Divinarum Institutionum

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.

  1. sed reuocare gradum superasque euadere ad auras,
  2. hoc opus, hic labor est.
degustatis enim male iucundis uoluptatibus uix diuelli ab iis possunt: facilius recta sequerentur, si earum suauitates non attigissent. sed eripiant se malae seruituti: condonabitur iis error omnis, si errorem suum uita meliore correxerint. nec lucrari se quisquam putet, si delicti conscium non habebit:

scit ille omnia in cuius conspectu uiuimus, nec si uniuersos homines celare possumus, deum possumus, cui nihil absconditum, nihil potest esse secretum.

Exhortationes suas Seneca mirabili sententia terminauit. magnum inquit nescio quid maiusque quam cogitari potest numen est, cui uiuendo operam damus. huic nos adprobemus. nihil prodest inclusam esse conscientiam, patemus deo.

quid uerius [*](EPITOME 13-575,9] c. 61, 10 (- potest). ) [*](AUOTORES 7 s.] Verg. Aen. VI 128 s. 17] frg. 24. ) [*](BRHPVf 1 circumspectdiis B7 inbetillitatem V 2 timens ut uid. B1, **tsoiens B2 pietate] fidelitate R 3 faagilftas (r m. 2, li m. 3) B 4 medicina* (e er.) H pla.enitentiae B3 5 quam om. H recipiant ft ac reforment H 7 gredum (e del.) B superasq. (q. in ras. ex se m. 2) P aures V 8 hoc (o in ras. ex i ? m. 3) B hic (i in ras. ex o m. 2) B est cum parte marginis abscissum, V 9 iis R, his cett. 11 sed] sed si (si s.l. add. pa) HP se] si V seruitutis H 12 iis R, his cett. meliori Bl, corr. B2, meliora V 13 delictis B, delicto P1 (corr. P3) V habet P1 (corr. P1) V 15 deum possumus] eum latemus R deum ras. ex dum H post deum s. l. ñ P2 absconditur Bl; absconditũ B2, mabscouditu B3 16 exortationes H, Eexortationes V 17 admirabili* (a er.) B (sed cf. pag. 575, 2), mirabili* (s er.) H inquit] igitur H 18 maiusqiuft P2\' nomen Hac cuius uiuendi PV 19 opera H post adprobemus in fme uersusadd. naP2 20 inclusam—conscientiam] inclusa conscientia B )

574
dici potuit ab eo qui deum nosset quam dictum est ab homine uerae religionis ignaro? nam et maiestatem dei expressit maiorem esse dicendo quam ut eam cogitatio mentis humanae capere posset, et ipsum ueritatis attigit fontem sentiendo uitam hominum superuacuam non esse, ut Epicurei uolunt, sed deo ab iis operam uiuendo dari, siquidem iuste ac pie uixerint.

potuit esse uerus dei cultor, si quis illi monstrasset, et contempsisset profecto Zenonem et magistrum suum Sotionem, si uerae sapientiae ducem nactus esset.

huic nos inquit adprobemus: caelestis prorsus oratio, nisi antecederet ignorantiae confessio. nihil prodest inclusam esse conscientiam, patemus deo: nullus ergo mendacio, nullus dissimulationi locus est, quia parietibus oculi hominum submoventur, dei autem diuinitas nec uisceribus submoueri potest, quominus totum hominem perspiciat et norit.

idem m eiusdem operis primo quid agis? inquit quid machinaris? quid abscondis? custos te tuus sequitur. alium tibi peregrinatio subduxit, alium mors, alium ualitudo: haeret hic quo carere numquam potes.

quid locum abditum legis et arbitros remoues? puta tibi contigisse ut oculos [*](AUCTORES 16] frg. 14. ) [*](B(G)RHPV] 1 potuit dici B potuit] potuit te JB, potest P dictum est aàà. B3 3 ea B, eum H 4 capere] cogere B1, corr. B3 possit R attigerit B, om. R, atti*git (n er.) H 5 ab Homin(um) incipit codicis G pag. 153 (139) paene tota lecta ut] quod B, (qu)[o]d G deo] do (exp. m. 2) P 6 iis R, his cett. uiierit B, 〈u〉[ixeri]〈t〉| G 7 quid H s et scripsi, ac edd., ut BGHPV, uiam R contemptisset (corr. m. 3) P 8 procerto H [sum] G 9 esset\' nactus (t add. m. 2, = et - m. 1 uel 2) B nanctus HPV inquid nos B, (i)[nqit no](s) G 10 [pro](r)[su](ses)[t] G, prorsus ras. ex cProrsus P oratio nisi] rationis sic B antecedere R, antecederet (-et ex -it m. 3) P 11 confessione B prodeest B 12 patemus (a ex u m. 2) P nullursl (ante ergo) P3 13 hominum oculis (sic) B oculis P1 (s expunx. P3) V 14 uiscerifo.\' B3 15 et in ras. ex 2 litt., quarum alt. e, B1 16 quid abscondis om. B 17 custos] cuius R 17. 18 tribus locis aliut pro alium B 18 ualitudo B, ualetudo RHP1 (et in it corr. P1) V heret B1, heris sic iti ras. corr. B* ; 19 canere Bae potes* (t er.) HP 20 arbitros (corr. m. 2) P, abitros V putaitjbi (s. I. v i. e. ur er., - m. 3) P contigisset (exp. m. 2?) P )

575
omnium effugias, demens: quid tibi prodest non habere conscium habenti conscientiam?

non minus mirabiliter de conscientia et deo Tullius. meminerit inquit deum h habere testem, id est, ut ego arbitror, mentem suam, qua nihil homini dedit deus ipse diuinius.

item cum de iusto ac bono uiro loqueretur, itaque talis uir inquit non modo facere, sed ne cogitare quidem quicquam audebit quod non audeat praedicare.

purgemus igitur conscientiam, quae oculis dei peruia est, et, ut ait idem, semper ita uiuamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur, putemusque nos momentis omnibus non in aliquo, ut ille dixit, orbis terrae theatro ab hominibus, sed desuper spectari ab eo qui et iudex et testis idem futurus est, cui rationem uitae reposcenti actus suos infitiari non licebit..