Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

dehinc duo colles sibi inuicem obuersos Romani Gallique ceperunt. unde multis saepe eruptionibus et uariis prouentibus proeliantes, tandem Romani. praecipua Germanorum equitum, quos sibi iamdudum amicos nunc in auxilium acciuerant, uirtute uirtute.

Vercingetorix alia die congregatis omnibus, qui fuga euaserant, dixit se auctorem bona fide defendendae libertatis atque inrumpendi foederis fuisse et nunc, siue Romanis sese ad mortem omnes offerant siue se solum pro omnibus dedant, paratum animo fore.

itaque Galli uoluntatem, quam pudore aliquamdiu [*]( AVCTORES § 7 Caesar B. G. 7, 75.63.71, cf. 89 et 77; haec dum haec ad Alesiam ger. oscitanter exscripta ex 7, 75 § 8 Cae- sar B. G. 7, 76 § 9 Caesar B. G. 7, 79-88.65.(13) § 10 et § 11 Caes. B. G. 7, 89 exceptis § 11 itaque—precantes Orosianis ) [*]( 2 praessus PaRaD || perdita parte L 3 aufuit D || halesiam D halestam LP helestam B elestam G 4 uergingetorix L uergingitorix P uergen|∗∗torix (e alt. ex i m. 2) B uergigento rex D || praeoptauerunt D 5 uti] ut ḥι̣ PR ( .. m. 2 in R) || possint] LPRD possent ς (uelut W) v 6 praesti D || sit Ra sunt D 7 perpetua om. L1 || consequatur cum ras. supra t B consequantur D 8 infinitum (i alt. in ras.) P 9 ∗equitum R || vɪɪɪ P vɪɪɪɪ (1 uel 1 del.) B || ducenta et quinquaginta] LD (-quagenta D) ccʟ PB -10 duos D 12 ∗∗eruptionibus (e in ras. m. 1) B || uariis (i statim ut uid. 8. s.) L 14 in] sibi in PR || adsciuerant D || uergingetorix L uergingitorix P uergin∗∗∗torix (eras. fort. igi uel •gi) B uergigen tor ex D 15 alia∗ B || fugam D 16 defedende (e aU. in en m. 2) B difendendi D || adque PR1 || inrumpendi] LPR1D irr- R3 rumpendi v 17 fuisset D 18 se om. L 19 aliquamdiu] L aliquandiu PRD)

385
texerant; quasi ex consilio regis adsumerent, ilico sibi ueniam precantes, eum solum uelut auctorem magni sceleris dediderunt.

Bellouagui omnibus Gallorum gentibus ipsorum opinione fortiores habebantur. hi Correo duce bellum instaurant sibique in hanc suscepti belli societatem Ambianos Aulercos Caletos Velocasses Atrebatasque coniungunt et locum quendam cinctum atque impeditum undique paludibus capiunt, commissoque proelio magnam Remorum manum, quae auxilio Romanis erat, trucidant.

deinde cum opportunum ipsi locum insidiis prouisum occupauissent atque hoc conperto Romani ad insidiarum locum instructi ordinatique uenissent, commisso proelio Romani Gallos fugientes isdem locorum munitionibus, quibus clausi fuerant, incluserunt cunctosque ad internecionem ceciderunt.

ibi Correus vel fugam vel deditionem detraotans Romanos, ut uiuus caperetur, instantes occidendo, ut occideretur, coegit.

igitur cum pacatam esse uniuersam Galliam Caesar neque ausuram fore ad aliquos adspirare motus arbitraretur, legiones [*]( AVCTORES § 12 Hirtius B. G. 8, 6.7.12.11 § 18 et § 14 Hirtius B. G. 8, 17—20 § 15 Hirtius B. G. 8, 24 et 25 ) [*]( 1 assumerent R3 adsumerant D 2 praecantes LR1 praecantis D || dedirunt D 3 bellouagui] LPD bellouagi∗∗ (fuisse uid. -gui) B || opiniones L 4 hic |horreo L hic horreo D bij.chorreo P hii correo R1 hi∗chorreo R2 5 suscepti1 (punctum ut uid. erasum) R || ambianos] LPBD (-nus D) || aulerchos L || saletos LPD saletes B 6 ueliocasses LD beliocasses P bellocasses (post 11 eras. supra lin. i) R || atrebatasque] LPR2 (ntr- R1) at, rabatas quae D || quemdam D || cintum D 7 adque P || inpeditum PR1 || paludi L; palude Hirtius || commissoque (s alt. ex corr. add.) P 8 qui L || erant L 9 trucidande.|Jnde D || deinde∗ B || oportunum LPBD || prouiso L 10 occupassent v || adque P1R1 || comperto PR cum partum D 12 hisdem LPRD 18 incluserunt om. D || internitionem R1 (-net- 2) intemitione D || caeciderunt PRD 14 correus] Ü chorreus LbPR2D (supra c punctum al. m., sed fortuitum uid. B) chorreos R1 || detractans] LD detrectans (e alt. in ras. m. 2 B) PR 16 caperetur (e pr. in ras. m. 2) B capiritur D 16 igitur om. D 17 ad] aut PR || aspirare (i in ras. m. 1 R) PR ) [*]( v. ) [*]( 25 )

386
in hiberna dimisit, ipse tamen Ambiorigis fines, qui tot bella excitauerat, horrenda hominum strage uastauit.

at uero C. Caninius legatus bellum apud Pictonas inuenit: ubi magna hostium multitudo impeditam itinere legionem circumdedit atque ad extremum diserimen adduxit.

porro antem Fabius legatus acceptis Caninii litteris in Pictonas proficiscitur ibique a. captiuis de opportunitate locorum certior factus inopinantes hostes opprimit magnisque stragibus factis plurimas praedas agit.

deinde cum Caninio signum aduentus sui dedisset, Caninius totis castris subito exsiluit seseque iniecit hosti. ita Fabio ex alia parte et Caninio ex altera insistente, maximo et diuturno bello innumerae Gallorum copiae trucidatae sunt.

inde Fabius in Carnutes profectus est; sciebat enim Domnacum ducem antiquissimum rebellionis totius incentorem ab hoc bello elapsum, si Aremoricis gentibus adiunctus esset, maximos iterum in Gallia tumultus esse moturum. sed eas adhuc ipsa nouitate trepidantes mira uirtute et [*]( AVCTORES § 16—§ 18 Hirtius B. G. 8, 26-29 § 19 Hirtius B. G. 8, 31 ) [*]( 1 hibertiadimisit (. interpunctioni quam i similius) L || hibernia R2 || tamen] LPRD autem fsh || ambiorigis] G abiorigis LPR ambianorum regis D 2 exercitauerat D || g L gaius PR gallus D 3 aput Pa a D || pictonas (i in e m. 2 sed deinde i 8. s. ead.) B 4 impedita D 5 adque PR1 || ad 8. s. m. 2 in B || ex ∗tremum B 6 canini D || literis D || pictonas] D pectonas LPR (i supra e m. 2 sed del. uid. B) || profiait ur D 7 oportunitate LPBD 8 factis] factis per anticipationem (per anticipationem 8. lin. add. sed non ut glossa R2) R2TZ 9 canino PRa 10 eniluit] L exiluit PR1 exiliuit R2 exsiliuit De 11 canino PRa 12 trucidatae (ae ex i corr. m. ut uid. 2) L trucidaetae Pa 18 in] PRD Hirtii codd. ad L solus || ante sciebat uocabulum eiusd. spatii erasum in B 14 domsacum] LPbRD donacum Pa; Dumnacum (cum Hirtii codd.) c || rebellionis (ionis in ras., ex ins?) D U incentorem ab hoc| ex corr. add. in spatio uacuo m. 1 D 15 hac D || elabsum PR1 lapsum D || si (i in ras.) P || aremoricis] LPR armoricis D 16 maximus iterum in galllia ex corr. add. in spatio uacuo m. 1 D || maximus L maximosmos P 17 eas) LDh eos PRv || et om. L )

387
celeritate perdomuit. interea.

Draptes unaque Lycterius cum adesse Caninium et legiones in finibus suis uiderent, undique collectis copiis oppidum Vxellodunum occupant.

hoc oppidum in editissima montis arce pendebat, duabus partibus per abrupta latera non paruo flumine cingebatur, medio deinde descensu largissimo fonte securum plurimaque introrsum copia frumenti tutum inritos procul discursus hostium despiciebat.

Caninius, quod solum Romana prouisione potuit, ambos duces cum parte copiarum plurima in campum euocatos maximo proelio superauit. nam uno e ducibus interfecto alter cum paucissimis fugit, nullus in oppidum rediit, sed ad id oppugnandum Caesare opus fuit.

itaque certior per nuntios factus Caesar accurrit circumspectisque omnibus uidet, si expugnare ui moliatur, ludo et spectaculo hostium delendum esse exercitum suum; unum solum esse praesidii, si quoquo modo hostes aqua arceantur.

sed et hoc quoque nisi Caesar non potuisset, siquidem fons, quo ad potum utebantur, medio deuexi montis latera fundebatur. Caesar ad proximum fontis admoueri uineas turrimque exstrui iubet. fit magnus ilico [*]( AVCTORES § 20 Hirtius B. G. 8, 32 § 21 Hirtius B. G. 8, 33.40.41 § 22 Hirtius B. G. 8, 34-36, cf. 44 § 23 Hirtius B. G. 8, 39 et 40 exceptis si expugnare-exercitum suum Orosianis § 24 sed-potuisset Orosius || siquidem et q. s. et § 25 Hirtius B. G. 8, 41, sed illa § 24 turrimque exstrui male huc inlata sunt; ultima § 25 uel praecipitata-timeri Orosiana ) [*]( 1 draptia D || unoque R1 uni quae D || lycterius] L lecterius PR lypterlus D Lucterius υ 2 caninium (i alt. radendo ex ?) D S uelludonum L uelutunum PR uxello|duno uelunum D 4 dnabusque G3fsh || arnpta D 6 discenso D discessu PR1 || introsum L 7 irritos RS n despiciebant D 9 campo P1B capo D 10 praelio D ||alter] alterum PB 11 fugat PR || redit PR || it R1 om. D 12 cessare Pa || factus] redditus D 18 caesar om. PR || adcurrit PR1 ||expugnari (i ex e m.1 aut 2) P 14 deletum D 15 quoquoJ LPBb c quo R1Dh 16 arcentur D n et om. PR || hoc∗ et litterae seq. q lunula in ras. m. 1 D 17 utebantur ad potum L solus || medio-18 fundebatur om. D 18 deuexi] R2G diu exi PR1 diuex L || fontis] montis D 19 ammoneri D ||turremque PR torremque|que D || extrui PBD ||ilico] undique PBZ (memores fort. illius Horat. Serm. 1, 9, 78) ) [*]( Z* )

388
concursus ex oppido. quibus sine periculo proeliantibus Romani quamuis pertinaciter obsisterent crebriusque succederent, conplures tamen trucidantur.

igitur exstruitur agger et turris pedum sexaginta, cuius uertex aequare ad fontis locum possit, ut uel ex aequo tela conici queant uel praecipitata desuper saxorum uolumina non timeri.

oppidani autem, ubi exanimari siti non solum pecora sua uerum etiam infirmiores hominum aetates uident, cupas pice sebo et scindulis repletas ac deinde inmisso igne in prona praecipitant easque ipsi toto oppido effusi subsequuntur.

ardentibus machinis cum graue proelium suis Caesar ac periculosum uideret , cohortes in circuitum oppidi ire uelociter per occultum imperat atque undique subito uastum clamorem attollere. quo facto consternati oppidani dum recurrere ad muniendum oppidum uolunt, ab oppugnatione turris uel demolitione aggeris recesserunt.

illi tamen, qui ad incidendas fontis uenas sub obtentu aggeris tuti cuniculos perfodiebant, repertos in abstruso aquarum meatus per multa diuidendo tenuari in semet ipsis consumique fecerunt. oppidani fonte siccato ultima desperatione correpti deditionem sui [*]( AVCTORES § 26 Hirtius B. G. 8, 41 et 42 exceptis infirmiores aetates Orosianis § 27 et § 28 Hirtius B. G. 8, U et 43 exceptis maxime § 27 per occultum, § 28 repertos-per multa .. tenuari-fecerunt Orosianis ) [*]( 1 praeliantibus D 2 crebriusq: incipit 8 || complures (o ex u m. 2) B 8 trucidabantur PB || extruitur SPRD || agirittur ris D 4 sexgenta D LX SPB || aequare ad] LSPRD adaequare υ n fontis (f ex p) P || locum] fastigium et aditum Hirtius || possit] LSPRD posset υ 5 equo S || coni L ||quaeant SPRaD 6 examinari L 7 sitim R3D || aetates hominum L solus 8 cubus Pb || sebo] LSPaB sębo Pb || scindulis] LSPRD scandulis fsh || repletas om. 8 9 immisso D 10 subsequuntur (qu in c m. 3) B || pręlium 8 11 at L || circuitum] LS circumitum P et a. ras. R circuitu DGυ 12 acoultum (t 8. s.) L || adque SPR1 || undique om. 8 || subitum D 18 adtollere PR1 14 recurre D || ab oppngnatione] abognatione D 15 aggeris] aggens D || deceвserunt L || ad] id D 16 incedendas P cę∗dendas (ę ex e al. m.; eras. fort. n) B || agge〈ris〉 (ris resutituit m. rec.) 8 || tuticis L || cuniculus LD 17 reppertos S || abatr. aq. meat.] abstrusa meatus aquarum D 19 despera〈tio〉)ne S )

389
faciunt.