Historiae Adversum Paganos

Tertio autem, cum Vrbem triumpbans quintum consul ngressus est, eo scilicet die, quem supra nominauimus, cum et Ianum post ducentos annos primum ipse clausit et clarissimum illud Augusti nomen adsumpsit, quid fidelius ac uerius credi [*]( AVCTORES 18 supra memorauimus § 1 ) [*]( 1 totam D ||quidẽ uidentius Pa quid∗| euidentius (e pro add. m. 2) B || in] ut L 2 futura om. L 3 in qua et u qua] LPRDGKMHT ex qua 0 in qua fsh 4 unctus ∗∗∗∗| (4 uel 5 litt. er.) D 5 tribunitia B || roma L 6 totam sed a in u corr. L II inter diem et fluxit spat. uac. sex fere litt. reJ. P ||romanique p. r. B || imperii R2 7 per totum] totum B II per omnes humani L 8 id est] hoc est D II adque PR1 9 unctus R1 II eclesis P 10 affluenter] PbR afluentes L afluenter PaD M adque (-ae D) PRD || incensabiliter D II processurus PR1 12 ceterosque] P cęterosque (ę in e) B ceterosquae D ceteros L || domino] LGTX1 (ς ut uid.), ed. 1542 h dominio PRDHX2X3X4fs dominia W II mortis Pa II supplicioque] supplicio B II haec dedendos— caesare m. 2 a. s. in P 18 cęsare (ę a e m. 2 re, in ras. m. 3) B 14 in ea dem urbem D || in qua om. L 15 prophetarum (h 8. a. m. 2) P profetarum D 16 perdedirunt D 17 quinto PbR2D 18 eo] eum L II diem L 19 uanum (supra a ras., n radendo ex m) D II docentus D oc PR II primus L 00 agustino∗, men (o a us D II adsumpeit] LR1 adsumsit PD assumpsit B\' || quod Pa )

Quid autem in quarto reditu, cum finito Cantabrico bello.

pacatisque omnibus gentibus Caesar Vrbem repetiit, ad contestationem fidei, quam expromimus, actum sit, ipso melius ordine proferetur.

Anno ab Vrbe condita DCCXXVI imperatore Augusto Caesare sexies et bis M. Agrippa consulibus Caesar parum in Hispania. per ducentos annos actum intellegens, si Cantabros atque Astures, duas fortissimas Hispaniae gentes, suis uti legibus sineret, aperuit Iani portas atque in Hispanias ipse cum exercitu profectus est.

Cantabri et Astures Gallaeciae prouinciae portio sunt, qua extentum Pyrenaei iugum haud procul secundo Oceano sub septentrione deducitur.

hi non solum propriam libertatem tueri parati uerum etiam finitimorum [*]( ATCTORES § 1 Caesar-intellegens uix inspectus Liuius (135 ?) ducentos cf. Uros. 5, 1 § 6 ||Cantabros-§ 8 Florus 4, 12 § 46-48 ) [*]( EXPILATORES 15 Cantabri -16 sunt his fort. cum illis Orosii 1, 2 § 91 usus est Isidorus Orig. 14, 5, 21 ) [*]( 1 cognosci (g ex ng) P 2 hunc (u in ras, m. 1) D 3 ad] ab D 4 paulolum (sic 0 saepiss.) D 5 pa.cis (a ex o) P ||adsumpsit] LPR1 adsumsit D assumpsit R3 6 leditu L redito Ra 7 pacisque D || gentibus omnibus L || repetit D 8 ordine melius c 9 proferitur D proferentur Pa et a. r. B 10 septingentenaimo XXIII L septingentissimo uicissimo sexto D || agusto D || caesari R1 11 sexies] D ·uΙ· L VI (v m ras.) P ·VΙ·es (es s. 8. S. 2) B || marco PRD || conss· L 12 cc PR || cantabros (bro in ras. m. 1) D || adque PR118 astores D ||duos R1 14 adque PR1 15 galleoiae (e pr. in i corr.) P calleciae L gallitiae B galliciae D; casu nom.: gallicia (ci 8. s. m. rec. in L) LM ispania a 16 qua] quia (i m. 2, in erasa i ut uid.) B q: (i. e. que) D || pyrenei LPR impyrenei (praeced. extento) D || haut LP aut R1 hucu D 17 saecundum D a secundo R2 ||septemtrione PaR ||hii PRa )

diu fatigato frustra atque in periculum saepe deducto exercitu, tandem ab Aquitanico sinu per Oceanum incautis hostibus admoneri classem atque exponi copias iubet.

tunc demum Cantabri sub moenibus Atticae maximo congressi bello et uicti in Vinnium montem natura tutissimum confugerunt, ubi obsidionis fame ad extremum paene consumpti sunt. Racilium deinde oppidum magna ui ac diu repugnans, postremo captum ac dirutum est.

praeterea ulteriores Gallaeciae partes, quae montibus siluisque consitae Oceano terminantur, Antistius et Firmius legati magnis grauibusque bellis perdomuerunt.

nam et Medullium montem Minio flumini inminentem, in quo se magna multitudo hominum tuebatur, per quindecim milia passuum fossa circumsaeptum obsidione cinxerunt.

itaque ubi se gens hominum trux natura et ferox neque tolerandae obsidioni sufficientem neque suscipiendo bello parem intellegit, ad uoluntariam mortem seruitutis timore concurrit. nam se [*]( AVCTORES § 4 — § 8 Florus 4, 12 § 49-§ 51, fort. etiam Liuius (135 ut uid.); cf. Oros. 5, 1 ) [*]( 1 uacceos LB ∗uacceos P uacceor D || turmogos] LRGWKМ1NO X1X2X3, tur∗mogos P turmogus D; turmagos M2HT\' tormagos X4. Тurmodigos υ || autrigonas] LPRDWsh autrigunas T aurigonas G cautrigonas KM2 ||assiduis R3D 2 segisamam] LPB rege|iam D fseg∗∗samã H segissamam N segessimam TOW segissimam G regisamam X2 regisamen KM 4 adque PR1 6 tandem] tantum D || incau∗tis (er. s) D 6 admonere∗∗ (er. m) D ||adque PB1 7 atticae] LPRDς om. G Belgicae (sic Flori codd. Pal. 894 et 1568) υ, Vellicae (ex h adnot.) ed. Тhorum.; bergidae Flori Bamb. || maxime P maximae Ra D haec 8 et uicti—18 suscipiendo bello om. L 8 Vindium Flor. ||confugerunt (g in ras.) P 9 consumti P ||racilium] PRDGWHTONX2 rachilium KМ; Aracillum (sic Flori cod. Pal. 1568, arracillum n. 894, aracellum Bamb.) υ; Aracelium Flor., cf. Plin. n. h. 3, 24 et Itin. Anton. 11 galleciae PR1 galliciae R2D 12 antistius (u s. s. m. 1) D 18 Firmius] immo Furnius 14 imminentem R2D 15 se magna] segn|nam D || XV·mil· P XV mił R; XV (xv 894) milium Flori Pal. 894 et 1568 16 circumseptum PBD || cin∗xerunt (er. c) B 17 tolleranda D ||obsidionis D 18 intellegit] LPR1D intellexit R2 19 concurrit] confugit D ||se om. L )

Astures uero positis castris apud Asturam flumen Romanos, nisi proditi praeuentique essent, magnis consiliis uiribusque oppressissent. tres legatos cum legionibus suis in tria castra diuisos tribus aeque agminibus obruere repente moliti, suorum proditione detecti sunt.

hos postea Carisius bello exceptos non parua etiam Romanorum clade superauit. pars eorum proelio elapsa Lanciam confugit. cumque milites circumdatam urbem incendio adoriri pararent, dux Carisius et a suis cessationem impetrauit incendii et a barbaris uoluntatem deditionis exegit. studiose enim nitebatur integram atque incolumem ciuitatem uictoriae suae testem relinquere.

Cantabricae uictoriae hunc honorem Caesar detulit, ut tunc quoque belli portas claustro cohiberi iuberet. ita tunc secundo per Caesarem, quarto post Vrbem conditam clausus est Ianus.

Post hoc Claudius Drusus, priuignus Caesaris, Galliam Raetiamque sortitus maximas fortissimasque gentes Germaniae armis subegit.