Historiae Adversum Paganos

Seruilio Caepione oppressa sunt; in metallis quoque Atheniensium idem tumultus seruilis ab Heraclito praetore discussus est; apud Delon etiam serui nouo motu intumescentes oppidanis praeuenientibus pressi sunt, absque illo primo Siciliensis mali fomite, a quo istae uelut scintillae emicantes, diuersa haec incendia seminarunt.

in Sicilia enim post Fnluium [*]( AVCTORES cap. 9 Liuius 68 et 59 (cfPeriocha) ) [*]( EXPILATORES 10 orta — 13 oppreasa sunt. 18 Fuluium, p. 298, 3 Rutilius, 5 amplias — 6 trucidata compilauit Paulus 93 ) [*]( 1 graccus PR || niteretur PB || plebis PBD || subsequente PBD || cumque] cum B || commitioram PB 3 aocenderent PB (-ent minus clarae in P) || nanasica D || fracmentis (c in g m. cant. B) PB 4 graccus PB || grados P* gradis D 6 fracmento R1 || Bubselli PR subsello D || corruit PB || assurgens (pr. s in ras. m. ant.) B 7 clauę a. ras. B claae LPBbD || inpacta (n in m m. ant. B) PB || examinatus LDR1 || ducente D 8 eorumque] eroque D eorum PB 9 gracci PB 10 ortu D 11 prouintias B || minturnas D || quadringenti quinquaginta L qaadraginti quinquagenta D || cruce PR1 12 et om. L || sinuesse PR1 senuisse D innise R2 apud sinuessam B || quatuor BD || quinto PRD 13 gn. L gneo PB gieoe D || cepione LPD coepione B om. B || oppressa (op in ras. ex una litt.) B 14 eraclito D* 15 telon D || intumescentis R1 16 praeasi PaR1D oppressi NT ut uid., h 17 siciliensis (ilie euanidae) B || malo D || fomite∗∗ (e in ras.) B || a quo istae om. P (non om. R) || iste L || scintilliae migantis D || sintille R1 || aemicantes P )

cui cum Butilius consul successisset, idem quoque Tauromenium et Hennam, firmissima fugitiuorum refugia, bello recepit: amplius quam xx milia tunc seruorum trucidata referuntur.

Misera profecto talis belli et inextricabilis causa. pereundum utique dominis erat, nisi insolescentibus seruis ferro obuiam iretur. sed tamen in ipsis quoque infelicissimis damnis pugnae et infelicioribus lucris uictoriae quanti periere uicti tantum perdidere uictores.

Anno ab Vrbe condita DCXXII P. Licinius Crassus consul et pontifex maximus aduersus Aristonicum Attali fratrem, qui traditam per testamentum Romanis Asiam peruaserat, cum

instructissimo missus exercitu, praeterea a magnis regibus hoc est Nicomede Bithyniae, Mithridate Ponti et Armeniae, Ariarathe Cappadociae, Pylaemene Paphlagoniae eorumque maximis copiis adiutus, conserto tamen bello uictus est;

et cum, exercitu post plurimam caedem in fugam acto, ipse iam circumuentus ab hostibus et paene captus esset, uirgam, qua erat [*]( AVCTORES § 1 — 5 Liuius 59 (cf. Perioeha et Eutrop. 4, 20) ) [*]( EXPILATORES 20 ab hostibus — p. 299 , 2 transuerberauit inter Eutropiana adhibuit Paulus 94 ) [*]( 1 mamercium D; murgentium eoni. A. Schaefer, Iahrb. f. Philol. 1873 p. 71 2 uIII P VIII R 3 suffixit (x in ras. m. 2) B || rutilius] LPR (B) rati lios D; rutilius eHam Periocha 59 (ubi autilius Nas.) et fasti Hisp. cum Chron. Pasch. a. 622; rupilius corr. fsh 4 tauromiuium DR\' || hennam] L het·nam P hetnam R1 bennan D petnam R1 5 ubi amplius (g) v || uiginti milia D || seruorum tunc L 9 in om. L || ipsos D || dampnis a. ras. R 10 tanto perdere D 12 sescentensimo uicensimo secundo L sexcentissimo uicensimo secundo D || publius PRD 18 attalli PaRa 14 tradita D 15 a om. LPR 16 incomedae L nicomedię (ię ex e corr. m. 2, sed. i deinde erasa) R || bythiniae PRD || mithridatae L mitridate (e m ę m. ant. R) PR1 metridate D || ponte D || arminiae D || arlarathae (-the in thę m. ant. Rj LR ariathe D 17 philemene P philimenę R philemense L pilimone Da palimone Db || pafiagoniae PRD 18 aditus D || conserto] conaerat tot D || exercito plurima caed∗em (e ex ae ut uid.) D 20 p.ene (er. a) R || uirga D || erat in ras. m. 1 P )

Perpenna consul, qui Crasso successerat, audita morte Crassi et clade exercitus Romani raptim in Asiam peruolauit, Aristonicum recenti uictoria feriatum inprouiso bello adortus nudatumque omnibus copiis in fugam uertit;

cumque Stratonicen urbem, ad quam ille confugerat, obsidione cinxisset, trucidatum fame ad deditionem coegit. Perpenna consul apud Pergamum correptus morbo diem obiit; Aristonicus Romae iussu senatus in carcere strangulatus est.

Eodem anno Ptolemaei Alexandrinorum regis misera uita miseriorem uitae exitum dedit. is enim sororem suam stupro cognitam ac deinde in matrimonium receptam nouissime turpius quam duxit abiecit.

priuigaam uero suam, hoc est filiam sororis et coniugis, coniugem adsciuit, filium suum, quem ex sorore susceperat, nec non et filium fratris occidit. quamobrem tantis incestis parricidiisque exsecrabilis ab Alexandrinis regno pulsus est.

Isdem temporibus Antiochus, non contentus Babylona atque Ecbatana totoque Mediae imperio, aduersus Phrahatem Parthorum regem congressus et uictus est. qui cum in exercitu suo centum milia armatorum habere uideretur, ducenta milia [*]( AVCTORES § 6-8 Liuius 59 (cf. Periocha) ) [*]( 1 threcis L thracis PRD || impegit (m ex n m. ant.) R; iniecit B 2 tranaueruerauit R1 4 perpena P* || grassus D || mortem grassi D 5 aptim R1 saptum D || asia D 6 feriat tum D 7 nudatusque L || fratonicen R (non P) straticen L etonicen D 10 pergama L || romae iussu (ae i m ras. m. 1) P || romae (a erasa sed m. ant. in ras. restit.) B 11 strangu∗latus (er. i aut. 1) P stragu∗latus (n supra ag m. 2; er. i ut uid.) B 12 ante u. Eodemalexandrinorum // in marg. am. 1 L || ptolemei P ptholemei L ptolomei B optiplomei D 16 assciuit (s pr. in ras. m. ant.) B 18 execrabilis P et p. raa. B exegrabilis D || regnum expulsaa (om. est) D 20 hisdem LPRD || anthiocus PB || babilona D babylonia R2 || adque PaR1 21 egbatana D || imperio· (o- in ras. m. 2) B || phiathatem PB || partorum D 22 ante u. rum—est // in marg. a m. 1 L || egresus (c̃ in ras. m. 2, 8 supra es m. ant.) B || et] e D 23 centu D c PR || docenta D cc PR )

C. Sempronio Tuditano et M. Acilio consulibus P. Scipionem Africanum pridie pro contione de periculo salutis suae contestatum, quod sibi pro patria laboranti ab improbis et ingratis denuntiari cognouisset, alio mane exanimem in cubiculo suo repertum non temere inter maxima Romanorum mala recensuerim, praesertim cum tantum in ea urbe Africani uigor et modestia ualeret, ut facile uiuo eo neque sociale neque ciuile bellum posse exsistere crederetur.

hunc quidam uxoris suae Semproniae, Gracchorum autem sororis, dolo necatum ferunt, ne scelerata ut credo familia ad perniciem patriae suae nata inter impias seditiones uirorum non etiam facinoribus mulierum esset immanior.

M. Aemilio L. Oreste consulibus Aetna uasto tremore concnssa exundauit igneis globis, rursusque alio die Lipara insula et uicinum circa eam mare in tantum efferbuit, ut adustas [*]( AVCTORES § 9 et 10 Liuius 59 (cf. Periocha) § 11 Liuius 59 aut 60 (cf. Obseq. 29 et Augustin. C. D. 3, 31 p. 127, 30 ed. 1 Dombart.). ) [*]( 1 calonũ (nũ in ras. m. 2) B || adque P1R1 || lixarum (li ex corr. ant.) P elixaram L elixarem D || inmixta (n in m m. ant.) B || scortis] L schortis in ras. m. ant. (s. VIIII?); in mg. m. ant.: cohortibus P cohortibus scortie B co ortibus D 2 partberum D 4 G. L gaio PBD || totidano D || m- acilio L maroo acilio PBD (post haec s. s. capitone m. 2 in B) m. aquilio Cassiod. a. 625 Man. Aquillio corr. h || coss. L || publium PB pullium D 5 pro] per D || contentione PB conditioneI (sed ditione in ras. m. 1 ex ci...) D || conteetantem B* 6 quod pone uersum a 1 ut uid. m. add. L || improbis (im in ras. m. ant.) B inprobis D 7 alio] alio die R2Dv 8 reppertum PbR || timere LR1 (non P) D 9 tanto D || urbe.africani B || uigor et] uicore D 10 molestia B || ciuile (ciu in ras. ant. m.) P 11 bello D || existere PbRD 12 graccorum PR || fe∗∗runt (er. ce ?) B 13 ad] LPBD atque in KMv || perniciai (9 in ras. m. 2) B 15 inmanior PR1 16 marco PBD || aemellio D n lucior es te D || lucio P lutio R || conss· L consnl- PR1 consul∙ R2 (sic saepe B) H aethna LP aethtna R et∗∗na (er. in) D 18 effernait L efferuit D )

M. Plantio Hypsaeo M. Faluio Flaoco consulibus uixdum Africam a bellorum excidiis quiescentem horribilis et inusitata perditio consecuta est.

namque oum per totam Africam mmensae lucustarum multitudines coaluissent et non modo iam cunctam spem frugum abrasissent herbasque omnes cum parte radicum, folia arborum cum teneritudine ramorum consumpsissent, uerum etiam amaras cortices atque arida ligna praeroderent, repentino abreptae uento atque in globos coactae portataeque diu per aerem, Africano pelago inmersae sunt.

harum cum inmensos aceruos longe undis urguentibus fluctus per extenta late litora propulissent, taetrum nimis atque ultra opinionem pestiferum odorem tabida et putrefacta congeries exhalauit, unde omnium pariter animantum tanta pestilentia consecuta est, ut auium pecudum ac bestiarum corruptione [*]( AVCTORES § 1—5 Liuius 60 (ef. Periocha, Obseq. 30, Augustinus C. D. 3, 31) ) [*]( EXPILATORES 7 per totam — p. 303, 9 extincta.. sunt excerpsit Paulus 95.97 ) [*]( 1 tabulata — 2 extorruerit om. D 2 exanimatus L examinatns D || supemantesqae ex quo placito erit hominis D || hommi∗b; (i alt. et b; ex corr. m. ant.) P 3 reciprocatu R 4 ∗anelitu (er. h) P ∗ane litu (h supra ne m. 2) R nahelitu D || introlsum L 5 marcio (martio R) plautio PB marcio placio D || hypseo PB hipseo LD || marco PR murco D || conss- L consul PR1 (-ł. R2) || uix tum PB2 (prius uictam R2) uictum R1 7 inmensae (in in im m. ant.) R 8 locustarum PR2 || conualuisaent (nu del. R1) PR connal- B || tam jR* 10 et folia v || cum om. L || ∗∗ramorum (rai in ras. m. 2, ex roma- 9) R II consumsissent PR* 11 amaros v 1 adque P1 || perrosissent v 12 adreptae D || adque LP1R1 || acta upertateq; D 18 immersae (im ex in m. ant.) R inmessae D 14 cũ in ras. m. 1 D || inmensus L inmersus in ras. m. 1 D immenso* (im ex in m. ant.; s s. 8. m. 2) R || aceruus LD || longi L || undis (s m ras. m. 2) P n urgentibus PRD 15 tetram R1 iterum D II adque PR1 16 opiniocnem pa opinio.nem R || pestiferum (s in ras. m. 1) D 17 exalauit L || animantium Ra H tanta] tantum tanta D )

at uero quanta fuerit hominum lues, ego ipse, dum refero, toto corpore perhorresco: siquidem in Numidia, in qua tunc Micipsa rex erat, octingenta milia hominum, circa oram uero maritimam, quae maxime Carthaginiensi atque Vticensi litori adiacet, plus quam ducenta milia perisse traditum est, apud ipsam uero Vticam ciuitatem triginta milia militum, quae ad praesidium totius Africae ordinata fuerant, extincta atque abrasa sunt.

quae clades tam repentina ac tam uiolenta institit, ut tunc apud Vticam sub una die per unam portam ex illis iunioribus plus quam mille quingentos mortuos elatos fuisse narretur.