Historiae Adversum Paganos

C. Sempronio Tuditano et M. Acilio consulibus P. Scipionem Africanum pridie pro contione de periculo salutis suae contestatum, quod sibi pro patria laboranti ab improbis et ingratis denuntiari cognouisset, alio mane exanimem in cubiculo suo repertum non temere inter maxima Romanorum mala recensuerim, praesertim cum tantum in ea urbe Africani uigor et modestia ualeret, ut facile uiuo eo neque sociale neque ciuile bellum posse exsistere crederetur.

hunc quidam uxoris suae Semproniae, Gracchorum autem sororis, dolo necatum ferunt, ne scelerata ut credo familia ad perniciem patriae suae nata inter impias seditiones uirorum non etiam facinoribus mulierum esset immanior.

M. Aemilio L. Oreste consulibus Aetna uasto tremore concnssa exundauit igneis globis, rursusque alio die Lipara insula et uicinum circa eam mare in tantum efferbuit, ut adustas [*]( AVCTORES § 9 et 10 Liuius 59 (cf. Periocha) § 11 Liuius 59 aut 60 (cf. Obseq. 29 et Augustin. C. D. 3, 31 p. 127, 30 ed. 1 Dombart.). ) [*]( 1 calonũ (nũ in ras. m. 2) B || adque P1R1 || lixarum (li ex corr. ant.) P elixaram L elixarem D || inmixta (n in m m. ant.) B || scortis] L schortis in ras. m. ant. (s. VIIII?); in mg. m. ant.: cohortibus P cohortibus scortie B co ortibus D 2 partberum D 4 G. L gaio PBD || totidano D || m- acilio L maroo acilio PBD (post haec s. s. capitone m. 2 in B) m. aquilio Cassiod. a. 625 Man. Aquillio corr. h || coss. L || publium PB pullium D 5 pro] per D || contentione PB conditioneI (sed ditione in ras. m. 1 ex ci...) D || conteetantem B* 6 quod pone uersum a 1 ut uid. m. add. L || improbis (im in ras. m. ant.) B inprobis D 7 alio] alio die R2Dv 8 reppertum PbR || timere LR1 (non P) D 9 tanto D || urbe.africani B || uigor et] uicore D 10 molestia B || ciuile (ciu in ras. ant. m.) P 11 bello D || existere PbRD 12 graccorum PR || fe∗∗runt (er. ce ?) B 13 ad] LPBD atque in KMv || perniciai (9 in ras. m. 2) B 15 inmanior PR1 16 marco PBD || aemellio D n lucior es te D || lucio P lutio R || conss· L consnl- PR1 consul∙ R2 (sic saepe B) H aethna LP aethtna R et∗∗na (er. in) D 18 effernait L efferuit D )

M. Plantio Hypsaeo M. Faluio Flaoco consulibus uixdum Africam a bellorum excidiis quiescentem horribilis et inusitata perditio consecuta est.

namque oum per totam Africam mmensae lucustarum multitudines coaluissent et non modo iam cunctam spem frugum abrasissent herbasque omnes cum parte radicum, folia arborum cum teneritudine ramorum consumpsissent, uerum etiam amaras cortices atque arida ligna praeroderent, repentino abreptae uento atque in globos coactae portataeque diu per aerem, Africano pelago inmersae sunt.

harum cum inmensos aceruos longe undis urguentibus fluctus per extenta late litora propulissent, taetrum nimis atque ultra opinionem pestiferum odorem tabida et putrefacta congeries exhalauit, unde omnium pariter animantum tanta pestilentia consecuta est, ut auium pecudum ac bestiarum corruptione [*]( AVCTORES § 1—5 Liuius 60 (ef. Periocha, Obseq. 30, Augustinus C. D. 3, 31) ) [*]( EXPILATORES 7 per totam — p. 303, 9 extincta.. sunt excerpsit Paulus 95.97 ) [*]( 1 tabulata — 2 extorruerit om. D 2 exanimatus L examinatns D || supemantesqae ex quo placito erit hominis D || hommi∗b; (i alt. et b; ex corr. m. ant.) P 3 reciprocatu R 4 ∗anelitu (er. h) P ∗ane litu (h supra ne m. 2) R nahelitu D || introlsum L 5 marcio (martio R) plautio PB marcio placio D || hypseo PB hipseo LD || marco PR murco D || conss- L consul PR1 (-ł. R2) || uix tum PB2 (prius uictam R2) uictum R1 7 inmensae (in in im m. ant.) R 8 locustarum PR2 || conualuisaent (nu del. R1) PR connal- B || tam jR* 10 et folia v || cum om. L || ∗∗ramorum (rai in ras. m. 2, ex roma- 9) R II consumsissent PR* 11 amaros v 1 adque P1 || perrosissent v 12 adreptae D || adque LP1R1 || acta upertateq; D 18 immersae (im ex in m. ant.) R inmessae D 14 cũ in ras. m. 1 D || inmensus L inmersus in ras. m. 1 D immenso* (im ex in m. ant.; s s. 8. m. 2) R || aceruus LD || longi L || undis (s m ras. m. 2) P n urgentibus PRD 15 tetram R1 iterum D II adque PR1 16 opiniocnem pa opinio.nem R || pestiferum (s in ras. m. 1) D 17 exalauit L || animantium Ra H tanta] tantum tanta D )

at uero quanta fuerit hominum lues, ego ipse, dum refero, toto corpore perhorresco: siquidem in Numidia, in qua tunc Micipsa rex erat, octingenta milia hominum, circa oram uero maritimam, quae maxime Carthaginiensi atque Vticensi litori adiacet, plus quam ducenta milia perisse traditum est, apud ipsam uero Vticam ciuitatem triginta milia militum, quae ad praesidium totius Africae ordinata fuerant, extincta atque abrasa sunt.

quae clades tam repentina ac tam uiolenta institit, ut tunc apud Vticam sub una die per unam portam ex illis iunioribus plus quam mille quingentos mortuos elatos fuisse narretur.