Divinarum Institutionum

Figmenta haec esse poetarum quidam putant ignorantes unde illa poetae acceperint, ac negant haec fieri posse: nec mirum est ita illis uideri.

aliter enim quam res habet traditur a poetis: qui licet sint multo antiquiores quam historici et oratores et cetera genera scriptorum, tamen quia mysterium diuini sacramenti nesciebant et ad eos mentio resurrectionis futurae obscuro rumore peruenerat, eam uero temere ac leuiter auditam in modum commenticiae fabulae prodiderunt.

et [*](AUCTORES 3-9] cf. Orac. Sibyll. II 253-255; VIII 410 s. ) [*](BHSP] 1 uirescentium S; recresceutium Pacianus adureat P1, alt. a del. ln tantu (~ m. 2) B sensum H 2 deus om. S etiam] et S, et in P 3 exanimauit ut uicl. Bx, in ms. corr. B2 tunc B, tu* P 4 restringentur B comburentur SP; cf. ad conburet pag. 638, 12 6 sentieWt B2 habent. B2 in se aliquid B 7 uis] uirtus S 8 **noxius (in er.) B qui BHS accipit BH 9 obtemperet (op- S) SP 10 animam H omnes] nam omnes P 11 destinentur H 12 tunc B 13 hii SP°r 14 detecta om. H 18 acciperint H nercl B1 19 res se habet edd. traditur1 P2 20 qui] qui sit H sirnlt B2 multo bis, pro expunct., B stovici B2 22 et om. B moutiores surrectiores H 23 obsculorum more H eam (a in ras. ex u ? m. 2) B )

1. sit mihi fas audita loqui
.

quamuis igitur ueritatis arcana in parte corruperint, tamen ipsa res eo uerior inuenitur, quod cum prophetis in parte consentiunt: quod nobis ad probationem rei satis est.

errori tamen eorum subest ratio non nulla. nam cum prophetae adsiduis contionibus praedicarent iudicaturum esse de mortuis filium dei et haec adnuntiatio non lateret, quoniam rectorem caeli deum non alium putabant esse quam Iouem, iudicare aput inferos Iouis filium tradiderunt, sed tamen non Apollinem aut Liberum aut Mercurium, qui caelestes putantur, sed eum, qui et mortalis fuerit et iustus, uel Minoem uel Aeacum uel Rhadamanthum.

corruperunt igitur poetica licentia quod acceperant, uel opinio ueritatem per diuersa ora sermonesque uarios dissipatam mutauit.

nam quod peractis ad inferos mille annis rursus ad uitam restitui cecinerunt, Marone ita dicente:

1. has omnis, ubi mille rotam uoluere per annos,
2. Lethaeum ad fluuium deus euocat agmine magno,
3. scilicet inmemores supera ut conuexa reuisant
4. rursus et incipiant in corpora uelle reuerti,

haec eos ratio fefellit, quod resurgent defuncti non post mille annos mortis suae, sed ut restituti rursus in uitam mille annis cum deo regnent. deus enim ueniet, ut orbe hoc ab omni labe purgato rediuiuas iustorum animas corporibus innouatis ad sempiternam beatitudinem suscitet.

itaque praeter aquam obliuionis uera sunt cetera; quam idcirco finxerunt, ne quis illis opponeret: \'cur ergo non meminerint se aliquando uixisse aut qui fuerint aut quae gesserint?\' sed nihilominus tamen ueri simile non putatur et res tota uelut licenter ac fabulose ficta respuitur.

nobis autem de resurrectione adfirmantibus et docentibus animas ad alteram uitam non oblitas sui, sed in eodem sensu ac figura esse redituras illut opponitur: \'tot iam saecula transierunt: quis umquam unus ab inferis resur-

rexit, ut exemplo eius fieri posse credamus?\' at enim resurrectio fieri non potest dominante adhuc iniustitia. hoc enim saeculo necantur homines ui ferro insidiis uenenis et adficiuntur iniuriis egestate carceribus tormentis proscriptionibus.

eo accedit quod iustitia inuisa est, quod omnes, qui deum sequi uolunt, non tantum odio habentur, sed uexantur omnibus contumeliis et excruciantur multiplici genere poenarum et ad inpios cultus manu factorum deorum non ratione aut ueritate, sed nefanda corporum laceratione coguntur.

num lgitur oportet ad haec eadem resurgere aut reuerti homines ad uitam, in qua tuti esse non possunt? cum ergo iusti tam uiles habeantur, tam facile tollantur, quid putemus futurum fuisse, si & [*](BHSj 1 non] quod non H potest S 2 ut] et B restitui B post uitam add. ut B2 3 rutl B3 ab omni om. H 4 rediuinas H innouatis] inmutatate 82 5 praeter*aquam (e er.) B 6 cetera (a ex p m. 2) S quae H 7 illud S meminerunt B 8 qui] nolui quid; cf. ad qui pag. 240, 4 quae om. H, q,d (i. e. quid, \' add. m. 2) S 9 res tota] refota S 10 acfirmantibus BI, corr. B7 11 non oblita* (s ? tr.) suι̅ (\'s add. m. 2), ordinem uerborum corr. m. 1 ? B 12 reddituras H 13 quis B2 unus] im\' (\' est us) S resurrexerint (n del. m. al.) S 14 \'posse\' B\' 17 eodem S 18 accidit B 19 uoluit S *odio (m er.) H 20 alt. et om. H 21 factorum] fabricatorum S nos B1, corr. B3 23 aut H, u ac B, et S 24 toti (0 del.) B iusti tam] iustit*am (i er.) B, iusti H, iustitift (~ er.) S uiles (u in ras. ex b ? m. 2) B post habeantur s. I. ac B3 25 tam] uitii (~ er.) S futurum] si (exp. m. 2) S fuisse om. H )

auferretur profecto ab oculis hominum, ne uiso eo uel audito deos uniuersi relinquerent et ad unius se dei cultum religionemque conuerterent.

ergo semel fieri resurrectionem necesse est, cum malum fuerit ablatum, quoniam eos qui resurrexerint nec mori iam ulterius nec uiolari ullo modo fas est, ut beatam possint agere uitam quorum mors resignata est.

poetae uero cum scirent hoc saeculum malis omnibus redundare, obliuionis amnem induxerunt, ne malorum ac laborum memores animae reuerti ad superos recusarent.

unde Vergilius:

1. o pater, anne aliquas ad caelum hinc ire putandum est
2. sublimis animas iterumque ad tarda reuerti
3. corpora? quae lucis miseris tam dira cupido?

ignorabant enim quomodo aut quando id fieri oporteret, itaque ] renasci eas putauerunt et denuo ad uterum reuolui atque ad infantiam regredi.

unde etiam Plato de anima disserens ex hoc ait posse cognosci animas esse inmortales atque diuinas, quod in pueris mobilia sint ingenia et ad percipiendum facilia, quod ea quae discant ita celeriter rapiant, ut non tunc primum discere illa uideantur, sed recognoscere atque reminisci: in quo uir sapiens poetis ineptissime credidit.