Historiae Adversum Paganos

centum cotoginta milia armatorum in exercitu Bituiti fuisse traduntur, ex quibus centum quinquaginta milia uel caesa uel mersa sunt.

Q. Marcius consul Gallorum gentem sub radioe Alpium sitam bello adgressus est. qui cum se Romanis copiis circumsaeptos uiderent belloque inpares fore intellegerent, occisis coniugibus ac liberis in flammas sese proiecerunt.

qui uero praeoccupantibus Romanis peragendae tunc mortis suae copiam non habuerant captique fuerant, alii ferro, alii suspendio, alii abnegato cibo sese consumpserunt, nullusque omnino uel paruulus superfuit, qui seruitutis condicionem uitae amore toleraret. [*]( AVCTORES § 5 et § 6 Liuius 62 ) [*]( EXPILATOBES 3 pontem-11 mersa sunt epitomauit Paulus 98 ) [*]( 1 ęscam R2 3 rhodtlani P rodani 8 rodoni L || fluminis om. D || paruum R2 4 compactis R2 || ljntribus LS || cathenisque L || supstratis· desinit S || confi∗xisque P confixii que D 5 tabulis (tabu in ras. m. 1) D || struxit PR || -uiter incipit S 6 ∗dum B || sibi timet (ti eras.) B 7 coaceruate D 8 uincla SPBD || lyntribus LS 9 cento octoagenta D CLXXX SPB 10 centu quinquagenta D CL SPB 11 cesa S 12 quintus (ui ex u m. 2 B) PBD uictus S || maoius D 13 adgręssus S aggressus R2 || circumseptos (-tus D) SPBlD 14 uederent R1 uiderunt Pb || impares R2 15 in flammasepro ie cerunt D || in om. R1 || sese] |se S 17 habuerunt L 18 denegato D || cibos D || sese deainit S || consumserunt P n uel] nec L 19 paruolus PD paruulos (o in u m. 2) B || -pfuit incipit S || conditonem (i post t 8. 8. m. 2) B co(n)ditionem 8 20 tolerarit] LD to(lo)rarit S toleraret PBv ) [*]( 20* )

Anno ab Vrbe condita DCXXXV P. Scipione Nasica et L. Calpurnio Bestia consulibus Iugurthae Numidarum regi bellum consensu populi Romani senatus indixit.

Sed ego de Iugurtha ordinis tantum loco et causa commemorationis breuiter perstrinxerim, quia ut de natura eius uaria atque intolerabili ita et de rebus tam dolose quam strenue gestis propter opimam scriptorum. luculentiam satis sufficiens apud omnes notitia est.

Igitur Iugurtha, Micipsae Numidarum regis adoptiuns heresque inter naturales eius filios factus, primum coheredes suos, id est Hiempsalem occidit, Adherbalem bello uictum Africa expulit.

Calpurnium deinde consulem aduersum se missum pecunia corrupit atque ad turpissimas condiciones pacis adduxit.

praeterea cum Romam ipse uenisset, omnibus pecunia aut corruptis aut adtemptatis seditiones dissensionesque [*]( AVCTORES § 1 P. Scipione et q. s. Liuim 64 (cf. Periocha) § 3 Liuius 62 (cfPeriocha) § 4-§ 6 Liuius 64 (cf. Periocha); illane § 5 0 urbem uen. et mature (sic Sall., cito Periocha) — innenerit ex Sallustio Iug. 35 § 10 sumpta ? ) [*]( 1 co(n)dita S || sescentensimo tricensimo quinto L rex cen tiMimo trecissimo quinto D ·δc·simο·ΧΧΧV S dcxxii (x s. 8. m. 1 uel Mauio iudice m. 2) P ·DC·ΧΧΧVR1 ·DC·ΧΧΧVIIII R2 DCXXXIX ed. 1542 in mg., fsh || publio PRD || lucio PD lntio B 2 ca(l)pnrnio S || haec consulib: iugurthe nnmidarii regi bellũ· in ima pag. add. m. 2, m textu tres fere litt. erasae sunt P || conss- L conss. deinde rubris litt. | XIIII: hic ubi Iujnrthe nu 〈m〉 idiarum regi bellum c(on)sensum (corr. m. ant. atramento) populi roma(ni) senatus Indicit: S || Iu∗urthe (eras. j) S || numidiarum r(e)gi S 3 pop(u)li S popoli Ra || r- L || indiii(t) 8 4 sic Iugurtha S || ord(i)nis S || locum D || causă P || conmemorationis S 5 breu(i)ter S || perstrin∗xerim (er. c ut uid.) B per exxtrinxerim D strinxerim L || quia(ut) S 6adque P1R1 a..|q: 8 n (re)b; B || do se D || str(e)nue 8 7 opt(i)mam S || scribtorum L n suffiens sed statim corr. D 8 a(pud 7) 8 9 i(u)gurtha S || micipse LR1 mici-prae D mipsQ 8 || numida(rum) S || heres(q:) S 10 fili〈os〉 desinit S 11 hiemsalem PR || occidit adherbalem om. D || atherbalem PR || bellum D || affriga D 12 se] re D 13 adque PR1D || conditiones (-nis D) JORD || adduxit] D addixit LPR 14 pecunia (ae in e m. 1) P pecunia (n in ras. m. 1) D 15 adtemtatis P attemptatis R* || dissensiones om. D )

Insequenti anno A. Postumium, Postumii consulis fratrem, quem is quadraginta milium armatorum exercitui praefecerat, apud Calamam urbem thesauris regiis conditis inhiantem bello oppressit adque uicto ignominiosissimum foedus exegit. uniuersam paene Africam a Romanis deficientem regno suo iunxit.

postea tamen Metelli consulis integritate et disciplina coercitus, duobus etiam proeliis uictus uidit praesente se et uastari Numidiam suam et non posse defendi: a quo ad deditionem coactus trecentos obsides dedit, frumentum atque alios commeatus persoluturum sese spopondit, tria milia amplius perfugarum reddidit.

exim cum incertus in pace improbos non cohiberet excursus, C. Marii consulis non minore paene, quam ipse praeditus erat, astutia Romanisque uiribus fractus est, maxime postquam Marius urbem Capsam, ab Hercule Phoenice ut ferunt conditam, regiis tunc thesauris confertissimam dolo [*]( AVCTORES § 7 Liuius 65 (cf. Periocha) § 8—§ 18 Liuiw 66 ) [*]( 1 qua P2 || egrediritur* (er. a) D || eologio D 3 emtorem P || inueneritur| (ur fort. ex corr. add. sed m. 1) D 4 aulum LPBD || postumium om. D || post tumii D om. L 5 XL PB quinqaagenta D || milia P\'BD miliorum P* || perficirat D 6 regiis] R2υ remgiis D regia LPR1 7 praessit (sic) P pr∗essit (a eras.) B || adque] scripsi cuique codices, eique uel cui quoque coni. h || exigit PB1 || uniuersamque G 8 pene PRbD || iun∗xit (er. c) B iancxit D 9 cohercitus PRa 10 praesente se] praesentare (a alt. in ras. m. 1) D 11 editionem B1 12 coactos L || ccc PB || adque P1R1 18 persoluiturum R1 persoliturum D || espopondit D || tria milia amplius perfugarum] D III milia amplius per figuram (fugarum m. 2) PB tria milia fugarum ampline L 14 reddit B || ezim] LD exin PB || pacem D || inproboe (-us D) PB\'D n prohiberet PB 15 g- L g- P gal D om. B* ·gagι· s. s. m. 1 B || mari consul. (us post mari 8. 8. m. 2 P) PR1 marii consul B* || no° (n m. 2) B || pene R2 16 erat] est t (st in eo litterar. genere his ra similes sunt) D || maximae Ra 17 chapsam P cha∗psam B captam D || phynice P phinice D phinicae (in in en corr. m. 2) B 18 tunc m. 2 s. 8. in B (non om. P) || thensauris D )