Historiae Adversum Paganos

Anno ab Vrbe condita DCXCIII C. Caesare et L. Bibulo consulibus lege Vatinia Caesari tres prouinciae cum legionibus septem in quinquennium datae Gallia Transalpina et Cisalpina et Illyricus; Galliam Comatam postea senatus adiecit.

Hanc historiam\' Suetonius Tranquillus plenissime explicuit, cuius nos conpetentes portiunculas decerpsimus.

Heluetiorum animos, fortissimae Gallorum omnium gentis ea uel maxime causa quod perpetuo paene cum Germanis bello altercabantur a quibus Rheno tantum flumine dirimuntur, [*]( AVCTORES § 1 Anno—consulibus Eutrop. 6, 17 || lege—adiecit Liuius 103 ut viti. § 2 Suetonius Tranquillus cf. Reifferscheid, Suetoni rel. p. 471 § 3 et § 4 Caesar B. G. 1, 1-5 ) [*]( EXPILATORES 7 anno-8 consulibus adhibuit Beda Hist. eccl. 1, 2 ) [*]( 1 agente] am agente P agento e D; cf. 1, 1 § 6 || et om. D || discribente PBlD || salustio R3D 2 a om. D || perstrinotam D 3 etiam (m in ras. m. 1) D || pelignis LPD peliginis sed i alt. erasa B 4 luciom PD Iutium B || uectium B || catalinae P* 5 succesa P* || conpraessus P conpressus R1 suppraessus D || et] e D 6 pelignis LPBD || cicerons (c in ras.) B || bruttiis] PB prattiis D brutiis L 7 DC*XCIII R3 DCLXLIH PB1 ∙ sescentesimo nonagensimo - tertio - L sexcentissimo nonagesi mo (hoc i in ras. m. 1) tertio D || g- L gaio PR ga»io (er. c?) D || cesare D || lucio PD lutio B 8 conss- L colis R || caesari. B || puinciae (p ex corr. add.) P prouintiae B || legationibus L 9 septem] numerus ex corr. add. P sep.tem (p ilico in ras. scr.) D || gallea D || transalpia Ra transalbina D 10 galleam D || adiecit hanc historiam soetonius haec excepta a priore omnia in ras. paullo angustiore; pone soetonius circiter decem litterae erasae sunt D || suae tonius B 12 cuius nos — 18 animos] nil praeter cuius nos J2* quibus erasis in mg. superiore Cuius nos—animos eadem aut certe aequalia m. scripsit postquam eadem ut uid. paullo inferius in eod. mg. paullo inferius exarata erasit 13 heluitiorum LPRm n fortissime R || gestis (s pro in n corr. ead. m. q. supra) R 14 maxima LPR || p.ene (eras. a) R 15 reno D ) [*]( Y. ) [*]( 24 )

quo ceteri optimates correpto et ad mortem coacto cohibere tamen semel animatas in praedam plebes nequiuerunt. qui coniuratione facta ac die dicta, exustis uicis ac domibus suis, ne quod desiderium ex spe reuertendi foret, profecti sunt.

quos cum apud Rhodanum lumen obuios Caesar habuisset, magno difficilique bello bis uicit uictosque ad deditionem coegit. horum fuit, cum primum progressa est, omnis multitudo Heluetiorum Tulingorum Latobogiorum Rauracorum et Boiorum utriusque sexus ad centum quinquaginta et septem milia hominum. ex his quadraginta et septem milia in bello ceciderunt, cetera in terras proprias remissa sunt.

Postea Caesar contra Ariouistum regem excitantem inuehentemque secum incredibiles Germanorum copias, quibus nuper uniuersos Galliarum populos se subegisse iactabat, apud Sequanos uicit, cum diu exercitus Caesaris Germanorum multitudine et uirtute perterritus pugnam detrectasset.

statim [*]( AVCTORES § 5 Caesar B. G. 1,12.23-29 § 6 Caesar B. G. 1, 31.44.38.39 § 7 Caesar B. G. 1, 53 et 51 ) [*]( EXPILATORES 9 Heluetiorum—14 regem excerpsit Paulus 139 ) [*]( 1 Orghetoriz (0 in ras.) P Orghetorez (ex in iz al. ut. uid. m.) B urgeto ez (z in ras. m. 1, ex s ?) D 2 quod L || cęteri a. r. B ex quo e et ae ab eo solo eonfuaas in uulgaribus non amplius adnotabo 3 conhibere L 5 ez om. PB 6 quos] quod Pa om. L || rodanum PB (h add. ead. m. q. supra in R) || obuias PB obuius D 7 habuisset (ha 8. 8. et b ex f ut uid. corr.) L || bis] uix PR1 bis ante uix add. ead. m. q. 8. in B || uictusq: (q: m. 1 s. 8.) D 8 dedi**tionem (er. ca) B 9 heluitiorum LPBD || tolinguorum D || lato bogiorum D latobo?iorum P latubogiorum L latobrogiorum B 10 sauracorum (8 m. 1 ex r) D || bogiorum D || utriusque] et utriusque PB || cento quinquagenta et septem D CLVII PB 11 quadragenta et septem D XL et vn PR 12 caeciderunt LP et a. r. B || propias D 14 contra] ***** Q om. \'Y4Y7\' h male || ariobistum PBD || regem ex corr. add. in P || post regem interpolatum congressus in X2Z || exercitantem D || inuebementemque L inuehenten temque P in*uehentemque (er. 1 uel i) B 16 subiecisse PB || iactabant D 17 se quanus (quanus in ras. m. 1) D || multitudinem et uirtutem D 18 statim L solus exhibet )

pugna maxime grauis ex phalange Germanorum fuit, quam coacto in unum agmine scutisque supra capita contextis ad inrumpendam Romanorum aciem tuti undique praestruxerant.

sed postquam aliqui Romanorum militum agilitate audaciaque insignes supra obductam saliere testudinem scutisque singillatim uelut squamis reuulsis desuper nudos deprehensorum detectorumque humeros perfoderunt, territi hostes nouo mortis periculo terribilem dissoluere conpagem.

exinde in fugam uersi per quinquaginta milia passuum insatiabiliter caesi sunt neque conici numerus potuit Germanorum uel quantus pugnae adfuerit uel quantus fuerit occisorum.

Post haec Belgarum gens, quae tertia pars Galliarum est, aduersus Caesarem exarsit:

quorum distributim copia haec [*]( AVCTORES § 8 et § 9 Caesar B. G. 1, 52 exceptis maxime g 8 quam coacto-praestruxerant et supra-testudinem (cf. Liuius 44, 9 § 6 et Florus 3, 10 § 13) § 10 Caesar B. G. 1, 53 § 11—§ 14 Caesar B. G. 2, 1.4.15.4 ) [*]( EXPILATORES 2 uxores—captae sunt compilauit Paulus 139 not. lin. 10 2 fuerunt—4 Suebi compilauit Paulus 139 12 in fugam- 18 caesi compilauit Paulus 139 16 post-gens, p. 372, 1 Bellon., 2 sexag,—5 admiserint excerpsit Paulus 140 sq. ) [*]( 1 ariobistas LPBD || renum D 2 duo R1 3 exercitu (ex s. s. al. m.) B || ariouisti] L ariobisti PRD || marcomaned] Pa mareomannes PbR marcomones LDβ || tribuci RU tribo cu D || bangiones D uuangiones B 4 eduses] LDβ edures PB n suebi] PBD sueui Lβ || ex m ras. m. 1 D 6 pa*lange (er. 1) P falaoge BD || agmen D 6 supra] sic sup R et passim || irr- B3 7 praestruxerunt (ru prior in ras. m. 1) D praestr- (sed rae in ras. al. m.) B perstruxerant P || aliqui] aliaq̰] (i. e. aliaquae) D 8 -que insignestestudinem om. D 9 saluere L || squamia] LPBD 10 depraehensorum LRD || humeros B 11 territhostes D 12 compagem R3 conpage D || quinquagenta D L PB 18 numerus potui D potuit numerus v 14 affherit R3 || uel quantus fuerit om. D 17 aduersum D || quarum D || distributa (a al. m., ex ũ ut wid.) B || haec copia L ) [*]( 24* )

Neruii, quorum adeo indomita feritas praedicabatur, ut numquam in id temporis mercatores ad se admiserint uina ceteraque uenalia deferre, quibus inducta iucunditas torporem uirtutis adferret, habuerunt similiter quinquaginta milia;

Atrebates etiam et Ambiani decem milia, Morini uiginti quinque milia, Menapii nouem milia, Caleti decem milia, Velocasses et Veromandi aeque decem milia, Aduatuci decem et octo milia; Condurses Eborones Caerosi Caemani, qui uno nomine Germani uocantur, quadraginta milia.

ita fuisse referuntur CCLXXII milia armatorum lectissima.

his repente silua erumpentibus exercitus [*]( AVCTORES § 15 Orosius ipse summam subduxit sed perperam (debebat esse 282000) § 16 Caesar B. G. 2, 19.25.26.28 ) [*]( EXPILATORES 7 habuerunt—p. 373, 3 deleuit excerpsit Paulus 141 ) [*]( 1 bellouagui] PBUa bellouagi** R bellouacui LUb bellobagui D || uirtutis L 2 haVere L || sexagenta D tx P XL (sic) RB || suessones] PRDβ suessonos L Suessiones h 3 quinquagenta D L PR || eneruii (sed pr. e ex corr. add.) P nerui RD 4 adeos D || tempus|| L 6 iocunditas PR || afferret R3 offerret D 7 quinquagenta D L PR n atrebates (at prius 8. s. m. 2) R atrebatis L atrabates D || etiam et] LPRDβ et sh 8 decim D x PR || morini] mor.jn D || xxv PR || ante menapi haec morini xxv mil repetita sed erasa sunt in B || haec menapi-decem milia om. sed in imo mg. add. P || menapii] D menapi LPR menappi β 9 VIIII PR || decim D x PR || uelocases DS ueloccases 8 || ueromandi] LPRD uelomandi B, Veromandui h 10 aequi R1 || decim D x PR || aduatuci] DU atuatuti L atuati P attuati B atuatus e Aduatici h || decem et octo] L decimetocto (et in ras. m. 1) D XVIII PR || condurses] PRβ condurres D condureses L; Condrusi v 11 eborones] LPRD (sed e pr. ex o corr. m. 2 R) eburones βv, cf. cap. 10 || caerosi] LPBD cerosi\' Caeresi v || caemanni R* cemani (-nni 8) O1B, cenomanni 0\' 12 quadragenta D XL P X (sic) R || ita] PRD om. L; Itaque TO et ita v || ducenta septuaginta (-enta D) duo LD 18 crumpentibus L || exercitus caesaris om. D )