Divinarum Institutionum

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.

cum haec facta essent, ne prodigiis quidem caelestibus facinus suum intellegere quiuerunt, sed quoniam praedixerat se tertio die ab inferis resurrecturum, metuentes ne a discipulis subrepto et amoto corpore uniuersi resurrexisse eum crederent et fieret multo maior in plebe confusio, detraxerunt eum cruci et conclusum in monumento firmiter militari custodia circumdederunt.

uerum tertio die ante lUcem terrae motu repente facto patefactum est sepulcrum et custodibus quos adtonitos obstupefecerat pauor nihil uidentibus integer e sepulcro ac uiuas egressus in Galilaeam profectus est, ut discipulos suos quaereret, in sepulcro uero nihil repertum est nisi exuuiae, quibus conuolutum corpus incluserant.

illum autem aput inferos non remansurum, sed die tertio resurrecturum prophetae cecinerant. David in psalmo XV: non derelinques animam meam ad inferos neque dabis sanctum tuum uidere interitum. [*](EPITOME 5-12] c. 42, 1. 12-363, 8] c. 43, 2. ) [*](AUCTORES § 6 s.] Tertull. Apolog. c. 21 (I pag. 202 s.): tunc iactitauerunt. 13 remansurum, die tertio] Cyprian. I pag. 91, 11; 92, 5. 14] Ps. 15, 10; cf. Cyprian. pag. 91,13. ) [*](BRHSPV] 1 nerc P* prodigiis] prodigiis eorum H 2 nequiuerunt H tertia SP 3 ad (sic) discipulis suis H 4 et amoto om. RH1 alt. rev P* 5 im plebe multo maior V 6 concluso B firmiter in monumento V 7 moto H 8 facto om. V sepulcrum V, sepulchrum B (qui tamen 9 et 11 sepulcro habet) cum rell. 9 obstupefacerent R, obstupefaceret V integelre Bl, integerl.e B*, intellegere V ac] et S uiuruls B1 10 galilea S 11 receptum Hx 12 inuolutum P autem om. 8 13 tertia S propheta P cecinerunt (cae- B) BH, cecinerat S1 f-at S1) P 14 dauit B XV BP Epit., quinto decimo S, XIIII RH (quod cum etiam unus Cypriani cod. L (cf. ad pag. 298,2) praebeat, haud scio an Lact. quoque scripserit), XXIIII V derelinques RSHP Epit. codd. Cypriani plerique Vulg., έϒϰαταλειψεις LXX, relinquens BV, mirum quod etiam in Cypriani cod. L derelinquens est meam om. B 15 ad RHV Epit. codd. Cypriani excepto A (In infernum secundum Vulg. in inferno), aput B, apud SP neque BRHV cum codd. Cypriani paene omn., nec SPV Epit. cod. Cypriani A, sed cum Vulg., quae idem nec etiam Act. Apost. 2, 27 habet interitum RHSP (sed in ras. Pl) V, Cypriani cod. L, corruptionem B Epit. cett. codd. Cypriani, sed cum Vulg., quae idem Act. Âpost. 2, 27.31; 13, 35 habet; interitum confirmatur etiam loco Paciani de bapt. 4, uol. 13 pag. 1092 B Migne ad loc. Psalmi cf. Roenschium pag. 587 )

363
item in tertio: ego dormiui et somnum cepi, et surrexi, quoniam dominus auxiliatus est mihi.

Osee quoque primus duodecim prophetarum de resurrectione eius testificatus est: hic filius meus sapiens, propter quod nunc non resistet in contribulatione filiorum suorum: et de manu inferorum eruam eum.. ubi est iudicium tuum, mors, aut ubi est aculeus tuus? idem alio loco: uiuificabit nos post biduum die tertio.

et ideo Sibylla inpositurum esse morti terminum dixit post tridui somnum:

  1. καὶ θανάτου μοῖραν τελέσει τρίτον ἧμαρ ὑπνώσας·
  2. καὶ τότ᾽ ἀπὸ φθιμένων ἀναλύσας εἰς φάος ἥξει
  3. πρῶτος ἀναστάσεως κλητοῖς ἀρχὴν ὑποδείξας
    4. .
[*](AUCTOBES 1] Ps. 8, 6; cf. Cyprian. pag. 91, 16. 4] Os. 13,13s.; pars uersus 14 redit c. 29, 11. 7] Os. 6, 3; cf. Cyprian. pag. 92, 6. 10 ss.] VITI 312 ss. ) [*](EXPILATOBES 10 ss.] Augustin. ibid. II pag. 287, 31: et morte morietur tribus diebus somno suscepto: et tunc ab inferis regressus ad lucem ueniet primus resurrectionis principio reuocatis ostenso. — Sedulius (cf. Montefalconium ibid.). ) [*](BRHSPV] 1 tertio] tertio psalmo et R, secundo HV somnum S cum Cypriani codd. plerisque, somnium BV, somn*um (i er.) BHP coepi H, accepi V surreii PH, quod cum Cypriani cod. L habeat, recepi, exsurreii BRV, exurreii S, sed cum Vulg. 2 quoniam] qum̃ V3 est om. B ad loco Psalmi cf. Roenschium pag. 586 osew P1 3 post primus s. I. de B3 surrectione P eius om. H 4 non om. B 5 resistet H7, resistet et V tribulatione P, sed cf. Epit. 7 aut C; cum Epitome eiciendum an fort. in hac ipsa secundum I Cor. 15, 55 (Vulg. et graec.) omissum? xoú LXX ad loco Osee cf. Roenschium pag. 577 item BHl (t in d corr. H2) V, sed cf. Epit. uiuificabit S, uiuificaljrt B7, uiuificauit RHpl (u in b corr. P3) V Epit.; uYtaaet LXX 8 nos] me R, sed cf. Epit. tertia S ad loco Osee cf. Boenschium pag. 576 uerba et ideo - somnum et uersus graecos om. H 9 dixit (d ex f) B post tridui somnum om. B triduis omnium V somn*um (i er.) P 10 Oavatou] CNATOC V, 9ANATOC Sedulius M6PAN (sine accentu P) SP, MrPAN V, MOrPAN Sedulius TCACCGI (sine spiritu V) SV, TCACCC P TPITQN B, TPirON P liMA P IIINQCAC Sedulius 11 ϰαὶ τóτ\'] KA- TOT P, KAI. TOTC Sedulius άπὸ] AriCI V Sedulius ΦЄIMЄΝΩΝ SV, ΦΘΙΜЄΝῩ (A m. recent.) Sedulius ANAAVCAC V, ANAAICAC Sedulius; ava- λύσας cum Lact. codd. Sibyll. recentioris recensionis, άνατήσας (uel άνάστασις) HMQV EU] CN B ΦΑΟΟC V, nAOOC Sedulius ЄΞЄIP 12 IIPOTOC V )
364

uitam enim nobis adquisiuit morte superata nulla igitur spes alia consequendae immortalitatis homini datur. nisi crediderit in eum et Clim crac-tm portandam patiendamque susceperit.

Profectus ergo in Galilaeam — noluit enim se Iudaeis ostendere, ne adduceret eos in paenitentiam atque inpios resanaret —, discipulis iterum congregatis scripturae sanctae litteras id e-t prophetarum arcana patefecit. quae antequam pateretur perspici nullo modo poterant. quia ipsum passionemque eius adnuntiabant.

idcirco Moyses et idem ipsi prophetae legem quae Iudaeis data est testamentum uocant, quia nisi testator mortuus fuerit, nec confirmari testamentum potest nec sciri quid in eo scriptum sit, quia clausum et obsignatum est.

itaque nisi Christus mortem suscepisset, aperiri testamentum

id est reuelari et intellegi mysterium dei non potuisset uerum scriptura omnis in duo testamenta diuisa est illut quod aduentum passionemque Christi antecessit, id est lex et prophetae, uetus dicitur, ea uero quae post resurrectionem eius scripta [*](EPITOME 4—6] c. 42, 3. ) [*](AUCTORES § 1] cf. Tertull. ApoL c. 21 (I pag. 203): nam nec — docerent. 10] \'testamentum* interpretatio Itala, διαθήϰη LXX (\'pactum\' uel \'foedus* Vulg.) Exod. 19, 5; Deuter. 5, 2s. et saepissime; cf. loco Ieremiae § 6. ) [*]( ANACTACfO B KAHTOIC jR, rAHTOIC SP, KANTOIC V, 0NHTOIC B, KAHTOfC Scdulius άρχὴν] XHY SP ϰλητοι̃ς άρχὴν cum Lad. idem illi codd. Sibyll., ipxh θνητοι̃ς alteri, sed ad ϰλητοι̃ς et θνητοι̃ς (quod in B est) cf. Augustin. reuocatis mOACISAC R, VnOACIEAT B, ΠΟΔЄΙΞΑC SP, ΥΠΟΔΙΞΑC V Sedulius; ύποδείξας cum Lact. idem illi SibyU. codd., ὲπι- δεɭξας alteri interpretatio lat. Augustini in SP, dissimilis ap. Sedulium. ad loc. SibyU. cf. Struuium, opusc. I 82 ) [*](B(G)RHSPV] 1 uita (~ m. 3) B adquaesiuit Bl, in ras. corr. B3 2 aliae H ni R cretirderit P3 3 in eum om. P et om. 81 (7 add. S7) Pl, add. P* portanda H 4 profectus est R iudaeis se P 5 in] ad V sanaret V 6 iterum] igitur H litteras (r et s in ras. m. 2) B, litteris H 7 patefacit R 8 respici B1, corr. B* 9 adnuntiabat H, indicabant V moses S et] ut V ipsi om. V 10 quae] g in ras. 82 est] erat B testator (o ex u) H, testatus V 13 nis i P1 Christus] scriptus H 15 om̃ is, S2 dua H quod om. H 17 hinc fere incepit codicis G pag. 85 (158) ter scripta, in qua nihil legi poterat )

365
sunt, nouum testamentum nominatur.