Historiae Adversum Paganos

deinde C. Plautium praetorem idem Viriatus multis proeliis fractum fugauit. pos etiam Claudius Vnimammus cum magno instructu belli contra Viriatum missus quasi pro abolenda superiore macula turpiorem ipse sunt infamiam.

nam congressus cum Viriato uniuersas quas secum deduxerat copias maximasque uires Romani amisit exercitus. Viriatus trabeas fasces ceteraque insignia Romana in montibus suis tropaea praefixit.

Eodem tempore ccc Lusitani cum mille Romanis in quodam saltu contraxere pugnam, in qua LXX Lusitanos, Romanos autem cccxx cecidisse Claudius refert;

et cum uictores Lusitani sparsi ac securi abirent, unus ex his longe a ceteris segregatus cum, circumfusis equitibus pedes ipse deprehensus unius eorum equo lancea perfosso ipsius equitis ad unum gladii ictum caput desecuisset, ita omnes metu perculit, ut prospectantibus cunctis ipse contemptim atque otiosus abscederet.

Appio Claudio Q. Caecilio Metello consulibus Appius Claudius aduersus Salassos Gallos congressus et uictus quinque milia militum perdidit. reparata pugna, quinque milia hostium [*]( AVCТORES § 7-9 Liuius53 (cf. Periocha et ad § 8 Obseq. 2, qui omRomae sd Lunaandogynum esse refert) ) [*]( 1 c̄. L gaium RDB 2 idem∗ B II uiriatus] LRDB II post haec claudium unimammium cum omni exercitu superauit B 3 unimammus] B unima~̇mus| et in marg. m. 1 Ν̊ ~̊ I L (qui m notat sic ~̊nec nisi u. extremo) unimamus D Vnimanus fh || instructo L 4 uiariatum D II superiore∗∗∗ B 5 hausit L 6 exercitus amisit v || amisi R2 7 uiariatus D || ce̢teraq; Ra II romana romana L 8 tropea DR1 trophea R2 9 trecenti LD 10 septuaginta D LXX mil. L II lusitanosaromanos L 11 trecentos (-tus1) uiginti D2 || caecidisse (a er.) B II ∗clavdius (c in ras. al.) R 12 abierent D II iis h 18 circumfusis] a circumfusis L II ∗equitibus R || depraehensus (-hin- D\') LD deprehensus sit B || unius om. L 14 ęquo R2 || lacia (c in nc m. 1, i in e m. 2) B II ∗equitis R 15 ∗ictum B 16 cuntis D || contentim R1 contemtim D\' || ad que adque (posterius del. m. 2) D || otiosus (o alt. in ras. al. m.) B 17 laudio R1 || q. L quinto D quinto et R II cecilio ex cilicio al. m. R || conss . L 18 salassos (o al. m., ax u fort.) B || quinq. mil. L )

L. Caecilio Metello Q. Fabio Maximo Seruiliano conaulibus inter cetera prodigia androgynus Romae uisus iussu haruspicum in mare mersus est. sed nihil impiae expiationis procuratio profecit; nam tanta subito pestilentia exorta est, ut ministri quoque faciendorum funerum primum non sufficerent deinde non essent; iamque etiam magnae domus uacuae uiuis plenae mortuis remanserunt: largissimae introrsum hereditates et nulli penitus heredes.

denique iam non solum in Vrbe uiuendi sed etiam adpropinquandi ad Vrbem negabatur facultas, tam saeui per totam Vrbem tabescentium sub tectis atque in stratis suis cadauerum putores exhalabantur.

Expiatio illa crudelis et uiam mortibus hominum morte hominis struens tandem Romanis inter miserias suas [*]( AVCTORES 110 et 11 adhibitus uidetur Augustinus C. D. (uelut 8,17) ) [*]( EXPILATORES 7 androgynus—8 mersus est exscripsit Paulus 86, 8 sq. ) [*]( 1 lege D2 || constitum D1 || quisque] LRD quisquis v; cf. 1, 10 § 18; 7, 41 § 4 2 quinque om. D || peremis∗∗set (er. is ut uid.) B 3 eũ post quoque s. s. m. fort. 1 in B 4 dampna R || inpetrauisset L || imfami L om. D || inpudentia DR 5 sumtibus L1D1 6 lucio caecilio D lutio oaelio R || quinto RD || fanio L || conS- L 7 androginus D1U androgenus D2 androginus uir et mulier simul B || romae (a in ras. al. m.) R || aruspicum B 8 missus D 11 iamque] LRD itaque v || uacι̌ae (val. m.) B || uibiis (n supra bi a rec. m. posita sed mox deleta) L || plenae (e pr. ex a) R 12 lagirsimae R1 || inrettorsum L || nullli∗ R 13 paenitus LRa || heredes denique] heredediinique (e test. non plane certa) D1 here∗̇∗̇dίίnιque (de et supra litterae ipaius ut uid. m.2 erasae) D2 14 appropinquandi (p pr. in ras. al. m.) B 15 orbem L || stra∗tis (er. c̉) D 16 ex∗halabantur (er. 1 litt. duar. lin.) D 17 mortẽ B 18 struens] LD instruens RAG v || tandem romania om. D )

quam si artifices illi circumuentionum haruspices sub ipsa ut adsolent declinatione morborum forte celebrassent, procul dubio sibi dis et ritibus suis reductae sanitatis gloriam uindicassent. ita misera et ad sacrilegia male religiosa ciuitas mendaciis, quibus liberari non poterat, ludebatur.

Igitur Fabius consul contra Lusitanos et Viriatum dimicans Bucciam oppidum, quod Viriatus obsidebat, depulsis hostibus liberauit et in deditionem cum plurimis aliis castellis recepit. fecit facinus etiam ultimis barbaris Scythiae, non dicam Romanae fidei et moderationi, exsecrabile. quingentis enim principibus eorum, quos societate inuitatos deditionis iure susceperat, manus praecidit.

Pompeius sequentis anni consul fines Numantinorum ingressus accepta maxima clade discessit, non solum exercitu paene omni profligato uerum etiam plurimis nobilium, qui ei militiae aderant, interemptis.