Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

Anno ab Vrbe condita DC L. Licinio Lucullo A. Postumio Albino consulibus cum omnes Romanos ingens Celtiberorum metus inuasisset et ex omnibus non esset, qui ire in Hispaniam uel miles uel legatus auderet, P. Scipio, qui postea Africanus erit, ultro sese militaturum in Hispaniam obtulit, cum tamen in Macedoniam sor te iam deputatus esset.

itaque profectus [*]( AVCTORES § 39 usquead subterfugit Evtrop. 4, 6 (Lucius) et 4, 7 || captus — actus est Liuius 45, 6.40 § 6 d parte deperd. (ct. 45 39) d Eutrop. 4, 8 || § 39 et post—§ 40 consumptus est Liuius 46 aut 47 (cf. 45, 42 § 4 et AmmianusMarc. 14, 11 § 31 artem ferrariam (sic) ob quaerendum docuit uictum) || § 40 plurima sqq, cf. Periocha 47 p. 49, 4 Iahn cap. 21 § 1-§ 3 Liuius 48 (cf. Per.); DC numerus est Liuianus ) [*]( EXPILATORES 4 cum eo—uicit 5 rex—9 consumptus eat compilauit comm. Bern. Lucani 3, 158 12 Anno — P. 269, 5 euasit exscripsit Paulus 79 ) [*]( ,1 caepit (a inras.) R S Isecum R || machedoniam B\' macidoniam D\' 4 lucius RD || aemilius (prior i in ras. m. 1, ex e ut uid.) D 6 xx milia L niginti milia D || ∗equitatu R 6 supterfugit L Ü continuo (u in ras m. 1) D || adque Ra 1 et post—defecit om. D 9 romae (a ita ras.) B || dedicit Ra ||consumtus D 11 causa] studio D 12 ∙sescentensimoL sescentessimo (sex- 2) D || lucio RD || et post Lucullo add. v || aulo RD 13 ałtino RB || conss. L cofis B 14 ex omnibus non esset om. D || ispaniam R hispania B 15 publiusRD |6 afriganus D1 16 erit] L (m. ut uid, 2), DAGKMBerat L1CTO est dictus Rmv, om. RaH || sese] LARsese esse R se DGB || milita aurum (au in tn corr. 2) D || hispania D\' H optulit D 11 machedoniam R1 || sortem D )

269
in Hispaniam magnas strages gentium dedit, saepius etiam militis quam dacis usus officio ; nam et barbarum prouocantem singulariter congressus occidit.

Sergius antem Galba praetor a Lusitanis magno proelio uictus est uniuersoque exercitu amisso ipse cum paucis uix elapsus euasit.

eodem tempore censores theatrum lapideum in Vrbe construi censuerunt. quod ne tunc fieret, Scipio Nasica grauissima oratione obstitit dicens, inimicissimum hoc fore bellatori populo ad nutriendam desidiam lasciuiamque commentum, adeoque mouit senatum, ut non solum uendi omnia theatro couparata iusserit, sed etiam subsellia ludis poni prohibuerit.

Quamobrem intellegant nostri — quibus quidquid extra oblectamentum libidinis occurrit offensio est — propter hoc, quod se infirmiores esse hostibus suis ipsi sentiunt et fatentur, theatra incusanda non tempora,

nec blasphemandum Deum uerum, qui usque ad nunc ea prohibet, sed abominandos deos uel daemones suos, qui ista petierunt, profundo quidem satis malignitatis suae argumento tale sacrificium flagitantes, quoniam non magis fuso cruore pecudum quam profligata uirtute hominum pascerentur.

nam utique tunc nec hostes nec fames nec morbi nec prodigia deerant, immo tunc plurima erant; sed theatra non erant, in quibus — quod incredibile dictu est — ad aram luxuriae uirtutum uictimae trucidantur.

[*]( AVCTORES § 4 Liuius 48 (cf. Per.) et Augustinus C. D. 1, 31-33 § 5-§ 9 Orosius adhibito Augustino l, l.; cf. ipsum 1, 6 § 4 et ad § 8 : 4, 6 § 3 )[*]( 2 usus om. L 3 sergius] LRDB; Seruius Fabriciuss h 4 proelo D1 5 lapsus D 6 lapidum R2 7 fieret tunc (corr. m. 2; supra e priorem et n quas m. 1 posuerat lineas = et ̅, erasae sunt) L || nasica] nasi D1 8 hoc om. D || nutriendam desidiae D2 9 lasciuiamque] L lasciuiaque D1 lasciuiaeque D2Rυ || monuit R 10 comparata RbD 12 quicquid RbD 13 occurrerit D 14 sentiant D ||fateantur D 16 abbominandos (h er.) R || deos om. D 17 suo D 18 quoniam] L A (qm̃) C (qm̃) G (Quõ) KMH quo∗ (er. t ? D) RD quo υ 20 hostis L || famis LD 21 immo tunc plurima erant om. D 22 dictum LRaD 28 luxoriae Ra || tricidantur D\' trucidarentur D2 || karth- R )

270
Carthaginiensibus aliquando uisum est homines immolare, sed male praesumpta persuasio breui praetermissa est; a Romanis uero exactum est, ut.

semet ipsos perditioni impenderent. factum est, fit, amatur et clamatur ut fiat: qui pro mactanda gregis sui pecude fortasse offenderentur, pro interficienda cordis sui uirtute laetantur. quin potius Nasicae erubescant, qui Christianis exprobrandum putant et non nobis de hostibus, quos semper habuerunt, sed illi de theatro, quod haberi prohibuerat, conquerantur.

Igitur in Hispania Sergius Galba praetor Lusitanos citra Tagum flumen habitantes cum uoluntarios in deditionem recepisset, per scelus interfecit; simulans enim de commodis eorum se acturum fore, circumpositis militibus cunctos inermes incautosque prostrauit. quae res postea uniuersae Hispaniae propter Romanorum perfidiam causa maximi tumultus fuit.

Anno ab Vrbe condita DCII L. Censorino et M. Manilio consulibus tertium Punicum bellum exortum est. igitur cum senatus delendam Carthaginem censuisset, profecti in Africam consules et Scipio tunc tribunus militum prope Vticam [*]( AVCTORES § 10 Liuius 48 (cf. Per. 49) § 1 — § 3 Liuius 49 (ad § 1 cf. Per. et Eutrop. 4, 10); § 1 DCII numerus est Liuianus ) [*]( EXPILATORES 19 tunc tribnnus militum Orosianis aliis alio loco inseruit Paulus 80, 19 ) [*]( 1 sed male om. D 2 a] ad D1 3 semet] in semet L || inpenderent LB 4 est fit amatur] ẽ·∗∗∗amator (amaetur al. m.) · 2ficiat (del. al. m.) fatentur (n del. al. m.) B || mactando D ||greges R1 7 uobis D1 nobus (sic) D2 8 prohib∗erat (er. uix u; e statim ex r) D1 prohibitum D2 9 conquaerantur L 10 sergius] LRD; Seruius Fabr. sh ||praetor] pr· (quo alibi usus est etiam pro populo romano) L ||scitra D 11 habetatis (-os 2) D 12 similans Ra 13 a circumposetis (-itis 2) D || ermis D1 14 po. strauit D 15 propterėȧ L 16 DC· mo seoundo L sescentisemo secumdo (s secunda in x, m sec. in n corr. m. 2) D DIIRa ||lucio D lutio R || censurino D || marco BD || conse . L 18 karth- R 19 mil. L )

271
maioris Africani castra tenuerunt.

ibi Carthaginiensibus euocatis iussisque ut arma et naues traderent nec moratis, tanta uis armorum repente tradita est, ut facile tota ex his Africa potuisset armari.

sed Carthaginienses postquam arma tradiderant et relicta urbe recedere procul a mari decem milibus passuum iussi sunt, dolorem ad desperationem contulerunt aut defensuri cinitatem aut cum ipsa per ipsam sepeliendi, ducesque sibi duos Hasdrubales creauerunt.

arma primum facere adgressi aeris ferrique inopiam auri argentique metallis suppleuerunt. consules oppugnare Carthaginem statuunt, cuius situs fuisse huiusmodi dicitur:

uiginti duo milia paasaum muro amplexa, tota paene mari cingebatur absque faucibus, quae tribus milibus passuum aperiebantur. is locus murum triginta pedes latum habuit saxo quadrato in altitudinem cubitorum quadraginta.

arx, cni Byrsae nomen erat, paulo amplius quam duo milia passuum tenebat. ex una parte murus communis erat urbis et Byrsae imminens mari, quod mare Stagnum uocant, [*]( AVCTORES § 4̶̶̶̶̶̶-§ 6 Liuius 49, sed § 4 etiam Florus 2, 15 § 10; ad § 5 cf. Periocha 51 princ., ad§ 6 obiectu Vergil. | Aen. 1, 160 ) [*]( EXPILATORES 1 Carthag.-8 creauerunt compilauit Paulus 80 8 arma - 9 suppleuerunt expressit Paulus 80, 16 sq. 10 cuius situs - 17 mari compilauit Seuerus Chron. p. 453 [qui 11 XXII] 10 cuius — p. 272, 1 tranquillatur compilauit Paulus 82 ) [*]( 1 africani (pr. i ex a m. 2, i fin. in ras. ex a m. 2) D || carthaginiensebus (-inensibus 2) D karth- R 2 iussique Ra || morata. L1 3 tota africa facile ex his R facile ex his (ea H) tota africa KMH ex ea tota africa B 4 carthaginiensis (-inenses 2) D karth- R 5 cedere L 7 pernpsam D || sepelliendi \'LRa sipiliendi D1 8 hasdrubalis (i statim in e m. 1) D\' hastrubales D2 || aggressi Rb 9 metalis Ra || suppleueruni D\' 10 karth- R || cuius situs fuisse huiusmodi] cuins modi D xxii milia R, item B; uigintia milia υ 12 pene Rb 13 his D ||treginta D XXX R 14 altitudine LHB || XL R 16 erat) (H) υ est LRDς om. X2 17 inminens R || uocant] LRD uocabant v )

272
quoniam obiectu protentae linguae tranquillatur.

consules igitur quamuis aliquantam muri partem quassatam machinis diruissent, tamen a Carthaginiensibus uicti ac repulsi sunt : quos fugientes Scipio repulso intra muros hoste defendit. Censorinus in Vrbem rediit. Manlius omissa Carthagine ad Hasdrubalem arma conuertit.

Scipio Masinissa mortuo inter Masinissae filios tres Numidiae regnum diuisit. quo circa Carthaginem reuerso Manlius Tezagam urbem expugnauit atque diripuit; duodecim milia ibi Afrorum caesa, sex milia capta sunt. Hasdrubal Poenorum imperator, Masinissae nepos, subselliorum fragmentis in curia a suis propter suspicionem proditionis occisus est.

Iuuentius praetor in Macedonia aduersus Pseudophilippum congressus, cum maxima clade totius Romani exercitus interfectus est.

Anno ab Vrbe condita DCVI id est anno quinquagensimo post bellum Punicum secundum Cn. Cornelio Lentulo L. [*]( AVCTORES § 7 Liuius 49 (cf. Periocha) § 8 Liuius 50 (cf. Per. et Eutrop. 4, 11) § 9 Liuius 50 (cf. Per. et Eutrop. 4, 13); illud totius haud dubie Orosianum est cap. 28 § 1 DCVI numerus male computatus uidetur esae ex quarto (§ 7) et a. DCII (22 § r) || anno — secundum ex Eutropio 4, 10 ut uid. qui tamen LI habet; nec sibi ipsi constat compilator (cf. 4, 20 DXXXXVI) || Cn. Cornelio-§ 4 consumpti sunt Liuius 51 (ad § 1 et § 4 cf. Periocha) ) [*]( EXPUILATORES 1 consules—4 defendit exscripsit Paulus 80, 17-20 ) [*]( 1 obiectu (o in ras. al. m.) R obiecto D ||tranquillatur] L item A (et KMH ut uid.) h strangulatur RD item GV3, (p. ras.) TONU stranguilatur V3 (a. ras.) B || consolae figitur (f in s radendo corr., inter ae et f m. 2-) D 3 karth- R 4 repulso (r in s ut uid. mut., m. 2) D || derendit D1 || censurinus D 5 manlius] LRD Manilius fsh || karth- R 6 hasdrubabem Da || massinissa R 7 massinissae R (Un. 10 masinissae idem) 8 karth- R || manlius] LRD Manilius fsh || tizicam D || atque diripuit om. D || adque LRa 9 duodecem D1 XII B || ibi add. S. u. m. 2 in L || sex milia] VI milia B sex LD 12 praetor] pr. L || machedonia R113 romam D 15 sescentensimo (-tisemo D) sexto LD DCIII (sic) R item N ||quinquagensimo] LRa quinquaginsemo D1 quinquagesimo RbD2 16 gn. L gneo BD || cornilio lenta |locucio mumio D || lucio B )

273
Mummio consulibus P. Scipio, superioris anni consul, delere Carthaginem suprema sorte molitus Gothonem ingreditur.