Historiae Adversum Paganos

quod cum ita sit, cur Christianis temporibus imputant hebetationem ac robiginem suam, qua foris crassi, intus exesi sunt? qui porro ante [*]( AVOTORES § 8-§ 11 Orosius adhibitis ad § 9 Augustino C. D. 2, 18 et 3, 21 ac fort. Liuio (cf, Periocha 49), illisque § 10 Christianis temporibus imputant repetitis ex Augustino C. D. 1, 33 ) [*]( 1 comminuto (-ta D2) RD1 || septin∗gentesimo (er. q̊) D aco R || post, anno quam (i. e. anno post quam, corr. m. 2) D 2 paucis (c ex 8 m. 1) R || uenundata] LRDB 3 coeptum] LDB cęptum (ę radendo in e) R inceptum v 6 bolli Punici tertii v 7 karthago R || ut] tuci D1 8 illudque∗uel (eras. 1 et tertiae u lin: prior in ras. m. 1) D 9 ut in] ut D1 ut a D2 || assurgentem (s pro in ras.) R 10 accedebat D1 ||at add. m. 2 ante u. in L ad RaD 13 quam] LD q; al. m. in que mut. R quae v || suspitione R || impenderent D, Grubitz inpenderet LDv 14 semper om. L || exercitatus R2D2 15 ucio (ocio 2) D1 || incolumen D || karth- R 16 statui (i er.) B 17 iniuria (iniu in ras. m. 1) D || lacessentum] LD lacessentium Rv ||karth- R carthaginiencium D || ex om. B 18 sit om. D 19 cum D || inpntant RD || hebitationem Ra habetacionem (heb- 2) D1 || rubiginem D1R 20 exęsi R2 || sexcentos D2 -∂c- B )

Itaque finem uolumini faciam, ne forsitan conlidendo uehementius discussa ad tempus robigine ubi necessarium acumen elicere non possum, superuacuam asperitatem inueniam. quamquam obuiantem asperitatem nequaquam expauescerem, si interioris spem acuminis inuenirem. [*](1 fere om. L 2 karth- R 4 collidendo Rb 5 robigine] D1 rubigine LD2R 6 quaquam RbD quaquam Ra 7 oboiante D1 8 innenirem] sub hoc u. a correctore adnotatum est: contuli (litteris prope cursiuis) L ) [*]( |pauli | orosii-lib- | IIII- explic- | inc-lib- v t | liege in xpo| | iste quaternio quinq. folia habet L fol. 101 (in quo post huc folium deest folium unum, cf. p. 278, 2) ) [*](explicit liber quartus. Incipit | pauli horosi aduersu paganos histo|riarum. liber (numerus deest; uersus pars reliqua ornamento expleta est) litteris uncialibus rubris R ) [*](Explicit liber quartus (nigr.) | incipit orosii histori (rubr.) | arum liber quintus (nigr.) litteris maiusculis D ) [*]( 18* )

Scio aliquantos post haec deinceps permoueri posse, quod uictoriae Romanae multarum gentium et ciuitatum strage crebrescunt. quamquam , si diligenter appendant, plus damni inuenient accidisse quam commodi. neque enim parui pendenda sunt tot bella seruilia, socialia, ciuilia, fugitiuorum, nullorum utique fructuum et magnarum tamen miseriarum.

sed coniueo, ut quemadmodum uolunt ita fuisse uideatur; unde arbitror esse dicturos: ecquid his temporibus beatius, quibus continui triumphi, celebres uictoriae, diuites praedae, nobiles pompae, magni ante currum reges et longo ordine uictae gentes agebantur ?

quibus breuiter respondebitur et ipsos de temporibus solere causari et nos pro isdem temporibus instituisse sermonem, quae tempora non uni tantum urbi adtributa sed Orbi uniuerso constat esse communia. ecce quam feliciter Roma [*]( AVCTORES § 1 bella—ciuilia cf. Augustinus C. D. 3, 23 ) [*]( 2 rome aut romę R1 8 creuerunt X2 || quanquam DII || si] et si Π || appendant] DAVTOX, ed.1542 in contextu adpendant K1M attendant (tt al. m. in ras., fuisse potest pp B) RΠ ed. 1542 in mg., fs adtendant GK2h || dampni Ra 4 inueniant T || accidisse (c pr. ex d ?) R 5 socialia] scio alia D 6 coniueo] Tb (u ex b?) conhibeo RΠDAGς chonibeo X2 cohibeo M1; cf. 4 pro § 6 7 uolunt ita] uoluntati D2 || uediatur (corr. m. 2) D || arbitrer D2 8 dicturos R2D2 dicturua R1D1 || et quid RDAGς 9 celebres (e pr. in ras. al. m.) B caelebres (-is D1) D1Π 10 currus G2 12 isdem] G hisdem BD 18 non in tantum (nni supra in scr, m. 2) B || attributa RbΠ 14 constat (at ex ant) X2 )

quanti igitur pendenda est gutta haec laboriosae felicitatis, cui adscribitur unius urbis beatitudo in tanta mole infelicitatis, per quam agitur totius Orbis euersio? aut si ideo felicia putantur, quia unius ciuitatis opes auctae sunt, cur non potius infelicissima iudicentur, quibus miserabili uastatione multarum ac bene institutarum gentium potentissima regna ceciderunt?

an forte aliud tunc Carthagini uidebatur, cum post annos centum uiginti, quibus modo bellorum clades modo pacis condiciones perhorrescens, nunc rebelli intentione nunc supplici, bellis pacem, pace bella mutabat, nouissime miseris ciuibus passim se in ignem ultima desperatione iacientibus unus rogus tota ciuitas fuit? cui etiam nunc, situ paruae, moenibus destitutae, pars miseriarum est audire quid fuerit.

edat Hispania sententiam suam: cum per annos ducentos ubique agros suos sanguine suo rigabat inportunumque hostem ultro ostiatim inquietantem nec repellere poterat nec sustinere, cum se suis diuersis urbibus ac locis, fracti caede bellorum, obsidionum fame exinaniti, interfectis coniugibus ac liberis suis ob remedia miseriarum concursu misero ac mutua caede iugulabant, — quid tunc de [*]( AVCTORES § 6 annos ducentos cf. 6, 21 § 1 et 7, 41 § 2 ) [*]( 1 uincit (linea er. m. 2) D || quicquid RD2 7 cęciderunt (ę in e) R 8 an] an ac V || karthago (o in ini m. 2) B kartagini II cartagini GV || uidebatur] debibatur (e a. s. m. 2) D || cum] quum A ut plerumque 9 centum uiginti] DAX2 cxx RΠG || condicionis (corr. m. 2; punctum q. e. sub i [sic] statim deletum est) D conditiones R 10 supplici] D1AGVX2 supplicii R1 suppliciis R2D1Πh supplicis D2 || bellis] DAGVX2KMFNTO et ut uid. Ra belli (belli∗ B) RΠ bello h 11 pacem om. RΠ || pace bella mutabat] ΒΠΑΧ2KMNTO (motabat 0) pace bellum mutabant D bella pace mutabat 0 p. m. b. h || nouissimę (ę in e) R 12 desperaclonem ( .. m. 2) D || iacentibus D 14 quae GX2 || edat] Etdat D.. 15 suã ( ̃ fort. ex corr. add.) D || ducentos] D cc RG || vbiq\' in ras. m. 1 G 16 rigabant D || osciatim D\' hostiatim ReΠΑΧ2 17 poterant D 18 ac om. A || fracti] DAv (locis fracti, v) fractis ΒΠGVX2 cf. 4, 9 §1 || obsidiorum D; cf. obsidionis fame 6, 21 §5 20 qui Ra )

ipsa postremo dicat Italia: cur per annos quadringentos Romanis utique suis contradixit obstitit repugnauit, si eorum felicitas sua infelicitas non erat Romanosque fieri rerum dominos bonis communibus non obstabat?