Isdem paene momentis uester furor in Africam reuertitur, quibus diabolus de suis carceribus relaxatur. et non erubescitis, qui uno tempore cum inimico communia gaudia possidetis! uenistis rabidi, uenistis irati membra laniantes ecclesiae, subtiles in seductionibus, in caedibus inmanes, filios pacis ad bella prouocantes. de sedibus suis multos fecistis extorres, cum conducta manu uenientes basilicas inuasistis; multi ex numero uestro per loca plurima, quae sub nominibus dicere longum est, cruentas operati sunt caedes et tam atroces, ut de talibus factis ab illius temporis iudicibus relatio mitteretur. sed interuenit et occurrit iudicium dei, ut ille, qui uos iamdudum redire iusserat, imperator profanus et sacrilegus moreretur, qui persecutionem uobis prouocantibus iam miserat aut mittere disponebat.
Operata est apud loca supra dicta in catholicos trucidatio, memoramini per loca singula, qui fuerint uestri discursus. nonne de numero uestro fuerunt Felix Zabensis et Ianuarius Flumenpiscensis et ceteri, qui tota celeritate concurrerunt ad castellum Lemellefense? ubi cum contra [*](1 rogastis (s fin. adscr. m. 2) G irae B, ira B, ire nos G (fortasse legendmn redire cfr. I. 16) quos] quo v 2 disturb.] his turbandam v faror (e mprascr.) ... aentaras P erubescite? P 3 eadem uoceip P libestas B, libertatus (corr. m. 2) G 4 idolorum] dolorum G 6 hisdem P b reuertetur P, reuestitur B 8 rapidi P, rapidi G menbre B per 9 filius P 12 loo< P sub nom.] Cochl. scr. suis nom. 14 ab om. BBv illius] eiusdem PG redatio (corr. i. mg. m. 2) G U 16 redisse G sacrilegos (corr. m. 1) R, sacrilegos B 17 persecutiones v 20 quid RBv 21 fuerunt Uictor Zabeusis P Felix diabensis RBvb et ante Ian. om. G 22 flumen piscensfs B, flumen Pistensis v, flamen Pistensis b celeritate-cmn contra om. B cucurrerant PGb, incurrerunt v 23 Lemellefl (sic) P, Lemellensi B, Lemellesi G, Lemellefense scripsi (cfr. indic.) cum om. G ) [*]( 4* )
52
inportunitatem suam uiderent basilicam clausam, praesentes iusserunt comites suos, ut ascenderent culmina, nudarent tecta, iactarent tegulas imperia eorum sine mora conpleta sunt; et cum altare defenderent diaconi catholioi, tegulis plurimi cruentati sunt, duo occisi sunt, Primus, filius Ianuarii, et Donatus, filius Nini, urgentibus et praesentibus coepiscopis uestris supra memoratis, ut sine dubio de uobis dictum sit: ueloces pedes eorum ad effundendum sanguinem. de qua re Primosus episcopus catholicus loci supra memorati in concilio uestro apud Thenestinam ciuitatem questus est et querelas eius dissimulanter audistis. ecce a uobis factum est, quod dixisti: ecclesiam non esse, quae cruentis morsibus pascitur\' et aliud sunt milites missi, aliud episcopi ordinati\'. quod contra nos inuidiose loquimini, ab aliis factum est, non a nobis; quod dicitis non debuisse fieri, uos fecistis. commemorasti et beatissimum apostolum Paulum dixisse sine ruga et sine sorde ecclesiam esse debere. episcopis uestris iubentibus et praesentibus supra altare catholici diaconi occisi sunt; similiter et apud Carpos. non tibi uidentur inexpiabiles sordes? in Mauritaniae ciuitatibus uobis intrantibus quassatio populi facta est, mortui sunt in uteris matrum, qui fuerant nascituri. non tibi uidetur ruga, quae non possit ullis satisfactionibus tendi aut explanari? quid tale a nobis admissum est? nos expectamus uindicem deum. et inuidiam facitis Macario, qui si aliquid aspere fecit pro unitate, leue esse uideri
[*]( 7 Ps. 13, 3 16 cfr. Eph. 5, 27 ) [*]( 3 imperiora B complecta B 4 diacones P 6 uestris om. v 7 dictum sit in psalmo XIII (tercio decimo G) PG 9 calcathoUcus B 10 Teuestinam P, theuestinam RBvb, thebestinam G, 11 dissimulantur B •4 . ex uobis P 12 eclesiam non est J? 15 non debere B 16 et beatum Paulum G 17 sordibus debere ecclesiam esse G 18 super G diacones P 19 non diuidentur RB, nonne uidentur v 20 nobis instantibus PGb 21 inuteres (sic) B 22 uide B 23 extendi P aut] uel PG talia (seiunct. m. 2) G 24 Machario P, incaris v (corr. Cochl.) 25 quid si RB, quod v aspere aliquid d esse om. P ) 53
poterit, dum uos pro dissensione tanta mala, acerba, cruenta et hostilia feceritis. quid commemorem Tipasam Caesariensis Mauritaniae ciuitatem, ad quam de Numidia Urbanus Formensis et Felix Idicrensis, duae faculae incensae liuoribus, cucurrerunt quietorum et in pace positorum animos perturbantes ? nonnullorum officialium et fauore et furore iuuante et Athenio praeside praesente cum signis catholica frequentia exturbata et cruentata de sedibus suis expulsa est: lacerati sunt uiri, tractae sunt matronae, infantes necati sunt, abacti sunt partus. ecce uestra ecclesia episcopis ducibus cruentis morsibus pasta est. post hoc etiam illud addidisti: \'quantum uult consumat edacitas uulturum, tamen maior est numerus columbarum\'. ubi est, quod uulgo dicitur, memoriam custodem habere esse mendacis? oblitus es, quia paulo ante dixisti ecclesiam unam columbam Christi in canticis canticorum dictam. si una est apud uos ecclesia, una est columba; si una est columba, quid est, quod dicere uoluisti: numerus maior est columbarum ?\'
Et quod uobis leue uidetur, facinus inmane commissum est, ut omnia sacrosancta supra memorati uestri episcopi uiolarent. iusserunt eucharistiam canibus fundi, non sine signo [*](14 cfr. Cant. 6, 8 ) [*](1 poterit uideri B et acerba G acerua PRB 2 hostilia] inutilia G qui RB thipasam Rv, thpasam (sic) B 3 ad quem RB Numedia P Forensis P 4 et om. RB Felix Dierensis P (cfr. p. 54, 14), edierensis R (sed recte infra), edirensis B 5 quietorum et] qui et horum RBv, qui et eorum b 6 furore iuuante] furore riuante (sic) B, furore furore (sic) B 7 praesente cum signis praesente G perturbata G 8 cruenta B 9 sunt post necati om. P abacti] abadicti Bv (corr. Cochl.), abaddicti B pastus B 11 post haec P 13 custodem ....] debere esse mendacis P, d. e. mendaciis (supra script. m. recent. dacii) G, habere esse mendacem RBv (adpos. Cochl. oportere, quem secutus est Dupm.), h. oportet mendacem b, habere esse mendacis scripsi 14 quia] quid RB, quod edd. 15 columbam] catbolicam BB /pristi (sic) B dictam om. Rd 16 est et columba si P si — columba om. RBG edd. 17 maior est numerus G 19 faclU 20 episcopi uestri G 21 uiolarent] iuster inth/eucaristia canibus fundere (*. mg. adscr. m. 3: lego hic iusserint eucharistiam ac.) G )
54
++ diuini iudicii; nam idem canes accensi rabie ipsos dominos suos quasi latrones, sancti corporis reos, dente uindice tamquam ignotos et inimicos laniauerunt. ampullam quoque chrismatis per fenestram, ut frangerent, iactauerunt, et cum casum adiuuaret abiectio, non defuit manus angelica, quae ampullam spiritali subuectione deduceret: proiecta casum sentire non potuit, deo muniente inlaesa inter saxa consedit. et possent ista non fieri, si mandata Christi in memoria haberetis, qui ait: ne dederitis sanctum canibus neque miseritis margaritas uestras ante porcos, ne inculcent eas pedibus suis et conuersi elidant uos. quid tale ab operariis unitatis fieri potuit, unde nobis catholicis uanam inuidiam facere laboratis? inde reuertentes Urbanus Formensis et Felix Idicrensis inuenerunt matres, quas de castimonialibus fecerant mulieres. ecce quales, frater Parmeniane, episcopos celas, et cum pro tuis erubescere debueras, catholicos innocentes accusas. interea Felix supra memoratus inter crimina sua et facinora nefanda ab eo conprehensa puella, cui mitram ipse inposuerat, a qua paulo ante pater uocabatur, nefarie incestare minime dubitauit. et quasi de peccato sanctior fieret, Tysedim uelociter properauit. sic Donatum annorum septuaginta episcopum, hominem innocentem, spoliare ausus est episcopali nomine et officio et honora. uenit scismaticus
[*](9 Matth. 7, 6 ) [*](1 iidem edd. canis P accensi qui rabie (qui lin. notat. et expunct.; adscr. aa. 3 i. mg. L. graui uel quasi) G 4 crismatis codd. ut frangerent per fenestram G 5 casu RBv 6 spiritalis (s fin. add. m. 2 ut uidetur) G subiectione P et proiecta P 8 non] Cochl. i. mg. ne 10 inculcenteas (seiunx. m. 2) G, conculcent edd. (ut in Uulg.) 11 pedibus suis eas vb 13 inuidi""\'amfacere (sic) B laboratis] noluisti G urbanis B 14 Felix Dierensis P (cfr. p. 53, 4) 15 fecerunt RBvb qualis es G Parm. frater P parmenine (sic) B 16 celas (i. mg. m. 2 zelas) G, celebras v debeas G 17 supra memoratus Felix RB edd. 18 conpressa P, compressam puellam b 19 mitram ipsam posuerat B aqua BQ pater om. RB 20nefari$22 21 tisedi P, sedi RBv, (Cochl. coni. inde, quem secutus est Bald.) tysedi (sic) G 22 septuaginta annorum G ) 55
ad episcopum catholicum, ad innocentem reus, ad dei sacerdotem sacrilegus, incestus ad castum, ad episcopum iam non episcopus; sed de placito et de coniuratione uestra securus uestris legibus et decretis armatus manus, quas paulo ante peccata grauauerant, capiti innocentis iniecit et de illa lingua ausus est ferre sententiam, quae iam nec ad paenitentiam agendam uel idonea uidebatur. ecce quales, frater Parmeniane, defendis, ecce pro qualibus iamdudum dotes operari dixisti.
Etiam uos ipsi, qui sancti et innocentes uideri ab hominibus uultis, dicite: unde est ista sanctitas, quam uobis licentius usurpatis? quam Iohannes apostolus profiteri non audet, qui ait: si dixerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos decipimus et ueritas in nobis non est. hoc qui dixit, sapienter se ad dei gratiam reseruauit. est enim christiani hominis, quod bonum est, uelle et in eo, quod bene uoluerit, currere: sed homini non est datum perficere, ut post spatia, quae debet homo inplere, restet aliquid deo, ubi deficienti succurrat; quia ipse solus est perfectio et perfectus solus dei filius Christus. ceteri omnes semiperfecti sumus, quia nostrum est uelle, nostrum est currere, dei perficere. unde beatissimus apostolus Paulus ait: neque uolentis neque currentis sed ad dei gratiam pertinentis. nam et a Christo saluatore nostro perfecta sanctitas non est data sed promissa; denique sic ait: sancti eritis, quia ego sanctus [*]( 12 I Ioh. 1, 8. 21 Rom. 9, 16 24 Leuit. 11, 45 ) [*]( 3 placitu G, palatio v coniuratione uestra] post haec nouissima folii 270b uerba interciderunt in P, quae sequuntur: securus uestris legibus — similitudinem propter eos (p. 56, 20) ita ut unum folium uideatur deesse 5 peccata crassauerant RBv (cfr. 57, 21) 7 uel om. G ii quales om. B 8 propinqualibus (pin expunct. m. 2) G quabus (li 8. I. m. 1) B dotes iamdudum G 9 etiam et uos G qui quasi n sancti G 13 et in nobis ueritas G (cfr. 56, 4 & 16) 14 reseruabit (u a. I. m. 1) R, reseruabit G 15 et in deo quod RBvb 19 semi perfectissimi quia B, imperfecti G 21 beatus G qui ait BB uolenti ... currenti ... pertinenti G 23 a christo salutare R, a deo salutare B 24 quoniam et ego sanctus G)
56
sum. solus est ergo perfectus et sanctus. denique non dixit: sancti estis, sed dixit: sancti eritis. unde est ergo, quod uobis perfectam sanctitatem de superbia uindicatis? nisi ut appareat, quia uos ipsos decipitis et ueritas in uobis non est. in Iohannis schola esse noluistis. cum enim seducitis aliquos, promittitis uos indulgentiam peccatorum esse daturos, et cum uultis donare peccata, uestram profitemini innocentiam et remissionem peccatorum sic datis, quasi nullum habeatis ipsi peccatum. non est ista praesumptio sed deceptio, nec ueritas sed mendacium. etenim inter uicina momenta dum manus inponitis et delicta donatis, mox ad altare conuersi dominicam orationem praetermittere non potestis et utique dicitis: pater noster, qui es in caelis, dimitte nobis debita et peccata nostra. quid uocaris, dum peccata confiteris tua? si sanctus es, dum dimittis aliena? hoc modo et uos ipsos decipitis, et ueritas in uobis non est. sed ut apparet, hoc uobis dictat nutrix uestra superbia, quam Christus in euangelio testificatur; quia etsi nomina uestra non dixit, per similitudinem tamen uestros mores ostendit; sic enim scriptum est: dicebat Iesus hanc similitudinem propter eos, qui se sanctos putant et contemnunt ceteros. hoc de uobis dictum esse ipsa res euidenter ostendit, dum uos quasi sanctos extollitis et nos manifesto aperteque contemnitis : duo, inquit, ascenderunt in templum adorare, unus pharisaeus et alter publicanus. pharisaeus tumidus, superbus, inflatus, talis, quales et uos uidemus,
[*](4 & 16 cfr. I Ioh. 1, 8 18 Matth. 6, 9 & 12. 20 sq. Luc. 18, 9 sq. ) [*]( 1 ergo om. RBvb sanctus et perfectus vb 2 sed sancti eritis dixit edd. 5 Iohanis (sic) socii Gb noluistis] non uultis G 6 uos om. B 8 quasi] que si B nullum om. G 14 debita nostra et peccata Gr quid uocitaris G 15 si sanctus es] si sanctus G, scis an tu es v cum dimittis b 17 dicta G, dicit v 18 testatur G 21 se ipsos G contempnere RB 22 uobis ipsa res dictum esse euidenter B feuidenter P 25 adorare om. P, orare G alter] unus BBG edd. 26 inflatus superbus G qualis RB ) 57
non humiliato corpore, non inclinata ceruice sed erecta facie et tumenti pectore gratias, inquit, tibi, deus, quia nihil peccaui. hoc est dicere deo: non in me habeo, quod ignoscas. o insanus furor, o punienda et damnanda superbia! deus paratus est ignoscere et reus festinat indulgentiam recusare. publicanus humilis hominem se esse cognoscens sic rogauit dicens: propitius esto, domine, mihi peccatori. sic iustificari meruit [humilitas], sic superbia in pharisaeo, magistro uestro, de templo damnata descendit. meliora inuenta sunt peccata cum humilitate quam innocentia cum superbia. deinde cum uobis traditionis et scismatis grauia peccata non desint, insuper et superbos uos esse gratulamini.
Nunc quoniam erubescenda gaudia uestra probauimus et furor uester tot locis ostensus est, restat de profunda inpietate uestra aliquid dicere, nam omnia, quae a uobis aut fiunt aut facta sunt, quis poterit explicare? sic cuncta malignitate quadam ordinasse uos constat, ut in una specie operis uestri species alias inpleretis, ut, dum presbyter aut episcopus deicitur, sic populus caperetur. quando posset turba hominum stare, quae rectorem suum a uobis elisum esse conspiceret? non aliter quam quocumque casu pastore occiso lupi grassantur. exorcizastis [*]( 2 Lnc. 18, 11 7. ibid. 18, 13 ) [*]( 1 non inclinato corpore P sed recta facie B 2 gratias tibi inquit Gvb, inquit om. d 3 in me .om. RB edd. non obeo v 4 hoc insanus f, hoc punienda RB edd. 7 dicens deus propitius esto michi G esto mihi domine P domine om. vb 8 humilitas om. PRBvb superbia infra se in ph ... v 9 discendit (sic) G meliora scilicet t peccata sunt v sunt peccata inuenta B 10 humiliate (te adscr. et t 8. l. m. 3) G 11 schisjiiaticis v (corr. Cochl.) peccata grauia G 12 et super uos esse RB, et super nos esse v 13 erubescefida om. G probamus B 15 aut om. PG edd. 17 uti una B in unam speciem G 19 quando] quomodo edd. possit P 20 suum om. G a nobis om. vb 21 casu] pas lupi pastore occi pigrassantur P crassant R (cfr. p. 55, 5), crassantur Bv exorcidiastis P, extorcizastis (t exp. et---add. m. 2) G, exsorcidiastis v (exorcizastis aut exsordidastis adn. Cochl.) )
58
fideles et lauistis sine causa parietes, ut hoc nequitiae genere subrueretis simplicissimorum hominum mentes. talibus consiliis uestris nonnullorum animi iugulati sunt et sub nube simplicitatis occaecato astutiae lumine, ut miseros sterneretis, sagittas de pharetra pectoris uestri seductionibus praemisistis, ut de uobis spiritus sanctus per Dauid prophetam in decimo psalmo praedixerit: quoniam ecce peccatores intenderunt arcum, parauerunt sagittas in pharetra sua ad sagittandos in obscura luna rectos corde. quid a uobis minus factum est uestris consiliis? sagittati sunt innocentes, exarmati fideles, honore nominis sui spoliati sunt sacerdotes. o inpietas inaudita, quem iugulaueris inter paenitentiae tormenta seruare! in conparatione operis uestri latronum leuior uidetur inmanitas. uos uiuum facitis homicidium, latro iugulatis dat de morte conpendium; paupertate sensus sui circumuenti sunt, quos decipere potuistis. perfecti enim fuerant illi, opere scilicet dei, qui in eius nomine fuerant ordinati. et uos contra opus dei hostiliter militatis diuinum opus malitiae uectibus destruentes! apparet ergo de uobis dictum
[*]( 7 Ps. 10, 3 ) [*]( a 1 fideles om. PRBvb lauistis (e del. et a 8. I. m. 2) G 2 genere? (s expunct.) P subuertis B, subrueritis v (corr. Cochl.) simplicoram P 3 anime iugulate G 4 simplicitatibus RB astutia B, om. vb 5 sub pharetra v peccatoris uestri (ca punctis del.) P seductionibus om: PG 6 praem.] sumsistis P, promisistis G Dauid profetans P 7 decimo om. RB edd. predixit RB 8 tetenderunt P in faretram P 9 sua om. PG obscura luna (om. in) BBv. in obscuro Gb 10 factum est minus G sagittati] sauciati G 11 ezarmati sunt G ezpoliati G 12 uerbo inpietas finiiur m G fol. 20h ; quae supra sequuntur inaudita quem—funera dignitatis (p. 61, 8), habet fol. 22. folii uero interpositi (21) prima iunt eitendistis enim (p. 61, 8), notmsima guttur eorum (p. 63. 19). cfr. eandem foliorum confusionem p. 48, 1 quae iugulas v inter paenitentiam (penitentia G) et tormenta PG 13 semare] seuire BB, secure v 14 uiuum] unum v 15 iugulans vb 17 in om. P 18 et] econtra v militantes RB edd. militantis b 19 militiae PRBv dictum om. v ) 59
esse in X psalmo: quoniam quae tu perfecisti, ipsi destruxerunt. fecit uos superbos inpietas uestra, sed accusat uos prospiciens de caelo iustitia; et iniqua uos gerentes error hominum laudat, ut de uobis in VIIII psalmo dixerit spiritus sanctus: [dum superbit inpius, incenditur pauper; conprehenduntur in consiliis, quae cogitant], quoniam laudatur peccator in desideriis animae suae, et qui iniqua egerit, benedicetur. quid iniquius quam exorcizare spiritum sanctum, altaria frangere, eucharistiam animalibus proicere ? et ut in errorem uos uester populus mittat, laudando felices appellant et bene nominant et per uos iurant et personas uestras iam pro deo habere noscuntur.
Solet deus ad probandam fidem in iuratione ab hominibus nominari. sed cum per uos iuratur, iam apud uestros de deo et Christo silentium est. si ad uos diuina migrauit de caelo religio, quia per uos iuratur, nemo uestrum aut uestrorum langueat: nolite mori, imperate nubibus, pluite, si potestis, ut per uos plenius iuretur et de deo sileatur. nam et prioribus saeculis ut templa fabricarentur et idola fierent, quid a uestro populo diabolus potuit amplius facere? nihil aliud, nisi ut de deo taceretur, dum per errorem homines de solo diabolo loquebantur.
sacrilegium inpietati conmixtum, dum homines per [*](1 Ps. 10, 4 5 Ps. 9, 23-24 ) [*](1 quem tu RB, ea quae tu P ipsi] isti P, om. G 2 superbos] super uos G 5 sanctus] sequitur in PG eiusdem psalmi qui praecedit uersus 23: dum superbium (superbit G) pius (impius G) incenditur pauper conpraehenditnr (cöprehenduntur G) in consiliis quae (que G) cogitat (cogitant G) quoniam e. q. a. 6 quoniam] a modo B 7 in concupiscentiis anime G qui om. G 8 egerit] gerit P, gerens G benedicitur P exhorcidiare P 10 in errore G 11 appellat P 13 deus om. G iniurationem P, in iurationem RB, iu iuratione abominibus G 15 silentium est] siletur G (cfr. l. 18 de deo sileatur) si ad humana diuina G 17 languat RB 18 de domino G 20 facere] inuenire G 21 nisi (s. I. m. 1) B errores v hominis P 23 sacrilegum Cockl. i. mg. adscr. impietas (ti s. l. m. 1) R, impietatis v commissum RBv dum] cum G )
60
uos iurantes libenter auditis et uocem dei auribus non admittitis uestris, qui in CIIII psalmo sic ait: ne tetigeritis unctos meos neque in prophetas meos manum miseritis. unctos autem esse et reges et sacerdotes et libri Regnorum indicant et Dauid in psalmo CXXXII sic ait: sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam Aaron. et tamen uos contra isdem uiribus conati estis praecepta contemnere, quibus, qui deum timent, mandata conantur inplere. docete, ubi uobis mandatum est radere capita sacerdotum, cum e contrario sint tot exempla proposita fieri non debere. Saul antequam peccaret, ungi meruit, post unctionem non leuiter offendit. hoc deus cum uideret, propter oleum non tangendum uolens exempla proponere paenitentiam suam professus est. sic enim legitur dixisse dominum: paenitet me unxisse Saul in regem. et utique potuit deus oleum quod dederat, auferre. sed cum uoluit docere non debere contingi oleum etiam in peccatore, ipse qui dederat, paenitentiam gessit. igitur deus si, ut te doceret, quod dedit, auferre non potuit, per quod noluit, tu quis es, ut auferas, quod non dedisti? et qui parare debebas aures ad audiendum, parasti nouaculam ad delinquendum. et cum possetis esse filii dei, filii hominum esse uoluistis et ad infigendum morsum honoribus alienis dentes uestros in sagittas et arma uertistis,
[*](2 Ps. 104, 15 6 Ps. 132. 2 14 I Reg. 15, 11 ) [*](1 uocem domini G 3 neque] et... ne misceritis G 4 esse om. B 5 psalmo om. G in psalmo CXXXV BB 6 in capite om. BBvb in barba Aharon P 7 uos (a. I. m. 1) B hisdem PG easdem uires b 8 qui timent deum G, quid inde timent (sic) B, qui dominum tim. vb nitantur inplere P 9 uobis (s. I. m. 1) B 10 et cum G 11 peccaregt (n eaepunct.) P 12 uideret] diceret RB oleum] deum B 13 nolens om. G suam om. vd 14 dixisse deum G r paenituit P ]5 Saul om. G 16 debese P 17 in peccatore] peccatorem BB, peccatorum v 18 quot ... per quot B 19 tu qui B, tu qui est icorr. Cochl.) v 20 debeas BB 21 nouacula G cum posses e. filium B 22 filii post dei om. v infingendum B 23 uestistis B, uertitis v ) 61
linguas acuistis in gladios, inplestis, quod de uobis in psalmo LVI scriptum est: filii hominum, dentes eorum arma et sagittae et lingua eorum gladius acutus.