Divinarum Institutionum

1. Ψυχὴ μὲν μέχρις οὖ δεσμοῖς πρὸς σῶμα κρατεῖται,
2. φθαρτὰ νοοῦσα πάθη θνηταῖς ἀλγηδόσιν εἴκει·
3. ἡνίκα δ᾽ ἀνάλυσιν βροτέην μετὰ σῶμα μαρανθὲν
4. ὡκίστην εὔρηται, ἐς αἰθέρα πᾶσα φορεῖται
5. αἰὲν ἀγήραος οὖσα, μένει δ᾽ εἰς πάμπαν ἀπειρὴς
.
6. πρωτόγονος γὰρ τοῦτο Θεοῦ διέταξε πρόνοια
.

falsa est ergo Democriti et Epicuri et Dicaearchi de animae dissolutione sententia. qui profecto non auderent de interitu animarum mago aliquo praesente disserere, qui sciret certis carminibus cieri ab inferis animas et adesse et praebere se humanis oculis uidendas et loqui et futura praedicere, et si auderent, re ipsa et documentis praesentibus uincerentur.

sed quia non peruieant animae rationem, quae tam suptilis est, ut oculos humanae mentis effugiat, interire dixerunt.

quid Aristoxenus, qui negauit omnino ullam esse animam, etiam cum uiuit in corpore? sed sicut in fidibus ex intentione neruorum effici , concordem sonum atque cantum, quem musici harmoniam uocant, ita in corporibus ex conpage uiscerum ac uigore membrorum uim sentiendi exsistere: quo nihil dici delirius potest.

uerum ille oculos quidem habuit incolumes, cor tamen caecum, quo uiuere se et habere mentem, qua id ipsum cogitauerat, non uidebat.

sed plerisque hoc philosophis accidit, ut putarent omnino non esse quicquid oculis non apparet, cum mentis acies multo clarior debeat esse quam corporis ad ea perspicienda quorum uis ac ratio sentitur potius quam uidetur.

Quoniam de immortalitate animae diximus, sequitur ut doceamus quatenus homini et quando tribuatur, ut in hoc quoque prauitatis ac stultitiae suae perspiciant errores qui mortales quosdam decretis placitisque mortalium deos esse [*](EPITOME 21 s.] c. 65, 7. ) [*](AUCTORES § 9] cf. Cic. Tusc. I 22, 51 et 10,19. ) [*](BHSPJ 2 dicearchi C 3 qd (i. e. quod) in ras. ex q (i. e. qui) S1 cere mag*o (u er.) H 4 disserei%\' B, dissere (sic corr. m. 2) S 5 adcsseV (t er., \' distinctionem add. m. 2), om. et B 8 ratione H 10 nullam S etiam om. S 11 sic (~ i. e. ut m. 3 ?) P ad sicut - effici eqs. cf. pag. 630, 3 ss. ut-gerere 12 so*num (m er.) H musichi Bl, h del. B3 armoniam BS, harmoniam HarPar 13 in] ex P uigore* (m er.) B O 14 existere HSP dici om. P 16 qu*a (i er.) P 18 quicquid] quid (corr. m. 2) P cum] et cum S mentis (i ex e m. 2) P 19 esse debeat H 20 ratio1 (a in ras. et tio add. m. 3) P 21 inmortalitate (imm- B1) B3 diximus animae H 23 \'suae\' P2t 24 quosdam] quos P ) [*]( 40* )

quae, merita quam longe ab inmortalitate semota sint, et docuimus in prioribus libris et nunc docebimus, ut appareat solam esse iustitiam quae uitam homini pariat aeternam, et solum deum qui aeternae uitae praemium largiatur.

nam illi qui suis meritis inmortales facti esse dicuntur, quia nec iustitia nec ulla in his uera uirtus fuit, non inmortalitatem sibi, sed mortem\' peccatis ac libidinibus quaesierunt neque caeleste praemium, sed inferna supplicia meruerunt, quae pendent simul cum iis omnibus qui eos coluerunt. cuius iudicii propinquare tempus ostendam, ut et iustis merces digna soluatur et poena merita inpiis inrogetur.

Plato et multi alii philosophorum cum ignorarent originem rerum supremumque illut tempus quo mundus esset effectus, multa milia saeculorum fluxisse dixerunt, ex quo hic pulcherrimus mundi extiterit ornatus, secuti fortasse Chaldaeos, qui, ut Cicero tradit in libro de diuinatione primo, quadringenta septuaginta milia annorum monumentis conprehensa se habere delirant: in quo se quia posse argui non putabant, liberum sibi crediderunt esse mentiri.

nos autem, quos diuinae litterae ad scientiam ueritatis erudiunt, principium mundi, finemque cognouimus: de quo nunc in fine operis disseremus, quoniam de principio in secundo libro explicauimus.

sciant [*]( 24 in secundo libro] c. 8 ss. ) [*](EPITOME 12 s.] c. 65, 7 id — in proximo est. 13-629, 4J c. 65, 8 s. (ab si quis). ) [*](AUCTORES 18] de diuin. I 19, 36. ) [*](BHSPj 1 artis B 2 quarundam edd., quarumque f-q; H, -q: P) C; cf. 118,1.18 s. utalia pi, in ras. corr. P2 3 immanis S 4 IreJmota pH 5 librised (d ex t m. 3, sic) B 7 pr. qui* (a er.) SP alt. qui] quibus Bl, quisu\'i\'s B3 8 iustitiam P1, m del. P3 10 ac] et H caelestem P\', m del. P3 11 iis cdd., his C 13 mercetSj Plt 15 suppremumque sic P 16 scfJtorum S2 fluxisse (] ex r ? m. 2) B 17 chaldeos C 18 tradidit H quadrungjenta S1T, quadringinta P, quadringentorum B, quadragintorum H 19 supra milium uox 7 fere litterarum erasa, B 20 argui posse H 22 principium* (i ? er.) B )

Mundum deus et hoc rerum naturae admirabile opus, sicut arcanis sacrae scripturae continetur, sex dierum spatio consummauit diemque septimum, quo ab operibus suis requieuerat, sanxit.

hic est autem dies sabbati, qui lingua Hebraeorum a numero nomen accepit, unde septenarius numerus legitimus ac plenus est. nam et dies septem sunt quibus per uicem reuolutis orbes conficiuntur annorum et septem stellae quae non occidunt et septem sidera quae uocantur errantia, quorum dispares cursus et inaequabiles motus rerum ac temporum uarietates efficere creduntur.