constantinus — occisus est Eutr. 10, 9 § 6 Eutropius 10, 10 (quo male intellecto Constantem pro Constantio dixit) et (qui Mesop. uast.) 10, 8 et (nouem) Hier. 2363 § 7 Eutr. 10, 9 § 8-§ 11 Eutr. 10, 10 et 11 et (§ 8 apud-imperium) Hier. 2366d exceptis § 10 cum pr. — syllabus.. interdum innitus et abicienB — dimisit Orosianis ) [*]( EXPILATORES 1 Constantem adsciuit Seuerus Chron. p. 447 ) [*]( 1 strauit (ra in ras. m. 1 ex ∗r) D || constantius PR2 2 insectatur (a statim ex c corr.) D || ad petulantia in marg. ras. P || periculo D 3 constansj PRDg constantinus M2 Constantius h; cf. § 7 4 oaetauerat] PRDς uastauerant T m. post., v || proelis R2 5 adque R1 6 patrata tam D 7 constans post cum se add. WT (VO) ed. 1542 h || paena B 8 conpararet PR1 || magnenti dolis P magnentii | ∗dolis (tii ex ti m. fort. 1, eras. i) R 9 elena D 10 augusto dunum D augustu dunum P augusti. dunum (i radendo ex n) R 11 perrexit D 12 yllyrico P yllirico R illirico D || ueteranionem D || grandeuum R 14 iocundum PRD || quide∗m (er. i) D 15 primum cum Port. Y4Y7 Grubtiz || delicissed D || p∗∗∗rimas (er. fort. lu) R 16 a. R 17 constatio D || magnencium D 18 iussus (us in ras. m. 1) D )

Nepotianus deinde Romae, Constantini sororis filius, gladiatorum manu fretus inuasit imperium: qui deinde cum inprobus ac per hoc inuisus cunctis esset, a Magnentianis ducibus oppressus est.