Historiae Adversum Paganos

Anno ab Vrbe condita CCCCXXVI Caudinas furculas satis celebres et famosas insignis Romanorum fecit infamia. nam cum superiore bello uiginti milia Samnitum Fabio magistro equitum pugnam conserente cecidissent, circumspectiore cura Samnites ac magis instructo apparatu apud Caudinas furculas consederunt;

ubi oum Veturium et Postumium consules omnesque copias Romanorum angustiis locorum armisque clausissent, Pontius dux eorum in tantum abusus est uictoriae securitate, ut Herennium patrem consulendum putaret, utrum occideret clausos an parceret subiugatis: ut uiuos tamen dedecori reseruaret, elegit.

Romanos enim antea saepissime uinci et occidi, numquam autem capi aut ad deditionem cogi potuisse [*]( AVCTORES § 2 Caudinas—infamia Liu. 9, 1 § 1; 2 § 6; Augu- stin. Ciu. D. 3, 17 || nam cum — cecidissent Liu. 8, 30 || circumlpectiore-§ 7 Liu. 9, 1-6 excepta § 4 Orosiana, ) [*]( EXPILATORES 7 apud Caud. furc., 9 angustiis locorum .. claus. compilauit Paulus p. 24 || 10 Pontius — p. 170, 14 consule excerpsit Eutropianis adspersis Paulus p. 24 ) [*]( 1 p P1R (p P1) II conuenientiã R conuenentia (e alt. statim ex t corr.) D || subiciêm (corr. m. 2) P 3 ∙occc mo∙xx∙sexto- L quadrigentisemo uicinaemo serto D || 1caudenas P candenas (e ex i eorr.) R 4. caelebres Ra 5 xx PR || mil. L II samnitum] LPB samnitium Dh || mag. equi. L 6 cecidissentocciderant (eorr. m. 1) P || circumspectiorem L circumspectione (ne in .ras. ex m ?) P 7 infructo (i ex o rasura) R || apparato D II aput (t in d) P II caudenas caňdenas (e ex i) JB 8 v tuco∗ue.riũ R II conss∙ PB 9 armisquae (a sec, eras.) B || clau∗∗sissent (duae litt. eras.) B 10 dux] rex L II iitantum] inter, m (in marg. in tantum) B 11 herennium (dtt. e statim ex inchoato r) D 12 parceret (c expuncta) L 18 elegit] elegit pater P elegit;*** (eras. pat) B || romanus B* II sepissime P\' U numquam autem capi aut] LD nilq capr aut̃̃̃ (quid supra scr. fuerit, incertum est) P1 nũ∗∗quam|aut (quam in ras.) P3 numquã seperosaut (eras. capi aut) B II potuisset L potuisset (. m. 1) D )

itaque Samnites nictoria potiti uniuersum exercitum Romanum turpiter captum armis etiam uestimentisque nudatum, tantum singulis uilioribus operimentis ob uerecunda corporum tegenda concessis, sub iugum missum seruitioque subiectum, longum agere pompae ordinem praeceperunt.

sesoentis autem equitibus Romanis in obsidatum receptis oneratos ignominia, ceteris rebus uacuos consules remiserunt.

Quid de exaggeranda huius foedissimi foederis macula uerbis laborem, qui tacere maluissem? hodie enim Romani aut omnino non essent aut Samnio dominante seruirent, si fidem foederis, quam sibi seruari a subiectis nolunt, ipsi subiecti Samnitibus seruauissent.

Posteriore anno infringunt Romani firmatam curii Samnitibus pactionem eosque in bellum cogunt, quod Papirio consule insistente commissum magnas strages utriusque populi dedit.

cum hinc ira recentis infamiae, inde gloria proximae uictoriae pugnantes instimularet, tandem Romani pertinaciter moriendo [*]( AVCTORES § 7 foedisBimi foederis] ex Augustino, qui De ciu. D. 3, 17 foedns foedam appeUat (cf. Liu. 9, 8 § 11; 5 § 9; 7 § 7) § 8 et § 9 Liu. 9, 12—15 ) [*]( 1 Itaque] LBD Itaq; (q; add. m. 1) P Ita h || semnites Ra 2 -que (e in ras., ex ae ?) R 8 tantum om. L II opermentis L || uereconda P 4 conoessis (es in ras.) P II missusm (s tertia puncto et linea deleta) L 5 praeciperunt P1 || sezcentis P1R (x in ras. B) 6 ∗equitibus R || iobsedatum (a in ras.) P || honeratos (h eras.) P oneratus R1D 7 ignι̊minia B || consolos (corr. m. 2) PB 8 exaggerandi La ezageranda RaD || foe∗∗dissimi (eras. ti) P 9 qui P (i in ę corr.), R (i ex e corr.) hodi (e m. 2) L || enim om. sed B i. e. enim m. 1 8. s. D 10 esset (n m. 2) L 11 a in rae. P || subiecti] subieti Ra 12 seruassent 8 13 infringunt (in m. 2) L 14 papirio] LPRD Papyrio itemque infra h || cons R 15 strages (st in ras.) P tragis D 16 cum LPRD Cumque h || recentis] praecedentis (in mg. recentis m. 2) P 1∗∗∗recentes (3 litt. erasae quae fuisse pce aut prę possunt) R 17 pu∗gnantes (1 litt. ras.) P || instimnlarent (n lineis deletG) P intimalarent D )

idem deinde Papirius Satricum expulso inde Samnitico praesidio expugnauit et cepit. hic autem Papirius adeo tunc apud Romanos bellicosissimus ac strenuissimus habebatur, ut cum Alexander Magnus disponere diceretur ab Oriente descendens obtinere uiribus Africam atque inde in Italiam transuehi, Romani inter ceteros duces tunc in republica sua optimos hunc praecipuum fore qui Alexandri impetum sustinere posset meditarentur.

Igitnr Alexander anno ab Vrbe condita ccccxxvɪ patri Philippo successit in regnum: qui primam experientiam animi et uirtutis suae conpressis celeriter Graecorum motibus dedit, quibus auctor, ut ab imperio Macedonum deficerent, Demosthenes orator auro Persarum corruptus exstiterat.

itaque Atheniensibus bellum deprecantibus remisit, quos insuper etiam [*]( AVCTORES § 10 Liu. 9,16 § 2.9.11.12.19, sed ad illa 7 obtinere— Africam adhibito Iustino 21, 6 § 1; cf. Oros. 5, 22 § 3 et 4, 6 § 21. tap. 16 § 1 anno―ccccxxvɪ cf. Oros. 3, 12 § 1 (Eus. 1665 Philippum xxvɪ annos regnasse refert) || patri — snae Iustin. 9, 8 § 11 || conpressis—motibus Iustin. 11, 2 § 10 || auctor — exstiterat Iustin. 11, 2 § 7 § 2 Athen. -remisit Iustin. 11, 3 § 5, cf. 4 6 10 || quossoluit ignotus (an ex alia lectione Iustini 11, 4 § 10 ? cf. Duebner) ) [*]( EXPILATORES 4 hic—9 sQstinere eaeerpsit Paulus p. 24 et 25 . ) [*]( 1 vel] ac D 2 simamnitibus D || dnci) L dnce PB doce D 4 caepit PR coepit D 5 bellico. sissimus (pone o erasa s) P || strenissimus B strenuosissemus D 6 discendene LPBID 7 obtenere P || affricam PB (sed prior f erasa in) B ||. adque D || 1˜| i. e. in, a m. 2 in in mutatum L 8 cedens D || rep. L || sua] suos L U obtimos Ra 9 precipuum P || alexdri B || possit (i in e corr. m. 1) P 11 itaque D || ·cccc mο·xxuɪ· L quadrigentisemo uicensimosextoD12 phifilippo P||successit]filiussuccessitP filius successit B 13 conpressis] L conpraessis D conp̃sis PRa comp̃ssis R- || oeleriter (e prima in ras.) B || grecorum BD 14 machedonum PR1 || demusthenes D 15 extiterat PB extetirat D 16 depraecantibus L )