Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

Igitur Mithridates rex Ponti atque Armeniae postquam Nicomedem Bithyniae regem amicum populi Romani regno priuare molitus est atque a senatu monitus, si facere temptaret, bellum sibi a populo Romano inferendum fore, iratus Cappadociam continuo peruasit atque expulso ab ea Ariobarzane rege cunctam prouinciam igni ferroque uastauit.

Bithyniam deinde pari clade corripuit. Paphlagoniam simili exitu adflixit [*]( AVCTORES 1 consnlatn sqq. cf. 6, 6 § 1 2 poetae optimi Lucani 1, 337 cap. 2 § 1 et § 2 Eutropius 5, 5 ) [*]( 1 sic(inard)ecens S inardeacere PR n consula(tu u〉ero S || Ciceronis uero fsh; uero cf. uelut 3, 12 § 06 || (et) S || antanii D (anto)nii S || ut om. D 2 (poetae) S potae R1 || optimie loquar D 3 barborico R1 〈barba〉rico S || consum〈mata u)eneno S || ueneno est} uenenum D 4 (in his t)emporibus S || xxx PR trigenta D trigin(ta) S || ger(endi) S || inneniunt D inueni(untur) S 5 (auten〉 ι S || quatragenta D XL PR || (apleri)sque S || dicti] distincti D || snnt PRD || (facile) S 6 disternitur D 7 ...... t de mitridate | 〈rege po)nti adque armenię (rubris ut uid. litteris) (Igitnr) S || mitridates (sine h ubique) SPR metridatis D || (ponti) S || adque SPR1 || armeniae postquam] arminia et postquam|arminii postquam D || (post q)nam nicomedd S 8 bythiniae PB (bitby)nie S || (populi) S || r. L || regnum SD 9 (priua)re S || (adque a) S || adque PR1 || a senatu monitus om. D || montis Ra motus Rb (monitne R2) || (si face)re S || temptaret (et in ras.) P timptarit D temtaret S 10 bel(lum si〉bi S || r. L ro(mano) S || ratns D 11 (con)tinno S || prouasit D pinuasit S || adque SPR1 || e(x)pulso B || ea] LSPR eo Dfsh || ariobarzano L ariobarzene (ze in za m. 1 R) PR ariobar〈za〉ne̢ S 12 regeracuncta D || prοι〈ιιn〉ciam S || igne R2 ||u〈as〉tauit S || bythiniam SPR bythinia D 13 deinde—paphlagoniam, om. D || pafl- SPR || simili-. (er. i et fort. m) D II e(xitn) S || afflixit SR4 )

357
pulsis ex ea Pylaemene et Nicomede regibus. post cum uenisset Ephesum, crudeli praecepit edicto, ut per totam Asiam quicumque inuenti essent ciues Romani sub una die omnes necarentur.

et factum est; nec explicari aut conprehendi ullo modo uerbis potest, quae tunc multitudo Romanorum ciuium caesa sit, quis maeror plurimarum prouinciarum, quis gemitus occidendorum pariter atque occidentium fuerit, cum singuli quique aut prodere innocentes hospites et amicos, aut ipsi periclitari poena hospitum cogerentur.

Archelaus quoque dux Mithridatis cum cxx milibus peditum atque equitum in Achaiam praemissus Athenas cunctamque Graeciam partim ui partim deditione obtinuit.

Sulla, cui post consulatum Mithridaticum bellum obuenerat, Archelaum apud Piraeum, Atheniensium portum septemplici muro conmunitum, diu obsedit, ipsam Atheniensium urbem ui cepit. postea iusto proelio cum Archelao conflixit: centum decem milia de exercitu Archelai [*]( EXPILATORES § 3 Orosius secundum Augustinum C. D. 3,22 § 4 Eutropius 5, 6 exceptis partim ui partim deditione ex Livio 81 sumptis § 5 et g 6 Eutrop. 5, 6 insertis § 5 cui—obuenerat et Atheniensium—conmunitum Liuianis 81 ) [*](1 pylemenetnicomede L || pylemene PB pylemne D p〈yl.. 〉mene̢ 8 || nicbodeme B || re〈gibus〉 8 || post om. B 2 eph(e)sum S epheum R cepherum L || (edic)to S || asiam ut L 3 quicunque D c〈qui〉cumq: S II inuenti (i fin. in ras.) P || fuissent L || (ciues) 8 || r̄. L || or(nnes) 8 4 negarentur D || (est) S || conpraehendi LPR1 com- B* conpr(ae)hendi 8 5 uerbi(s po)teet 8 || po∗∗est (er. st) D || multiti(tdo) S 6 sint L II meror SPBD memor L || plurimarum— occidendorum (rum usque ad occidendorum in ras. angustiore m. 1) D || plurir(na)rum S ||g(emi)tus 8 7 pari〈ter〉 S ||adque SP1R1 U fu(e)rit 8 fuerat L 8 quiq(ue) 8 || ant] au D || innocente(a) 8 || a(ut) S 9 perectitari B1 (i 4) || poen(a) S || hostium P1 (corr. m. rec.) || cogerentι 〈ιr〉 desinit S 10 metridatis D || . CXX. L CXX (c m. 1) B centum uiginti D || milibuB] milia P mil R || adque PRa 11 greciam BD || fpartem P et a. r. B 12 partem P et a. r. R || dedicione P || sylla LPBD 18 metridaticum D || archilaum D || aput P || pireum LPB p r reum (sic) D 14 communitum PB cummonitum D conminutum L 15 adtheniensium D || ce̢pit a. r. B H ac postea v || prelio D 16 archelao (o ex u) B archilauo D || cx PB; oxx Eutr. || archilai D )

358
interfecta, uix decem milia superfuisse referuntur.

conperta clade Mithridates lectissima septuaginta milia militum Archelao in subsidium misit ex Asia. secundo proelio quinquaginta milia ex his interfecta sunt ibique Diogenes Archelai filius trucidatus est.

tertio bello omnes copiae, quas Archelaus habebat, extinctae sunt. nam uiginti milia militum eius in paludem pulsa cum Sullae fidem inplorarent, insatiabili uictoris ira interfecta sunt totidemque alia in flumen coacta ac necata, reliqui miserorum passim trucidati sunt.

porro autem Mithridates in Asia nobilissimarum urbium principes occidere bonaque eorum publicare animo intenderat. cumque iam mille sescentos ita interfecisset, Ephesii exemplum uerentes excluso praesidio. eius portas obiecerunt; similiter Smyrnaei Sardi Colophonii Trallianique fecerunt.

perturbatus Mithridates per Archelaum ducem suum cum Sulla de pace pepigit. interea Fimbria Marianorum scelerum satelles, homo omnium audacissimus, Flaccum consulem, cui legatus ierat, apud Nicomediam occidit;

ac mox arrepto exercitu Mithridatis filium ex Asia ad Miletopolin fugat, stationem regis inuadit ipsumque Pergamo pellit fugientemque insecutus apud Pitanam obsedit, et profecto [*]( AVCTORES § 7 usque ad extinctae sunt Eutrop. 5, 6, reliqua Liuiana sunt lib. ut uid. 82 § 8 Liuius 82 § 9 —§ 11 Liuius 82 et 83 ) [*]( 1 interfecta uix decem milia om. D || x PR || comperta R*D 2 metridates D || LXX PR 3 subsidio L n quinquaginta] LD \' L PR; quindecim ex Eutropio corr. Fabricius sh 4 diogenis L diugenua D || archelei R\' (a 4) || trucipatus D 5 extincte D 6 xx PR || militum] milete ∗∗∗∗|| (circ. 5 litt. eras.) D 7 syllae LPR syUe D n impl- JBb || insatiabilis L 8 todidemque (i in ras. ampliore) P U flumine D || negata D 9 metridatis D 10 prin ∗cipes B 11 mile D || sexcentos R4 aex centus D || ita om. D 12 epbesi LD ephesii (ii in ras.; fuerit iũ) P 13 smyrnei PRD smyrnes L H calophonii L aulo funi D 14 gallianique R || metridatis D || archilaam D 15 doce eno L || sylla LPRD || phimbria L 17 ι̃e.rat (ptmCta add. m. 3) L || aput L || ∗∗nicomediam B nicomidiam D 18 mitridates PaR1 (-is PbR2) metridatis B || mili. topolim LPRD 19 stationemque PR 20 fugientem que (que ex quae) R || secutus L )

359
cepisset, si L. Lucullus ciuilibus discordiis curam reipublicae praetulisset eumque mari coartare obiecta classe uoluisset.

inde Fimbria Iliensibus iratus, a quibus pro Sullanae partis studio obiectu portarum repulsus uidebatur, ipsam urbem Ilium, antiquam illam Romae parentem, funditus caede incendioque deleuit. sed eam Sulla continuo reformauit. idem Fimbria apud Thyatiram cum ab exercitu Sullae obsideretur, desperatione adactus in templo Aesculapii manu sua interfectus est.

Fannius et Magius de exercitu Fimbriae profugi Mithridati sese adiunxerunt: quorum hortatu Mithridates cum Sertorio per legatos in Hidpaniam missos foedus pepigit. Sertorius ad eum M. Marium firmandi foederis causa misit: quem rex apud se retentum breui ducem fecit in locum Archelai, qui se ad Sullam cum uxore liberisque contulerat.

Marius et Eumachus duces a Mithridate aduersus Lucullum missi, magno exercitu breui congregato cum P. Rutilio apud Chalcedonam congressi sunt eumque cum plurima exercitus ipsius parte ceciderunt.

Lucullus Mithridatem Cyzicenos obsidontem fossa cinxit eumque quod faciebat pati [*]( AVCTORES § 12 et § 18 Liuius 93 § 14 — § 18 Liuius 94 (§ 16 sq. cf. Seruius ad Aen. 9, 716: Liuias in libro nonagesimo quarto Inarimem in Maeoniae partibus esse dioit, ubi per quinquaginta milia terrae igni exustae sunt; ubi inaryme codex Par. 7929, idem tamen in praccedd. inarimem, Georgio Thilone teste) ) [*]( 1 coepisset L c∗episset B || lucinus PRD || luculus PR || ciuilius D || reip- L 2 pertalisset P pretulisset (re m ras. m. ut uid. 4) R 8 fimbriam D || ayllana LPRD || aliensibusR1 (i 3) 5 illam] illi D || parententem D 6 sylla LPRD 7 thiatyram LP thiatiram JB tyatiram D, Thyatira corr. fsh || syllae LPR sillae D 8 desperationS P || escolapii L ascuiapii D aesculatpi (Bed t del.) P aeecula pi R 9 fannius (fan radendo in fl mut.) D fanine R 10 methridati D || adiuncxerunt (c er.) R || ortatu PR\' (corr. R1) hotatu D || metridates D 11 ser turio (er in ras. 2 uel 3 litt. m. 1) D 12 serturius D || m̄. L marcum PRD 13 rex} sex D 14 archelai (alt. a m ras.) B || aea Pa || syllam LPRD 15 eumachis D || methridate D 16 luculum R1 || congregatus D || publio (u m ras. m. 1 D) PRD 17 apud (quasi nom. propr. esset) L || calchedonam (h erasa in R) LPRD 18 part∗e (er. a) R || caeciderunt LPD et a. ras. R || locullus D || mitridatae r add. m. 2) P mitridate (ae in en m. X) B metridatem D || cyxecinos L ciyiicenos P 19 cincxit D et a. ras. R )

360
conpulit atque ad ipsos Cyzicenos, ut bono animo essent, nuntium misit unum ex militibus nandi peritum: qui duobus utribus suspensus mediam ipse regulam tenens plantisque subremigans septem milia passuum transmeauit.

Mithridates inopia laborans partem copiarum instructam armis domum abire praecepit: quam Lucullus excipiens uniuersam disperdidit, nam amplius quam quindecim milia hominum tunc interfecisse narratur.

tunc etiam Fannius, qui se Mithridati iunxerat, et Metrophanes regius praetor a Mamerco uicti, cum duobus milibus equitum in Moesiam profugerunt atque inde in Maeoniam digressi in colles camposque Inarimos inciderunt.

ubi non solum montes usti uel saxa quasi quadam fuligine ob-\' fuscata cernuntur, uerum etiam campi ambusto solo squalidi per quinquaginta milia passuum sine ullo ignis uel fornacis indicio et pendulo in profundum cinere putres iacent; tribus etiam locis torridae uoragines ostenduntur, quas Graeci physas uocant.

in quibus diu oberrantes inopinatis tandem periculis exempti sunt et clam in regis castra uenerunt. Deiotarus rex Gallograeciae praefectos regis bello trucidauit.

Interea Mithridates apud Cyzicum eadem mora, qua obsidebat, [*]( AVOTORES § 19 — § 24 Liuius 95 ) [*]( 1 compulit R1D II adque P || ipso Ra || cyzicenos (pro y fuit i) L cyizinoe D 2 namdi L 8 ∗∗utribus B || lantisque L 4 septe D || mithridatis L mitri∗dates (er. a uel d) B metridatis D 5 inoffia D || partae Ra || copiartl C add. m. 2) P || donum D , 6 abire] habere D || locollos D 7 xv PR 8 fanias B || mithridati iunxerat et om. D 9 methrofanes PR metro fanus D || praetor a] apraetore D 10 ∗equitum (er. a) B || mosiam D || adque P1R\' || meoniam LD moeoniam PR 11 degressi R1 II inaremos LPR1 inheremos R2 inerimus D 12 usti (s corr. erat, in i° ?) B If quaedam P quaedam (. 2) R || figuline L falgine D || ofPuscata (f pr. ilico ex b inchoata corr. D) PRD 13 solo squalidi] solus, quaeualidi D 14 quinquaginta] L P∙ʟ∙ 8. lin. add. m. 1 in R 15 inditio Ra n cineres PaR1 || putres (t in ras. ampliore) P 16 graeci B\' graci D || pyiar L phyras B\'D 17 ∗oberrantes (er. \' a) B 18 ezemti PD II reges P* || deiotaros D || rex] ex L 19 gallogreciae B || reges ante corr. L rere D 20 metridates D || cyticum (pro y fuit i) L cizicum D || eadem D || mora∗∗∗| (er. qua?) B )

361
obsessus in magnam penuriam pestilentiamque exercitum suum coartauit. nam plus quam trecenta milia hominum fame et morbo in eadem obsidione amisisse fertur; ipse cum paucis arrepta naui clam fugit e castris.

Lucullus, incruento milite spectator cladis alienae, nouum genus uiotoriae adeptus est; mox Marium adortus uicit fugauitque: in quo proelio plus quam undecim milia Marianorum militum interfecta referuntur.