Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

factam ad Trasumennum ruinam sequitur pugna Cannensis, quamuis Fabii Maximi dictatoris tempus medium fuerit, qui impetum Hannibalis cunctando tardauit.

Anno ab Vrbe condita DXL L. Aemilius Paulus et P. Terentius Varro consules contra. Hannibalem missi inpatientia Varronis consulis infelicissime apud Cannas Apuliae uicum omnes paene Romanae spei uires perdiderunt.

nam in ea [*]( AVCTORES § 6 Liuius 22, 7 § 1; 5 § 8; fort. etiam Cicero De diuin. 1, 35 § 78 adhibitus est, sed illa transtulisse (sec. S. S. uelut Iob 9, 5), discidisse rupes Orosio ipsi debentur § 7 \'pugna Cannensis\' Liuius 22, 50 § 1 || Fabii qq.] brouis haec commemoratio corum quae narrantur apud Liuium 22, 9 seqq. prope acoedit ad Periochae et Eutropii 3, 9 uerba; illud cunctando posuit Memor peruulgati illius uersus Enniani Ann. 313 ed. Vahlen cap. 16 § 1—§ 8 III D Eutrop. 3, 10; cf. Orosius 5, 5 § 7 ) [*]( EXPILATORES 12 L. Aemilius ― p. 248, 1 sunt, 4 consul Aem. P., 5 interf., 7 Varro—8 fugit, 9 Нannibal―13 detraxerat compilauit commentator Bernensis Lucani 2, 46 ) [*]( 1 xxu - mil· L uiginti quiaque milia D 2 uɪ mil. L vɪ milia R || exercitu] exercitu nero v || duo mil· L 3 caeciderunt LRa || apud] LRD ad fsh || trasymennum L transsumennum D transimennum (n prima erasa) R 4 maxime Ra maximae D 5 pagnantum] LD pugnantium B || ardor om. L || extiterit] LR eItetiret D 6 tnn (c al. m. s. B.) B 7 discidisse om. D || retrossum D 8 senserunt D || trasymennum LR (t in th mut. L) transsumennum D 9 conensis R canenser D || tabii D 12 cccc · mo . XL · mo (D supra cccc scr. m. rec.) L quingentiBemo quadraginsimo D || lucius RD || p. L publius RbD pulius Ra, item Eutropius; C. corr. fsh 18 terrentius R || uarro―inpatientia om. D || conss· L 15 p∗ene Rb paenae D post uicum aut uires traiectum v || romanę ( fort. al. m. add.) R )

248
pugna XLIIII milia Romanorum interfecta sunt, quamquam et de exercitu Hannibalis magna pars caesa est. nullo tamen Punico bello Romani adeo ad extrema internecionis adducti sunt.

periit enim in eo consul Aemilius Paulus, consulares aut praetorii uiri uiginti interfecti sunt, senatores uel capti uel occisi sunt triginta, nobiles uiri trecenti, pedestrium militum XL milia, equitum tria milia quingenti. Varro consul cum quinquaginta equitibus Venusium fugit.

nec dubium est ultimum illum diem Romani status futurum fuisse, si Hannibal mox post uictoriam ad peruadendam Vrbem contendisset.

Hannibal in testimonium uictoriae suae tres modios anulorum aureorum Carthaginem misit, quos ex manibus interfectorum equitum Romanorum senatorumque detraxerat.

usque adeo autem ultima desperatio reipublicae apud residuos Romanos fuit, ut senatores de relinquenda Italia sedibusque quaerendis consilium ineundum putarint. quod auctore Caecilio Metello confirmatum. fuisset, nisi Cornelius Scipio tribunus tunc [*]( AVCTORES § 3 Varro―fugit Liuius 22, 49 § 14 (cf. 50 § 3; 23, 11 § 9) § 4 Florus 2, 6 § 19 (cf. Liuius 22, 51 et 26, 7 § 3) § 5 Eutrop. 3, 11 (ad interfectorum cf. Valer. Max. 7, 2 ext. 16 et Periocha 23) § 6 Liuius 22, 53 (ct. Periocha) ) [*]( EXPILATORES 7 Varro―10 contendisset exscripsit Paulus 57 sq. 15 senatores — p. 249, 8 ab inferis axpressit Paulus 63, 26 - 64 not. lin. 2 ) [*]( 1 xʟ · ɪɪɪɪ · milia · L xʟɪɪɪɪ (un pro ɪɪɪɪ legi potest) milia B quadraginta quattuor milia D || romanorum 1| (1 linea deletum) L || quaDquam Rb 3 extrema (a in ae al. m.) R || intenaetionis (ae in e) B internicionis D || adducti (n in i) R 4 perˡiit (ii ex ui) D || eo] eo bello R || haec consul aemiIius paulus om. D 5 aut] et R2 || praeturii (r, fort. ae quoque, in ras. m. 1) D || xx R 6 trigenta D xxx R || ccc R 7 xʟ· milia L quadraginta milia D || ∗equitum B || quingeoti] δ R 8 quioq; ginta (na supra q; scr. al. m.) B || ∗equitibus R || uenusium] LRDB (uenesium B); Venuaiam corr. fsh II fuigit D || nec R 9 ultimũl (corr. m. 1, ex―us ?) B 10 poet om. L .11 uictuae D || anolorum D 12 karth- R 13 ∗equitum B 14 reip- L 15 reliquenda Ra || sedibua Ra 16 pntarent D 17 cornilius D )

249
militum, idem qui post Africanus, destricto gladio deterruisset ac potius pro patriae defensione in sua uerba iurare coegisset.

Romani ad spem uitae quasi ab inferis respirare ausi dictatorum Decimum Iunium creant: qui dilectu habito ab annis decem et septem immaturae inordinataeque militiae quattuor legiones undecumque contraxit.