Divinarum Institutionum

eo fit ut sapientia et ueritas idoneis praeconibus indigeat. et si qui forte litteratorum se ad eam contulerunt, defensioni eius non suffecerunt.

ex iis qui mihi noti sunt Minucius Felix non ignobilis inter causidicos loci fuit. huius liber, cui Octauio titulus est, declarat quam idoneus ueritatis adsertor esse potuisset, si se totum ad id studium contulisset.

Septimius quoque Tertullianus fuit omni genere litterarum peritus, sed in eloquendo parum facilis et minus comptus et multum obscurus fuit. ergo ne hic quidem satis celebritatis inuenit.

unus igitur praecipuus et clarus extitit Cyprianus, quoniam et magnam sibi gloriam ex artis oratoriae professione quaesierat et admodum multa conscripsit in suo genere miranda.

erat enim ingenio facili copioso suaui et, quae sermonis maxima est uirtus, aperto, ut discernere non queas, utrumne ornatior in eloquendo an felicior in explicando an potentior in persuadendo fuerit.

hic tamen placere ultra uerba sacramentum ignorantibus non potest, quoniam mystica sunt quae locutus est et ad id praeparata, ut a solis fidelibus audiantur: denique a doctis huius saeculi, quibus forte scripta [*](BRHSPVJ 1 haec quasi] doctrina si H quasi om. R 2 fugit quippe quae] fugitque P caelebritatem P 3 ifiit B2 4 forte om. R litteratorum B ad eam se S 5 eius om. B sufficerint (pr. i ex e m. 2) H, sufferunt P iis R, his cett. 6 noti sunt] notist ft add. i i m. 2) S ignorabilis Pl, ra del. m. reccntiss. 7 octauus Bl, octauo* B3 8 se] uere P id om. BRH 9 septimtfus H2, septim (i. e. -mus) S, Et septimus V tertulianus RH omni (i ex e tn. 2) H 10 peritus] repletus ut uid. Bl, in ras. corr. B3 sed] et H parum ont. H 11 minus] nimium H et multum et H obscurum P1, corr. p2, obscurrws V2 fuit delet Heumanmis ergo ne hic quidem] Ne quidem per tot. sed apud doctos non H nchta B3 12 celebritatis (-is ex -es m. 2) R "Unus1 PJ 13 et magnam] maximam H 14 quaesiebat V et om. B, s. I. qui mira add. B3 multa] mata sic Y 15 enim] cum H copiosus H, cupioso vse suaui et quae sermonis] suauitate sermonis quae H cf. Addenda 16 ser- Mi moni R, sermones P non queas] nequeas P 17 facilior SYfJC ff*li*»or, e et ci er.) edd., sed propter antecedens ingenio facili reiciendum est 18 an] aut S suadendo B tam (~ m. 2) R 19 sacramenti H )

audiui ego quendam hominem sane disertum, qui eum inmutata una littera Coprianum uocaret, quasi quod elegans ingenium et melioribus rebus aptum ad aniles fabulas contulisset.

quodsi accidit hoc ei cuius eloquentia non insuauis est, quid tandem putemus accidere eis quorum sermo ieiunus est et ingratus? qui neque uim persuadendi neque subtilitatem argumentandi neque ullam prorsus acerbitatem ad reuincendum habere potuerunt.

Ergo quia defuerunt aput nos idonei peritique doctores, qui uehementer, qui acriter errores publicos redarguerent, qui causam omnem ueritatis ornate copioseque defenderent, prouocauit quosdam haec ipsa penuria, ut auderent scribere contra ignotam sibi ueritatem.

omitto eos qui prioribus eam temporibus nequicquam lacessierunt. ego cum in Bithynia oratorias litteras accitus docerem contigissetque ut eodem tempore dei templum euerteretur, duo extiterunt ibidem qui iacenti atque abiectae ueritati nescio utrum superbius an inportunius insultarent.

quorum alter [*](AUCTORES 17 alter] ignoto nomine ut uid.; Porphyrium significari a Lactantio putauit Baronius, Annal. eccles. II 853 ed. a. 1738 ss., quam sententiam refutat Holstenius, De uita et scriptisPorphyrii, 1630, p. 89. ) [*](BRHSPV] 1 innotuerunt (o ex u tn. 2) S deridederi Sl, tert. de del. S* solent H ergo P 2 disertum] sacrilegum B, desertum H, dissertum S eum] cum S mutata R, inmutata1 P2 una om. H o cyprianum (corr. 11". 2) P 3 quod om. B; qui codd. recent. et edd. eligans S ingenium] in ingenio H 4 contulisset] contulisset unde apparet disertissimo et doctissimo uiro quantum ad sacrilegos adtinet refellendos non facultatem dicendi sed consilium defuisse in eo praecipue quo (stc B, quod edd.) demetrianum ueritatis expertem non ratione prudentiae mundanwe (a m. 2) qua uti in principio debuit sed auctoritate caelestium praeceptorum quorum ille se hostem fatebatur adstrinxit B, quae ad exemplum loci c. 4, 3 ss. conficta sunt hoc accidit H 5 tandem ex tamen V eis om. HPV, ante accidere habet S 6 ieiunus] et ieiunus R in**gratus (te er.) B 7 subtilitatem] per subtilitatem R nec R illam P 8 aceruitatem B* (corr. B7) HV, adceruitatem P poterant HI, poterunt H2 11 ornare H copiosoque P ignoratam P 13 mitto V eam prioribus B eam om. H nequi*quam (c er.) B, nequiquam PF lacesserunt Y 14 Et ego H bythynia BY, bythyania H adcitus R, acciditus V 15 contigissetq;** ex contigissetque S2 ut om. II uerteretur V 17 infortunius H ) [*]( 26* )

hic uero qui suas disputationes moribus destruehat uel mores suos disputationibus arguebat ipse aduersum se grauis censor et accusator acerrimus, eodem ipso tempore quo iustus populus nefarie lacerabatur tres libros euomuit contra

religionem liomenque Christianum, professus ante omnia philosophi officium esse erroribus hominum subuenire atque illos ad ueram uiam reuocare id est ad cultus deorum, quorum numine ac maiestate mundus gubernetur, nec pati, homines inperitos quorundam fraudibus inlici, ne simplicitas eorum praedae ac pabulo sit hominibus astutis:

itaque se suscepisse hoc munus philosophia dignum, ut praeferret non uidentibus lumen sapientiae, non modo ut susceptis deorum cultibus resanescant, sed etiam ut pertinaci obstinatione deposita corporis cruciamenta deuitent neu saeuas membrorum lacerationes frustra perpeti uelint.

ut autem appareret cuius rei gratia opus illut elaborasset, effusus est [*](BRHSPYj 1 alltt\'stitem UV proficebatur V 3 jarderet (a ex alia litt., fort-. u) P in*uictu (i er.) S sumptuosus] et sumptuosus B scola HSP r 1 parsimoniae - laudator om. P laudatur V 6 quasi R 7 ageret yr amicitia R iudic*um (i er.) R miro] isto B 9 sententia H ut] in R 10 a oin. R hac] ac RH 11 retardet P disputationes f-es ex -is tIł. 2) R 12 aduersum se om. P aduersus edd. lJi graues P 15 christianonim BR 16 terroribus H hominibus V 17 cultum B 18 nomine Bl (corr. B3) HV maiestatem P post maiestatem hoc ut ille dicebat H 20 patibulo V 21 hoc se söScepisso B 21 obtinationo H 25 cru|ciamenta (ria add. m. 2?) B ne BV, nec // 2f. uellcnt. BSP )

ubi autem religionis eius contra quam perorabat infirmare uoluit rationem, ineptus uanus ridiculus apparuit, quia grauis ille consultor utilitatis alienae non modo quid obpugnaret, sed etiam quid loqueretur nesciebat.

nam si qui nostrorum adfuerunt, quamuis temporis gratia coniuerent, animo tamen derisere utpote cum uiderent hominem profitentem se inluminaturum alios, cum ipse caecus esset, reducturum alios ab errore\', cum ipse ignoraret ubi pedes suos poneret, eruditurum alios ad ueritatem, cuius ille ne scintillam quidem unam uidisset aliquando, quippe cum sapientiae professor profligare sapientiam niteretur.

omnes tamen id arguebant, quod illo potissimum tempore id operis esset adgressus quo furebat odiosa crudelitas. o philosophum adulatorem ac tempori seruientem!

uerum hic pro sua inanitate contemptus est, qui et gratiam quam sperauit non adeptus est et gloria quam captauit in culpam reprehensionemque conuersa est.

alius eandem materiam [*](AUCTORES 22 alius] sc. Hierocles; cf. de tnort. persecut. 1(3.4. ) [*](BRHSPVj 1 princip#um (i er.) RH laudis (i ex e) JP, -es restituit B3 2 quidem] que* (m er.) H in om. P tura om. H 3 defendendis (alt. d ex t m. 2) S 4 tamen H ut orn. H, et P inpiw H2 5 et] ac BI, hac B3 superstitione f-ne ex -ni m. 1 ?) P uniuerse P\\ corr. P2 6 propitiorSl S2 7 quem P orabat B 9 *****utilitatis fsubtr er.) R oppugnare P 10 nam] quam B qui* (s er.) R, quis (exp. m. 1 ?) P adfuisset B 11 temporibus R grati P coniuereut R, eoniberent HS, conuenirent V, non congrueret B, congrueret P derideret B, tenere R 12 uideret B 18 rejducturuni (re add. m. 2) B alios om. P ra ab errore cum ipse ignoraret ubi pedes suos poneret et eruditurum in inf. mg. add. P2 14 alios om. P erudivtumjiij (v supra t est un ex erudituq. e ut uid. S2 15 ille orn. V nec V 16 quippaum (corr. ?Ił. 2 ?) V 17 ille potentissimo B 18 opus B 19 o om. B filosoforuin V ad- \',latorein PV temporis PV rueruml B3 20 uanitate R 21 et et est I(imt conuersa) eicit Heumannus gloriam HSV )