Historiae Adversum Paganos

Praeceptis tuis parui, beatissime pater Augustine; atque utinam tam efficaciter quam libenter. quamquam ego in utramuis partem parum de explicito mouear, rectene an secus egerim.

tu enim iam isto iudicio laborasti, utrumne hoc, quod praeciperes, possem: ego autem solius oboedientiae, si tamen sam uoluntate conatuque decoraui, testimonio contentus sum.

am et in magna magni patrisfamilias domo cum sint multa [*]( HAEC INSVNT IN HOC CODICE HISTO (l. rubris) I RIASVM PAVLI HOROSII MESRITERI(l. nigris) I ADVERSVM PAGANOS (l. r.) I LIBRI NVMERO SEPТEM LILEFELICITER (2. r.) I m. s. VIII—IX : Ormista g (t. e. ergo) miserais metiens sonat. | f. 1x PROLOGVS (l. r.) I PRAECEPTIS (hie uersus de- mens in PATER AV l. maiusculis scriptus est) P item (colore quoque ruum sic alternante) nisi quod INS — PRBI — ADVERSV — LIB I f. 2R MERO SEPXE; LEGE I FELICITER . PROLOGVS; I Praeceptis R ) [*]( PAVLI ⋮ OROSII • LIBRVM (l. r.) I НISTORIARVM (l. uirid.) I secuntur capitula; in eorum fine: haec SVNT IN HOC CODICAEPAVLL (sic) OROSII ESTORIAR LIBRI VII. I f. 1SR INCIPIT : OBOSn ; LIBRI (sic) PRIMVS ⋮(l. r.) 1Praeceptis D ) [*]( h NOMINE DI VIVI PROLOGVS OCCIPIT (i cronica Orosii add. m. saec. :: | PRCEPTIS B ) [*]( 1 PaEcsprrs ante corr. B || beatissimi D || aguatine BD || adque B Iquanquam Rb 3 de om. B y explicitu D 4 enim om. B || m s. s. P iam (punctum a m. 1, sed fortuitum uid.) D || indicium D I :preceperas ex preciparas (uel -is) corr. B p(raeci)peres B praecipas D II possum Pa̤ possim B 6 ea D || testimonium D nagnam . f magni D II domum D || multa (u fort. ex o corr.; itl. mg. u) B ) [*]( Y ) [*]( 1 )

habent enim proprios appetitus, quantum brutis excellentiores tantum rationabilibus propinquantes, hoc est discernere amare seruire.

nam discernentes inter dominos atque extraneos non eos quos insectantur oderunt sed iis quos amant zelant, et amantes dominum ac domum noni quasi ex natura apti corporis uigilant, sed ex conscientia solliciti amoris inuigilant.

unde etiam mystico sacramento in Euangeliis, quod edant micas catelli sub mensa dominorum, et Chananaea non erubuit dicere et Dominus non fastidiuit audire.

beatus etiam Tobias, ducem angelum sequens, canem [*]( AVCTORES 2 canum — postrema Vergil. Georg. 3,404 13 edant — dominorum euang. Matth. 15, 27 15 Tob. 6, 1. ) [*]( 1 adiumentu D || familiaris rei BDv 2 po**** | strema R 3 uoluntariae RaD II ad id quod] PBBDG1 ad id ad quod G2 uel G3, fh || preparantur R praeparatur D || urgeri Rb 4 qua(ndam) B II formul(am) B || sola. 1 * (a ut uid. er.) P sola. (erasa ni fallor ltttera) R solam D II discipli(nati timori)s B disciplinati moris D 5 expectatione PR II suspendi (d in s corr. m. 1 ut uid.) P II pe(ragend)i B. 6 apputitus D 7 excellentioris D II tantum om. P* II propinquantis D appropinquantes (ap initio uersus a m. ant. add.; es redintegratae m. rec.) R 8 se*uire (r ut uid. erasa) P seuire (prior e fort. ex ę radendo facta) R || discernentis D 9 adque PlB II extrarios P\' || **Iquos (eras. in) P quis (i in o corr. m. 1) D 10 hi m 1 in ras.; fuit is P1 hiis B his RlD prohis Ps *hos R2 (supra erasum p esse potest) II amantis D amantes (a alt. in ras. m. 2) R 11 ex natura (x in ras.) P 12 so\'liciti P solliciti (c in ras. m. 1) D || misticu D || Bacramenta Pa sacramentu D 13 inuangelus Pa II qd∗edant f (3 ex u corr., deinceps d eras.; a ex ic corr.) P II mesa P* || dominorum suorum R2B (suorum interpol. est ex S. S. interpr. Vulgata) 14 cananea PR channanea B chananea D || (non eru)buit B non erupuit D II dominus] dns**** (fis in ras., devnde 4 uel 5 litt. erasae) R 15 tubiaB D II agelum B* )

nam cum subiectio mea praecepto paternitatis tuae factum debeat totumque tuum sit, quod ex te ad te redit, opus meum, hoc solo meo cumulatius reddidi, quod libens feci.

Praeceperas mihi, uti aduersus uaniloquam prauitatem eorum, qui alieni a ciuitate Dei ex locorum agrestium conpitis et pagis pagani uocantur siue gentiles quia terrena sapiunt, qui cum futura non quaerant, praeterita autem aut obliuiscantur aut nesciant, praesentia tamen tempora ueluti malis extra alitum infestatissima ob hoc solum quod creditur Christus et colitur Deus, idola autem minus coluntur, infamant:

— praeceperas ergo, ut ex omnibus qui haberi ad praesens possunt historiarum atque annalium fastis, quaecumque aut bellis grauia aut corrupta morbis aut fame tristia aut terrarum motibus terribilia aut inundationibus aquarum insolita aut eruptionibus ignium metuenda aut ictibus fulminum plagisque grandinum saeua uel etiam parricidiis flagitiisque misera per [*]( EXPILATORES 7 ex locorum — gentiles cf. Isidor. Orig. 8, 10, 1 ) [*]( 1 habire D || spraenit B praeuit m. 1 D II generali amore D II ceciali amore conexus] et speciali conexus *ςh 2 parne (e in i corr. el m.) R 3 factum] pactum B* 4 tuum om. B 5 eo R neo om. BD || comulatiua P et ante corr. ut uid. B || quo* B || Post feci (fici D) nigris rubrisque litteris: EXPLICIT PROLOGVS INCIP (INCIPIT R PATXI HOKOSI PEB (HOROSII PRBTI B) HISTOHIAR. (HISTORIARV B) AD- VERSVM (-SV S) PAGANOS LIВ. PRIMVS PR 6 Praeceperas — 8 vocant® litt. maiusculis B || praeciperas D || uti] ut scriberem ex g („Lugdd. 1. 2 4, Periz., Vlt.u) h perperam II 〈a〉duersus B || uaniloqua D 7 a〈łieni a) B || (ex lo)corum B || conp(itis et pagi)s B II conpetis (e |ex i corr. P) PRl competis R2D 8 ter(rena sa〉piunt B 5 arant D || obliuiscuntur B 10 nesciunt B II tamen] tantum *ςυ || -pura (m in raa.) P || uelud B 11 infes**tissima B imfestatisima B infestissima fh 12 atem P II colantur PB II imfamant B 13 qui.(a eras ) P 14 adque PaB II an**nalium (fuit ani- mium) R 15 tristi∗∗a B tristicia D 17 plaque Pa 18 grandin〈um sa)eua B grandinem (v s. e s. m. 1) seu D || flagitiis paricidiisque B -que] qu∗e B II missera B ) [*](1*)

maxime cum reuerentiam tuam perficiendo aduersum hos ipsos paganos undecimo libro insistentem — quorum iam decem orientes radii mox ut de specula ecclesia-

sticae claritatis elati sunt toto orbe fulserunt - leui opusculo occupari non oporteret et sanctus filius tuus, Iulianus Carthaginiensis, seruus Dei, satisfieri super hac re petitioni suae eadem fiducia qua poposcit exigeret:

dedi operam et me ipsum in primis confusione pressi. cui plerumque reputanti super modum exaestuauisse praesentium clades temporum uidebantur.

nanctus sum enim praeteritos dies non solum aeque ut hos graues, uerum etiam tanto atrocius miseros quanto longius a. remedio uerae religionis alienos: ut merito hac scrutatione claruerit regnasse mortem auidam sanguinis, dum ignoratur religio quae prohiberet a sanguine; ista inlucescente, illam [*](1 secula Bx || reperissem P reperisse B1 repperisse Bm 3 adversus B || insistentem] R2B existent*e (una littera erasa et e fin. ex parte in ras. ; corr. 1 m.) P existentem R1D 4 iam (i in ras.) P p decim B || orientis D || radii... (s eras.) P || ut (t in ras. 0 m. 2) R || ∗eclesiasticae (a eras.; c m. ut uid. 1) P ecclesiastice̜ (l in ras. m. 2) B aeclesiasticae B ecclisiastici D 5 sunt om. B e 6 occupare D || (et sanctus) B || karthaginiensis P karthagininsis (c 2) R chartaginiensis B cartaginiensis D 7 seru(us dei satis〉fieri B || pe∗titioni (p post pe eras.) P petitiones (e altera in i corr. m. 2) B petitionis B pitioni (coniunctum cum re) D 8 eade(m fid)ucia Bt B II popiscit D poposci* P1 (sic) 9 imprimis R2 || confussiono B || pr*essi R praesi B || supra v 10 modo D || exe̜atuaḅι̌sse (corr. 1 uel 2 m.) P exaestuabisse (b in u corr. 2) R || uidebantur (n eras.! P 11 na∗ctus (eras. n) PB || enim sum h || enim] autem B || s praeteritus D|| deque (d eras.) P eque R1|| hoc (corr. 1 aut 2 m.) P 12 grauis R1 || misseros B 13 uere D || relegioms P* || scratatione D 14 regnassse (a altera eras.) P || auidam (ui m. 1 aut 2) P panidam B1 || ignorator D 15 relegio P || q: D || prohiberit D H isti a. ras. R || inlucescente] B inluclscente (m. 1) D conlucescente P c̣ο̣nlucescente∗ (e prima ex i corr.; eras. m) B || illa D )

exceptis uidelicet semotisque illis diebus nouissimis sub fine saeculi et sub apparitione Antichristi uel etiam sub conclusione iudicii, quibus futuras angustias, quales ante non fuerint, dominus Christus per scripturas sanctas sua etiam contestatione praedixit,

cum secundum ipsum quidem qui et nunc et semper est modum uerum apertiore ac grauiore discrimine, per intolerabiles tribulationes temporum illorum sanctos probatio. impios perditio consequetur.