Historiae Adversum Paganos

huic tam incredibili temporibus nostris agmini, cuius numerum nunc difficilius est adstrui quam tunc fuit uinci, Leonida rex Spartanorum cum quattuor milibus hominum in angustiis Thermopylarum obstitit.

Xerxes autem contemptu paucitatis obiectae iniri pugnam, conseri manum imperat. porro illi, quorum cognati et commanipulares in campis Marathoniis occubuerant, et certaminis simul et cladis exstitere principium.

deinde succedens sibi turba maior ac segnior, cum iam neque ad procurrendum libera neque ad pugnandum expedita neque ad fugiendum prompta solis mortibus subrigeretur, triduo continuo non duorum pugna, sed caedes unius populi fuit.

quarto autem die cum uideret Leonida [*]( AVCTORES § 2 uix ad potum flnmina fort. adhibitus Iuuenalis 10, \' 117 § 3 huic—agmini Iustin. 2, 10 § 21 || cuius nomerun—uinci Orosius || Leonid.-obatitit Justin. 2,11 § 2 § 4-§ 10 Iustin. 2, 11 § 2—6.11.18 exceptis maxime his, quae Orosio debentur: § 4 et commanipulares, § 5 cum iam-subrigeretur, § 7 de gloria-nihil sperandum, § 8 tamquam ipsi-uindicarent, § 9 Persae quoque — caedibus suis (cf. Herodot. 7, 223, Diodor. 11, 10), § 10 extr. campumque — mortuus est ) [*]( 1 tria milia] L trea milia D III milia PB III B1 milia add. B* 2 inopinatu L || ezercitn] L1PR exercitni L2BDv || immensaeque RbD || classę P || ∗p°tum (o eras. et a m. 1* aut ib o s. I. scr.) L ponAm B tum D || uiz (z in ras. m. 1) D 3 ingresum B || sufficisse B 4 incredibile Pi2* 5 est om. B || a∗strui B 6 fnic (c in t al. m.) B || sparthanorum PBB || quattuor] LD uu PBB 7 angustis B || termopylarum PBB 8 contemtn (conM in ras. P) PD || paucitatisubiectae L || inire (e in ras.) P 9 porro] pro D || cdmanipnlares (i. e. com-) P cummanipulares B ẽman- (i. e. con-) B 10 marothoniis B || ohcnbnerant P occubuerant (sed pr. c in ras. m B) BBD occubuerunt L 11 exstitere (-êre L3 ut uid.) LB ez- titere PD tieztere B || turba sibi PB 12 senior D || Cum L || nec B 13 ezpetita P || prumpta RaD prtlta P 14 snbngeretur B subigeretur B || tndio P || sed 8. I. add. m. 2 in L || caedis LBD 15 unius ( a m. 3) L || quarto] LPBD quarta B et ex Iustini edd. h || niderit B )

dimissis sociis Spartanos admonet, de gloria plurimum, de uita nihil sperandum; neque exspectandum uel hostem uel diem, sed occasione noctis perrumpenda castra, conmiscenda arma, conturbanda agmina fore; nusquam uictores honestius quam in castris hostium esse perituros.

persuasi igitur mori malle, in ultionem futurae mortis armantur tamquam ipsi interitum suum et exigerent et uindicarent. mirum diotu sescenti uiri castra sescentorum milium inrumpunt.

tumultus totis castris oritur. Persae quoque ipsi Spartanos adiuuant mutuis caedibus suis. Spartani quaerentes regem nec inuenientes caedunt sternuntque omnia, castra peruagantur uniuersa et inter densas strues corporum raros homines uix sequuntur: uictores sine dubio, nisi mori elegissent.

proelium a principio noctis in maiorem diei partem tractum : ad postremum uincendo fatigati, ubi quisque eorum deficientibus membris uisus est sibi mortis suae ultione satiatus, ibi inter impedimenta [*]( AVCTORES sescenti cf. Oros. 2, 11 § 9 to ) [*](1 auxiliares B 2 subtraherent B* || pugna B || ac se ad se P 3 sparthanis PRB 5 demisia B || sparthanos RB 6 ezpectandum PRD || bostem R 7 occansioce D || conmiscenda] LPRaB cõmisc. Rb 8 fore] pore D 9 esse perituros] LPBBD (-rus D) esse del. fh 10 male B 11 sescenti] LlD sexcenti L\'B DO PB 12 sescentorum] L1PD sexcentorum L3R (sed x m ras. B) DO B || irrumpunt (pr. r in ras.) B || tumultis P 18 perse D || sparthanos B 14 sparthani PBB 15 cadunt D 16 densastrues D || dan∗sas (s prioris pars superior al. m.) B || hominũ * u PB* homines Rb || uic (c linea deletum) L || sequntur PD seqntur B seqitar B 17 eligissent LB || inproelium B || aj in D 18 tractumMt R || ad] LBDv Iustini codices ac PR, cf. 1, 21 § 11 19 difficientibus B 20 est in ras. ample P || inter (r add. m. 2) P || impedimenta] LB impidimenta D inpaedimenta Ρι̃p+edim̃ta (I s. 8. al. m.) B )

Themistoclee dux Atheniensium cum intellexisset Ionas — quibus dum auxilium superiore bello praebet, in se Persarum impetum uerterat — in auxilium Xerxis instructam classem deducere, sollicitare eos parti suae hostique subtrahere statuit.

et quia conloquendi facultas negabatur, locis quibus Iones accessuri nauibus uidebantur proponi symbolos saxisque adfigi iubet, socios quondam et participes periculorum, nunc autem iniuste desides apta increpatione corripiens atque ad antiquorum iura foederum religiosa adhortatione persuadens praecipueque admonens, uti commisso proelio cedentium uice inhibeant remos seseque bello auferant.

igitur rex, partem nauium sibi detinens, spectator pugnae in litore manet. contra autem Artemidora, regina Halycarnasi, quae in auxilium Xerxi uenerat, inter primos duces acerrime bello inmiscetur, ita ut uersa uice in uiro [*]( AVCTORES § 1-2 adfigi iubet Iustin. 2,11 § 19; 2,12 § 8; 2,12 § 1 et 2 § 2 socios quondam-auferant *Iustin. 2, 12 § 3—7 § 3--5 Iustin. 2, 12 § 22-27 ) [*]( 1 semigålato P || palpitantẽ P 2 lassus lapsus] LRb lasus lapsus B lassus labsus PR2 D, lapsus h 8 proilium D proelium B* sed o in e corr. a Bm(sic !) 4 themisthocles D 5 \'snperiori (i al. m., i fin. in ras.) R superiori D || praebebat P2Rb 6 xerxis (i ex ras.) B xersis LB || Bollicitareq. (q. add. m. 2) P 7 suae (e linea deletum) P || colloquendi (1 prior in ras.) B 8 nagabatnr P negababetur (ba statim 8. 8. m. 1) D 9 symbnlos Bt simbolns D || 9 adfligi (l linea quoque ddetum) L affigi (f pr. in ras.) B 10 desides] LP1R2D deletum a m. 1 aut 2 in P agentes (sic 1 agentes Rm) RmBh (ex Iust.) 11 adque LP2BD || foedarum L* 12 exortatione B || precipneque L 13 conmisso B || caedentium B cedentium (n ex m corr.) P c *edentium B || ad uers. inhibeant-igitur in marg. i B || inhibeant∗∗ P 14 rex om. BD || sibi] ibi B || exspectator (-tnr D) BD 15 econtra Rb || artemidora (m al. m.) B 16 halycarnasi] LPBBD || xersi D 17 ut om. D || in uiro in ras. P )

cum autem anceps pugna esset, Iones iuxta praeceptum Themistoclis paulatim se certamini subtrahere coeperunt: quorum defectio Persas iam fugam circumspicientes aperte fugere persuasit.

in qua trepidatione multae nanes mersae captaeque sunt, plures tamen saeuitiam regis uelut immanitatem hostis timentes domos dilabuntur.

annum tot malis regem Mardonius adgreditur suadens, regem in regnum redire oportere prius quam aduersa fama nonas res domi moliretur;

se autem, si residuae sibi copiae traderentur, et ultionem ab hoste exacturum et ignominiam domesticam propulsaturum, aut, si aduersa belli perseuerassent, cessurum se quidem hosti, sed tamen sine regis infamia.